Η ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης βασίζεται στην παραγωγή νέας γνώσης, στη

διάδοσή της μέσω της εκπαίδευσης και κατάρτισης, στη διάχυσή της μέσω των

τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας και στην εφαρμογή της μέσω

της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών.

Στο νέο περιβάλλον η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι προφανές ότι έχει ανάγκη ενός

ανθηρού, υγιούς και ανταγωνιστικού Πανεπιστημίου ώστε να μπορεί να αναπτύξει

την οικονομία της, τη βιώσιμη ανάπτυξή της και την κοινωνική της συνοχή.

Στη σημερινή πραγματικότητα, πρέπει να σημειωθεί ότι τα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια

εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητά τους.

Τα Πανεπιστήμια, από τη δομή τους, βρίσκονται στο σταυροδρόμι της έρευνας, της

εκπαίδευσης και της καινοτομίας και αποτελούν τον βασικό μοχλό της κοινωνίας

και οικονομίας της γνώσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα Πανεπιστήμια προσφέρουν

εργασία στο 34% του ερευνητικού δυναμικού στην Ευρώπη (το 70% στην Ελλάδα),

είναι υπεύθυνα για το περίπου 80% της βασικής έρευνας και εκπαιδεύουν έναν

αυξανόμενο αριθμό φοιτητών υψηλών απαιτήσεων.

Τα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια (περίπου 4.000 σε όλη την Ευρώπη) έχουν, κυρίως,

τοπικό και εθνικό χαρακτήρα, με κυρίαρχο στοιχείο την ετερογένεια που

αντανακλάται στον τρόπο οργάνωσης, διοίκησης, λειτουργίας και επιλογής του

ανθρώπινου δυναμικού και των υποδομών τους και αντιμετωπίζουν την επιτακτική

ανάγκη προσαρμογής τους στις έντονες αλλαγές. Για την προσαρμογή τους στο νέο

περιβάλλον πρέπει να λάβουν υπόψη τους: 1) την αυξανόμενη απαίτηση για

πανεπιστημιακή εκπαίδευση, 2) τη διεθνοποίηση της εκπαίδευσης και της

έρευνας (… αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα), 3) την αποτελεσματική και

αξιόπιστη συνεργασία με τον παραγωγικό ιστό, 4) την αναδιοργάνωση της

γνώσης και την προώθηση της εφαρμοσμένης και βασικής έρευνας (τα όρια μεταξύ

τους είναι ασαφή), 5) την αξιόπιστη διαχείριση των πόρων (υπευθυνότητα

και διαφάνεια), 6) την προώθηση των δικτύων αριστείας, 7) τη

χρήση των νέων τεχνολογιών (εκπαίδευση, έρευνα, διοίκηση), 8) τον

διάλογο με την κοινωνία, 9) την άρθρωση αξιόπιστης φωνής για τα δρώμενα

στο πλανητικό περιβάλλον, 10) την ανάγκη μεταρρύθμισης της σκέψης.

Για την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες, απαιτείται ενίσχυση των

χρηματοδοτήσεών τους. Η μείωσή τους – γεγονός στον ευρωπαϊκό χώρο – θέτει σε

κίνδυνο την αξιοπιστία τους για εκπαίδευση, έρευνα ποιότητας και προσέλκυση

αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού. Από την πλευρά τους τα Πανεπιστήμια πρέπει:

1) να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές ενίσχυσης των πόρων τους, 2)

να χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικά τις οικονομικές τους δυνατότητες

(μεγιστοποίηση της επένδυσης της κοινωνίας), 3) να προωθούν τα

ερευνητικά τους αποτελέσματα για την ενίσχυση της καινοτομίας, 4) να

επενδύουν σε υψηλής στάθμης επιστημονικό δυναμικό, 5) να αξιολογούνται

και να προσαρμόζουν την πορεία τους, 6) να δημιουργούν νησίδες

αριστείας, 7) να δημιουργούν και να διαχέουν περιβάλλον αισιοδοξίας

στην κοινωνία.

Όπως είναι προφανές, υπάρχουν πολλά Πανεπιστήμια στις περιφέρειες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δραστηριότητές τους εισχωρούν στο οικονομικό, κοινωνικό

και πολιτισμικό γίγνεσθαι των περιφερειών στις οποίες εντάσσονται. Το γεγονός

αυτό συνιστά ένα εργαλείο για την ανάπτυξη μιας περιφέρειας και την ενίσχυση

της κοινωνικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η ανάπτυξη επιστημονικών και τεχνολογικών πάρκων, ο πολλαπλασιασμός των δομών

αξιοποίησης των προϊόντων της έρευνας, η διάχυση κουλτούρας νέων τεχνολογιών

και καινοτομίας, η δημιουργία κέντρων πιστοποίησης προϊόντων, η ανάδειξη των

πλεονεκτημάτων των περιφερειών, η δημιουργία οικολογικής συνείδησης, η

ανάδειξη και ο σεβασμός του πολιτισμικού πλούτου απεικονίζουν τη διάσταση της

δράσης των περιφερειακών Πανεπιστημίων. Η ενεργός και αυξανόμενη εμπλοκή τους

στα δρώμενα της περιφέρειας δεν πρέπει να επισκιάζει τη διεθνή τους προοπτική

και τον προσανατολισμό τους για αριστεία στην εκπαίδευση και την έρευνα.

Μάλιστα, το αυξανόμενο κύρος τους στον διεθνή χώρο θα συμβάλει πιο

αποτελεσματικά στην προώθηση του θεμελιακού τους ρόλου στην ανάπτυξη των

περιφερειών τους.

Συμπέρασμα: Η Ευρώπη, για να καταστεί ανταγωνιστική κοινωνία που η οικονομία

της θα βασίζεται στη γνώση, πρέπει να δημιουργήσει συνθήκες άνθησης των

Πανεπιστημίων της, τα οποία θα αναγνωρίζονται διεθνώς ως χώροι αναφοράς για

την έρευνα και την εκπαίδευση.

Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου

Ιωαννίνων.

Τελευταία Νέα