Ρωμαϊκή ταβέρνα στο Δίον!

* ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Γραφείο Βορ. Ελλάδας

Διαχρονικό κομβικό σημείο συγκέντρωσης του πλούτου και της εξουσίας

(θρησκευτικής, πολιτικής και κοινωνικής) αποδεικνύεται το Δίον ­ η ιερή πόλη

των αρχαίων Μακεδόνων, αλλά και των Ρωμαίων αξιωματούχων των πρώτων

μεταχριστιανικών χρόνων. Σειρά νέων αποκαλύψεων για την καθημερινή ζωή από τον

3ο π.Χ. έως το 2ο μ.Χ. αιώνα φέρνει στο φως η συνεχιζόμενη για 32ο χρόνο

ανασκαφική αρχαιολογική έρευνα του καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή.

Την έδρα του πραίτωρα και το διοικητήριο ή ­ κατά μια άλλη εκδοχή ­ ένα

πολυτελές ξενοδοχείο για κρατικούς αξιωματούχους της ρωμαϊκής εποχής στέγαζε

το ογκώδες, μεγάλων διαστάσεων ιδιόμορφο κτίριο με την τεράστια εσωτερική αυλή

με βωμό για τις θυσίες, που εντοπίστηκε στη διάρκεια ανασκαφής σε κεντρικό

σημείο του Δίου (στο διπλανό οικοδομικό τετράγωνο από αυτό που εντοπίστηκε

λίγα χρόνια νωρίτερα η περίφημη ύδραυλις).

Το κτίριο αποτελούνταν από πέντε δωμάτια ίδιων διαστάσεων όπου ήταν

τοποθετημένες οι κλίνες για την ανάπαυση των πραιτωριανών καθώς και ένα

πολυτελές τρικλίνιο. Στο εσωτερικό μέρος των περιμετρικά τοποθετημένων

δωματίων υπήρχε η αυλή και στο κέντρο της εντοπίστηκαν ίχνη θυμέλης για τις

θυσίες.

Ένας στενός διάδρομος χώριζε το οικιστικό σύνολο από ένα άλλο μικρότερο

σύστημα δωματίων όπου βρέθηκαν «φυτεμένοι» στο χώμα πολλοί αμφορείς, πιθάρια

και κύπελλα ­ γεγονός που κατά τον καθηγητή αποδεικνύει τη συστέγαση χώρου

συμποσίων (ταβέρνα;) καθώς και άλλων χώρων για τη φιλοξενία των κατώτερων

κοινωνικών τάξεων.

Στο διπλανό οικοδομικό τετράγωνο οι αρχαιολόγοι εντόπισαν μια επιγραφή με

λατινικούς χαρακτήρες όπου αναφέρονται οι δωρητές του εξοπλισμού ενός

πραιτωρίου, για τον οποίο ακολουθεί αναλυτικός κατάλογος του εξοπλισμού του

(πέντε κρεβάτια, ένα τρικλίνιο κ.ά).

Σε εισήγησή του, υπό τον τίτλο «Δίον 2000. Praetorium Cum Tabernis Duabus», ο

καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής ανακοίνωσε πως το κτίριο χρονολογείται στον 2ο

μ.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με τον ίδιο, για πρώτη φορά εντοπίζεται κτίριο με πλήρη

εξοπλισμό και αντίστοιχος κατάλογος του εξοπλισμού του διά του οποίου

κατανοούμε πλήρως τη λειτουργία του.

Το θησαυροφυλάκιο

Κοντά στο ιερό του Διός εξάλλου, στον ίδιο χώρο του Δίου, εντοπίστηκε χώρος

φύλαξης (μέσα σε μικρούς αμφορείς) χάλκινων νομισμάτων της ρωμαϊκής εποχής

(2ος μ.Χ. αιώνας), κοπής Δίου, που απεικονίζουν στη μία πλευρά τη θεά Αθηνά

και στην άλλη τον αυτοκράτορα. Στο ίδιο σημείο είχαν εντοπισθεί άλλες δύο

φορές στο παρελθόν αμφορείς πλήρεις νομισμάτων ­ γεγονός που προβληματίζει

τους αρχαιολόγους για την ύπαρξη θησαυροφυλακίου στην περιοχή. Ασημένια

νομίσματα (δύο αττικά τετράδραχμα) του 175 π.Χ. εντοπίστηκαν επίσης σε

ανολοκλήρωτη ανασκαφή τύμβου βόρεια του Δίου. Τα νομίσματα χρονολογήθηκαν με

βάση ειδικό πίνακα που έχει σχεδιασθεί ανάλογα με το υλικό και τις μορφές που

φέρουν (θεά Αθηνά, κουκουβάγια και κείμενα – ονόματα που αναγράφονται στην

επιφάνειά τους) στην εποχή έντονης αναταραχής που επικρατούσε στο Δίον, το

οποίο είχε μετατρέψει σε πολεμική βάση ο τελευταίος Μακεδόνας βασιλιάς Περσέας

πριν από την καταλυτική μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.). Τα συγκεκριμένα νομίσματα

απεικονίζουν στις δύο πλευρές τους την Αθηνά και μια κουκουβάγια καθώς και τις

λέξεις ΘΕΟΦΑ ΔΙΟΔΟ (πιθανότατα Θεοφάνης Διοδότου).

«Αι χήραι πολίτιδες» είχαν αξιώματα πολιτικά

Περί τα 70 ονόματα (άλλα πρωτότυπα χαραγμένα κι άλλα πάνω σε σβησμένες

προηγούμενες γραφές) φέρει επιγραφή των ελληνιστικών χρόνων του 3ου π.Χ.

αιώνα, που αποκαλύφθηκε στη διάρκεια των ανασκαφών κοντά στο ιερό του Διός στο

Δίον.

Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στο… γένος των ονομάτων. Για πρώτη φορά, ανάμεσα

στα ονόματα των ανδρών, εντοπίστηκαν και ονόματα τεσσάρων γυναικών, που

καταγράφονται ως «ΧΗΡΑΙ ΠΟΛΙΤΙΔΕΣ». «Αι χήραι», λοιπόν, κατά ορισμένο ειδικό

λόγο είχαν καταστεί «πολίτιδες» και κατείχαν δημόσια αξιώματα τέτοια, ώστε να

μπορούν ­ παρά τα περιορισμένα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών ­ να θυσιάζουν

και να καταγράφεται το όνομά τους.

Έχουμε δηλαδή την ένδειξη ότι στον 3ο π.Χ. αιώνα, στην ιερή πόλη των

Μακεδόνων, κάποιες γυναίκες δεν είχαν μόνον πολιτικά δικαιώματα, αλλά προφανώς

και εμπλοκή στα πολιτικά πράγματα.

Το ιερό του Διός αλλά και γενικότερα τα ιερά των θεών (και όχι των «ειδικών»

θεοτήτων που λατρεύονταν σε ειδικές ­ συχνά παγανιστικές ­ τελετές όπως στη

Μικρά Ασία, τη Σαμοθράκη κ.α. και στις οποίες μετείχαν συχνά και γυναίκες)

θεωρούνταν χώρος «άβατος» για τις γυναίκες.

Οι συγκεκριμένες όμως, που πιθανότατα ανήκαν στα ανώτατα κοινωνικά στρώματα

και θεωρούνταν σημαντικά πρόσωπα στην κοινωνία του Δίου, κατάφεραν να

διεισδύσουν σε χώρο αποκλειστικά ανδρικό και να καταγράψουν μάλιστα τη…

διείσδυσή τους στο «άβατον», στην αιωνιότητα…