«Η μεθαδόνη σβήνει τη δίψα»

Η μεθαδόνη προκαλεί μεν εξάρτηση, όμως δεν σκοτώνει. Η μεθαδόνη «σβήνει τη

δίψα για ηρωίνη», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Α.Σ. ­ ένας από τους πρώτους

«πολυεξαρτημένους» από ναρκωτικά με κύρια ουσία χρήσης την ηρωίνη ­ που μπήκε

στο πρόγραμμα του ΟΚΑΝΑ, πριν από πέντε χρόνια.

Δίπλα στις ουσίες που σκοτώνουν, η μεθαδόνη αποδεικνύεται ιδιαίτερα δημοφιλής,

αν το κριτήριο είναι η λίστα αναμονής περισσότερων από 2.000 χρηστών σε

Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Οι γιατροί που ασχολούνται με το πρόγραμμα απεξάρτησης μέσω

ελεγχόμενης χορήγησης μεθαδόνης τονίζουν ότι «ένας από τους λόγους που η

μεθαδόνη είναι τόσο δημοφιλής είναι ότι σταματάει την αγωνία του εξαρτημένου

για εξεύρεση της δόσης και μειώνει τον φόβο για τα στερητικά. Αυτό και μόνο

του δίνει τη δυνατότητα να έχει μια σχεδόν φυσιολογική ζωή».

Στο πρόγραμμα μεθαδόνης πάντως μέχρι στιγμής δεν έχει καταγραφεί ούτε μέσω

στατιστικής η ανησυχητική αύξηση του αριθμού των μεταναστών-χρηστών. Οι

τελευταίοι εμπεριέχονται ως άλλο ένα κομμάτι της πραγματικότητας των

εξαρτημένων στο «προφίλ» των θυμάτων…

Τυχερός…

Ήταν από τους τυχερούς. Με τον αριθμό «τρία» μπήκε αμέσως στο πρόγραμμα της

μεθαδόνης. Σήμερα, πέντε χρόνια μετά, μπορεί να μιλάει με σιγουριά για το

αποτέλεσμα. «Ξεκίνησα με 120 μιλιγκράμ την ημέρα για να καλύψω τις ανάγκες μου

και σήμερα παίρνω 40».

Μιλάει για τη δική του εξάρτηση από τη μεθαδόνη, ξεκαθαρίζοντας πως «δεν είναι

εξάρτηση θανάτου, αλλά νήμα με τη ζωή». Και μιλάει ανώνυμα αφού σήμερα, που

εργάζεται στον δημόσιο τομέα και ζει μια φυσιολογική ζωή με την οικογένειά

του, δεν θα ήθελε «να ρισκάρει τον κοινωνικό αποκλεισμό που συνεπάγεται,

δυστυχώς, η δημοσιοποίηση της ταυτότητας». Και ας έχει βγει μαχητικά κι

επώνυμα προς τα έξω στο παρελθόν ο Σ.Α.

Υπήρξαν δύο στιγμές που βίωσε πολύ έντονα στη ζωή του: όταν συνειδητοποίησε

ότι έχει πρόβλημα χωρίς την ηρωίνη και όταν πολλά χρόνια μετά, μέσα στο

πρόγραμμα της μεθαδόνης, «υπήρξε μια στιγμή που ένιωσα ότι δεν χρειάζομαι την

ηρωίνη». Στέκεται στις λέξεις με επιμονή. Λέει, για παράδειγμα, «θέλω να

γράψετε ότι ναι η μεθαδόνη προκαλεί εθισμό, όμως η επίδρασή της δεν έχει να

κάνει ούτε με την ευχαρίστηση ούτε με την ευφορία της ηρωίνης. Η μεθαδόνη σε

απαλλάσσει από τους πόνους και το στερητικό σύνδρομο. Αλλά δεν δημιουργεί

καμία ευφορική επίδραση πάνω σου. Η μεθαδόνη σβήνει τη δίψα για ηρωίνη».

«Δεν πεθαίνεις»

Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Αθανάσιο Δουζένη, διευθυντή μίας εκ των δύο Μονάδων

Ελεγχόμενης Χορήγησης Μεθαδόνης του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα: «Η μεθαδόνη προκαλεί

εξάρτηση. Η επίδρασή της όμως είναι πολύ πιο ήπια από την ηρωίνη και δεν

δημιουργεί βλάβες. Δεν πεθαίνεις από τη μεθαδόνη».

Υπενθυμίζει πως η μεθαδόνη «παρασκευάστηκε από τους ναζί το ’40 και

χρησιμοποιήθηκε ως αναλγητικό σε χειρουργεία ως υποκατάστατο της εθιστικής

ηρωίνης. Ως υποκατάστατο για την απεξάρτηση από την ηρωίνη ξεκίνησε να

χρησιμοποιείται από το ’60, ενώ στην Ελλάδα μόλις πρόσφατα, σε αντίθεση με

άλλα ευρωπαϊκά κράτη, ξεκίνησε πολύ δειλά να χορηγείται».

