«Eπαναστάτης» της εξέλιξης

Φανταστείτε ένα παιδί το οποίο γεννιέται με διορθωμένο το ελαττωματικό

γονίδιο που κληρονόμησε και από τους δύο γονείς του. Τι ευτυχής εξαίρεση στους

νόμους της κληρονομικότητας που ανακάλυψε ο Αυστριακός μοναχός Γκρέγκορ Μέντελ

τον 19ο αιώνα! H ανακάλυψη μιας ομάδας Αμερικανών γενετιστών δείχνει πως όλα

είναι πιθανά…

Οι έρευνες των γενετιστών από το Πανεπιστήμιο του Πέρντιου, βέβαια, δεν

αφορούν ανθρώπους αλλά φυτά και συγκεκριμένα το μικροσκοπικό φυτό Arabidopsis

από την οικογένεια της μουστάρδας, το πρώτο φυτό το γονιδίωμα του οποίου

αναλύθηκε. Υπάρχουν ωστόσο αρκετές ενδείξεις πως ο μηχανισμός που συνάντησαν

οι επιστήμονες στο φυτό αυτό απαντά ευρύτερα στη φύση – άρα πιθανώς και στον

άνθρωπο. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο δρ Ρόμπερτ Προυτ, «η ανακάλυψη αυτή

θέτει υπό αμφισβήτηση όλα εκείνα στα οποία πιστεύουμε».

H μετάλλαξη

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, δηλαδή από το 2002. Εκείνη τη χρονιά

ο δρ Προυτ και η ομάδα του άρχισαν να μελετούν τα γονίδια που ελέγχουν την

«επιδερμίδα» του Arabidopsis. Στο πλαίσιο του προγράμματος μελετούσαν φυτά με

ένα μεταλλαγμένο γονίδιο, εξαιτίας του οποίου τα πέταλά τους εμφανίζονται σαν

συμπαγής μάζα. Στα φυτά αυτά ήταν μεταλλαγμένα και τα δύο αντίγραφα του

σχετικού γονιδίου – άρα δεν υπήρχε ουσιαστικά καμία ελπίδα απόκτησης

φυσιολογικών απογόνων.

Κι όμως, το 10% των απογόνων επέμενε να έχει απολύτως φυσιολογικά γονίδια.

Πολλά σπάνια γεγονότα μπορούν να το προκαλέσουν αυτό, κανένα όμως δεν

περιλαμβάνει τη διαφοροποίηση της ακολουθίας των μονάδων DNA στο επίμαχο

γονίδιο. Και εντούτοις, όταν οι ερευνητές ανέλυσαν το μεταλλαγμένο γονίδιο,

ανακάλυψαν πως είχε διαφοροποιηθεί – οι μεταλλαγμένες μονάδες DNA είχαν

επιστρέψει στη φυσιολογική τους μορφή. Λες και υπήρχε, από τη γενιά των

«παππούδων» ή ακόμα παλαιότερα, κάποιο εφεδρικό αντίγραφο με τη σωστή εκδοχή

του γονιδίου.

«Νιώσαμε πραγματικό σοκ» λέει ο δρ Προυτ. Ένα μεταλλαγμένο γονίδιο μπορεί να

επανέλθει μέσω διαφόρων, ήδη γνωστών, μηχανισμών. Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί,

ωστόσο, προϋποθέτουν ότι ένα σωστό αντίγραφο του γονιδίου θα είναι διαθέσιμο

ως δείγμα. H ομάδα των επιστημόνων εξέτασε το DNA ολόκληρου του γονιδιώματος

του φυτού. Ωστόσο δεν βρήκε κρυμμένο κανένα τέτοιο αντίγραφο. Όπως αναφέρεται

στην ηλεκτρονική έκδοση της επιθεώρησης «Nature», ένα τέτοιο αντίγραφο πιθανώς

να υπάρχει ως RNA – πρόκειται για τον εγγύτερο χημικό εξάδελφο του DNA. Το RNA

επιτελεί πολλούς σημαντικούς ρόλους στο κύτταρο και είναι το κληρονομικό υλικό

ορισμένων ιών. Είναι όμως λιγότερο σταθερό από το DNA κι εθεωρείτο μέχρι

σήμερα ακατάλληλο για τη συντήρηση της γενετικής σφραγίδας ανώτερων οργανισμών.

Οι μεταλλάξεις δεν δημιούργησαν νεωτερισμούς…

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ της σημασίας της ανακάλυψης είναι πως η «Nature» δέχθηκε να

δημοσιεύσει την έρευνα μόλις έξι εβδομάδες αφότου την παρέλαβε – ενώ συνήθως

οι επιστημονικές επιθεωρήσεις χρειάζονται μήνες, ακόμα και χρόνια, μέχρι να

νιώσουν «άνετα» με τις καινούργιες ιδέες. Πρόκειται πραγματικά για έναν γρίφο

όσον αφορά την εξελικτική θεωρία, διότι η εξέλιξη στηρίζεται στις μεταλλάξεις

ως γεννήτορες νεωτερισμών, ενώ στη συγκεκριμένη περίπτωση οι μεταλλάξεις

διορθώθηκαν. «Εντυπωσιακό» περιορίστηκε να δηλώσει ο δρ Ντέτλεφ Βάιγκελ, από

το γερμανικό Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Βιολογίας Μαξ Πλανκ.

H ανακάλυψη των Αμερικανών επιστημόνων πάντως μπορεί να επιφέρει και…

παράπλευρες απώλειες. Ανάμεσα σε αυτές, μια δημοφιλής θεωρία η οποία θέλει το

σεξ να είναι απαραίτητο επειδή μέσω αυτού «αποβάλλονται» οι μεταλλάξεις – οι

περισσότερες από αυτές κακές – που συσσωρεύονται σταθερά στο γονιδίωμα: ως

γνωστόν, οι άνθρωποι κληρονομούν τα μισά τους γονίδια από τον ένα γονιό και τα

άλλα μισά από τον άλλο.

Επιμέλεια: Κίττυ Ξενάκη