Αναζήτηση
Συνέδριο με θέμα «Παράδοση και σύγχρονη αρχιτεκτονική», με επιστημονικό
υπεύθυνο τον καθηγητή του ΕΜΠ Γιάννη Κίζη, πραγματοποιήθηκε στην Αγριά του
Βόλου, από το Ίδρυμα Νικολάου και Ελένης Πορφυρογένη (3, 4, 5 Ιουνίου).
H φιλόξενη ατμόσφαιρα οφείλεται στη φροντίδα της οργανώτριας Κατερίνας
Πορφυρογένη.
Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες κάλυψαν με τις εισηγήσεις τους τις διάφορες
περιοχές του θέματος. Από την πολιτική των παρεμβάσεων σε ιστορικά κέντρα με
την περίπτωση της Πλάκας (Δ. Ζήβας) στην ένταξη νέων κτιρίων σε «κλειστά
οικιστικά σύνολα» (F. Bortoluzzi, Al. Fonti) έως τη
διερεύνηση της ανεκτικότητας του αστικού ιστού (Ρ. Von Meiss).
Την ουσία της αρχιτεκτονικής συνέδεσε ο L. Snozzi με το θέμα των ορίων, –
χαρακτηριστικός ο τίτλος της εισήγησής του: «Αρχιτεκτονική, ένα
κενό, καλείσαι να το προσδιορίσεις».
H τυπολογία του Πηλίου ήταν το θέμα του Γ. Κίζη, ενώ οι Δ. Ησαΐας και T.
Παπαϊωάνου μέσα από το εφαρμοσμένο έργο τους αναζήτησαν τις σχέσεις με τον
τόπο. Για τον πυρήνα της κατοίκησης και τις οικοδομήσεις του αρχέγονου σώματος
μίλησε ο Z. Κοτιώνης.
Το συνέδριο έκλεισε με τις εισηγήσεις του T. Μπίρη για τα αρχέτυπα και την
αντιστικτική σχέση παλαιού – καινούργιου και του Δ. Αντωνακάκη με θέμα τη
σημασία της παράβασης ως στοιχείου ενεργοποίησης του κανόνα.
Τέλος, ο Δ. Φιλιππίδης στο στρογγυλό τραπέζι σχολίασε τις εισηγήσεις των
ομιλητών.
Σ’ αυτό το ταξίδι της μνήμης, σ’ αυτήν την περιπλάνηση σε τόπους του κόσμου,
μας μετέφεραν οι ομιλητές με τη ματιά του αρχιτέκτονα, εκεί τόσο κοντά στη
θάλασσα, στα σπίτια του Πηλίου, αλλά και στα έργα του Θεόφιλου, αυτού
του φουστανελά που είχε τη μανία να ζωγραφίζει.
Ανοιχτά ερωτήματα, μακριά από βεβαιότητες και σίγουρες σχέσεις με το παρελθόν.
Απ’ όλες τις εισηγήσεις προέκυπτε το ερώτημα: είναι δυνατόν σήμερα να φθάσουμε
σε νέες μορφές κατοικίας και κατοίκησης συγκρατώντας τα αρχέτυπα και τις
αμετάβλητες αξίες της παράδοσης;
Με ποιες σταθερές και με ποια οράματα θα αναζητήσουμε στον σημερινό κόσμο μια
νέα αρχιτεκτονική, αναλαμβάνοντας όλα τα ρίσκα που μια τέτοια στάση
συνεπάγεται; H απαιτούμενη τόλμη αφορά μόνο τους αρχιτέκτονες;
Το Πήλιο προσφέρεται για να διερευνηθούν οι τύποι κσαι οι παραλλαγές τους, οι
παραβάσεις σε μια δοσμένη τάξη, η σημασία των ορίων και της επεξεργασίας τους
στο σύνολο και στη μονάδα, η αναγκαία απόσταση ανάμεσα στον συνεκτικό ιστό και
στην ανοιχτή φύση.
Αδύνατον να μεταφέρω με ελάχιστες λέξεις τις διαφορετικές προσεγγίσεις των
ομιλητών, οι οποίοι κατέθεσαν τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς τους. Με
οδηγό την αρχιτεκτονική, αναγνωρίσαμε αντιστοιχίες σε διαφορετικές πόλεις και
πολιτισμούς σε διαφορετικά θεσμικά πλαίσια, ταξίδια στον χώρο και τον χρόνο:
Ελβετία, Ολλανδία, Τσεχία, Ιταλία, επιστρέφοντας πάντα στην Ελλάδα, με στόχο
να εξερευνηθούν τα κρυφά μονοπάτια που ενώνουν τον άνθρωπο με το αρχετυπικό
κέλυφος της κατοικίας και της κατοίκησης: η εγγύτητα και η απόσταση προϋπόθεση
για κάθε αρχιτεκτονική πρόταση.
Το Πήλιο είναι ο τόπος όπου διαβάζονται εύκολα σήμερα όλες οι εκδοχές των
μεταμορφώσεων του αυθεντικού, οι κίβδηλες επεμβάσεις, αλλά και οι σπάνιες
σωστές αναπλάσεις, οι παραβιάσεις των ορίων, το άμετρο ξεχείλωμα των οικισμών,
η εισβολή του μεγάλου αριθμού των τουριστών και τα ανόητα κακέκτυπα των νέων
τουριστικών συνόλων.
Το αυθεντικό δεν αναβιώνει, έχει χαθεί αμετάκλητα και δεν μεταφέρεται σε άψυχα
ερζάτς κελύφη στη σύγχρονη ζωή.
Απαιτείται αναγνώριση του μέτρου του ανθρωπίνου σώματος και της σημασίας της
κλίμακας, όχι μόνο με την αρχιτεκτονική σημασία του όρου.
Απαιτείται γνώση του τυπολογικού πλούτου των κατοικιών, διερεύνηση των
διαστάσεων και της πλοκής των χώρων για την πιθανή προσαρμογή των τύπων στο
πνεύμα του τόπου και στα νέα δεδομένα της κατοίκησης. Τύπος εξάλλου δεν
σημαίνει άκριτη αντιγραφή, αλλά τη διαφορά μέσα στην επανάληψη και το μοναδικό
μέσα στο οικείο.
H Σουζάνα Αντωνακάκη είναι αρχιτέκτονας.
