Αναζήτηση
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ με τον παραπάνω τίτλο που μόλις κυκλοφόρησε προκαλεί ήδη
εντονότατες συζητήσεις. Γραμμένο από τον καθηγητή του London School of
Economics και σύμβουλο του Τ. Blair, R. Layard (βλέπε: R. Layard, Happiness:
Lessons from a New Science, Λονδίνο, Allen Lane, 2005), η βασική του θέση
είναι απλή: «Ο πλούτος δεν φέρνει ευτυχία». Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, «τα
τελευταία πενήντα χρόνια όσοι ζούμε στη Δύση γνωρίσαμε πρωτοφανή οικονομική
ανάπτυξη. Έχουμε καλύτερα σπίτια, αυτοκίνητα, καλύτερες διακοπές, εργασία,
εκπαίδευση και πάνω απ’ όλα καλύτερη υγεία. Σύμφωνα με τη συμβατική οικονομική
θεωρία, όλα αυτά θα έπρεπε να μας κάνουν ευτυχέστερους. Και όμως δεν μας
κάνουν. Έρευνες δείχνουν εντελώς διαφορετικά πράγματα. Δεν καταγράφεται καμία
βελτίωση στο επίπεδο ευτυχίας. Όλο και περισσότερα άτομα π.χ. αισθάνονται
κατάθλιψη. Οι διαπιστώσεις αυτές θέτουν υπό αμφισβήτηση τις βασικές
προτεραιότητες που έχουμε καθορίσει ως άτομα, κοινωνίες και κράτη. Βεβαίως
είναι γεγονός ότι όταν άτομα βρίσκονται στα όρια της φτώχειας, η υλική πρόοδος
(αύξηση εισοδήματος) καθιστά τα άτομα αυτά περισσότερο ευτυχή. Αλλά μόλις οι
βασικές ανάγκες ικανοποιηθούν και οι δυσκολίες εξαφανισθούν, πρόσθετη αύξηση
του εισοδήματος δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη σε μεγαλύτερη ικανοποίηση και ευτυχία.
Αναμφίβολα, τονίζει ο συγγραφέας, «σε κάθε κοινωνία, τα πλουσιότερα άτομα
είναι ευτυχέστερα από τα φτωχότερα. Αλλά καθώς οι δυτικές κοινωνίες γίνονται
πλουσιότερες, δεν γίνονται όμως και ευτυχέστερες». Αφετηρία για την εξήγηση
της θλιβερής αυτής κατάστασης είναι η διαπίστωση ότι από ένα σημείο και μετά
αυτό που βαραίνει δεν είναι το απόλυτο εισόδημα (ή πλούτος), αλλά το σχετικό
εισόδημα («πόσο εισόδημα έχω σε σχέση με τους δίπλα μου»). Αξιοποιώντας νέα
επιστημονικά ευρήματα (ψυχανάλυσης, επιστήμες του εγκεφάλου κ.λπ.), ο
συγγραφέας οδηγείται στο συμπέρασμα ότι άλλα «αγαθά» (οικογένεια, φιλικές,
ερωτικές, κοινωνικές σχέσεις, σχέσεις με τα ζώα κ.ά.) καθιστούν τα άτομα
ευτυχέστερα και στη βάση αυτή προτείνει μια νέα προοδευτική αναδιάταξη των
προτεραιοτήτων πολιτικής. Είναι βεβαίως παράλογο οι πλούσιες κοινωνίες να
αισθάνονται δυστυχείς λόγω… πλούτου, ενώ καθημερινά πεθαίνουν 20.000 άτομα
λόγω φτώχειας…
Ο Π. K. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος
του Δ.Σ. του ΕΛΙΑΜΕΠ.