Όπως εξηγεί ο κ. Δουζένης και η μεθαδόνη προκαλεί στερητικό σύνδρομο, το οποίο

μάλιστα έχει μεγαλύτερη διάρκεια από αυτό της ηρωίνης, αλλά πολύ πιο ήπια

χαρακτηριστικά. «Το σημαντικότερο όμως είναι ότι με τη μεθαδόνη μπορείς να

μειώσεις προοδευτικά τη δόση. Έχουμε αυτήν τη στιγμή στο πρόγραμμα ανθρώπους

που ξεκίνησαν με 120 μιλιγκράμ ημερησίως και έφθασαν το 5 ή το μηδέν. Αυτοί οι

άνθρωποι πρακτικά δεν έχουν ανάγκη την ουσία. Η ψυχολογική απεξάρτηση

εξακολουθεί να είναι όμως το δυσκολότερο κομμάτι. Και άλλοι χαμηλώνουν την

ημερήσια δόση σε τρεις μήνες, ενώ άλλοι σε τρία χρόνια. Ο χρήστης ηρωίνης σε

δεκαπέντε ημέρες έχει καθαρίσει από τα στερητικά».

Ο Σ.Α. έχει δύο παιδιά και εργασία. Ο ίδιος ξεκαθαρίζει πως «αυτό το δικαίωμα,

το δικαίωμα στη φυσιολογική ζωή τού το έδωσε η μεθαδόνη». Η προσωπική του

εμπειρία με τα ναρκωτικά είναι σχεδόν τυπική. Ξεκίνησε στα 18 του και δοκίμασε

τα πάντα. Στο αρχείο του ΟΚΑΝΑ έχει καταγραφεί ως «πολυεξαρτημένος». «Και

μεθαδόνη έπινα, που κυκλοφορούσε στην πιάτσα, όχι για να φτιαχτώ αλλά για να

αντιμετωπίσω τα στερητικά. Αυτά που αποτελούν τη μόνιμη τυπική δικαιολογία

κάθε χρήστη προκειμένου να μην μπει ποτέ σε κανένα πρόγραμμα απεξάρτησης».

«Ομηρεία»

Παρακολουθώντας το Πρόγραμμα Ελεγχόμενης Χορήγησης Μεθαδόνης του Οργανισμού

Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) εδώ και πέντε χρόνια ζει εκ των έσω τόσο την

αγωνία με τη λίστα αναμονής 2.000 χρηστών όσο και την «ιδιότυπη ομηρεία» στην

Αθήνα, αφού «χρειάζεται καθημερινά να πηγαίνουμε στον ΟΚΑΝΑ για την ημερήσια

δόση. Είναι πλέον το μοναδικό πράγμα που με κρατάει σε επαφή με έναν κόσμο που

άφησα πίσω μου».

Ο ίδιος χαμογελάει σήμερα όταν σκέπτεται την πρώτη ημέρα στο πρόγραμμα. Γι’

αυτόν ήταν «άλλη μία μέρα» κατά την οποία είχε κάνει τη δόση του και πήγε στο

πρόγραμμα. «Θυμάμαι που μου έδωσαν 20 μιλιγκράμ διαλύματος, το ήπια και λέω

“τώρα τι έγινε;”. Καταλήξαμε, ύστερα από συζήτηση με τους γιατρούς, να

ανεβάσουμε τη δόση μέχρι την κάλυψη των αναγκών μου».

Μέσα του πάντως «σήμερα τα πράγματα είναι ξεκαθαρισμένα». Μπορεί να διαφωνεί

με την ιδιότυπη ομηρεία που τον υποχρεώνει να μην έχει λείψει ούτε μία ημέρα

από την Αθήνα τα τελευταία πέντε χρόνια, όμως λέει με πάθος ότι «η μεθαδόνη

τού δίνει το δικαίωμα να έχει μια ζωή μακριά από τους τεχνητούς παραδείσους

της ηρωίνης και των άλλων ουσιών».

Νέοι, άνεργοι και χωρίς οικογένεια…

Όλο και περισσότερους μετανάστες θερίζουν κάθε χρόνο τα ναρκωτικά. Το πέρασμα

στην άλλη όχθη για μια καλύτερη ζωή δεν ήταν όπως το περίμεναν. Παγιδευμένοι

σε αδιέξοδα όλο και περισσότεροι καταφεύγουν στα ναρκωτικά. Η συχνότητα των

θανάτων στους κύκλους των μεταναστών έχει αυξηθεί και την τελευταία πενταετία

44 αλλοδαποί βρήκαν τον θάνατο χτυπημένοι από τα ναρκωτικά. Ιδιαίτερο πρόβλημα

παρουσιάζεται σε όσους προέρχονται από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης με

αρκετά θύματα τα τελευταία χρόνια. Νέοι, άνεργοι, με γραμματικές γνώσεις της

Στοιχειώδους ή Μέσης Εκπαίδευσης, ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα τα

θύματα της ηρωίνης. Αυτά είναι και τα κυριότερα χαρακτηριστικά που συνέθεσαν

το προφίλ των θυμάτων, όπως φαίνεται απο τα στατιστικά στοιχεία των τελευταίων

χρόνων της Αστυνομίας.

Για τους 197, από τους 265 χρήστες που θέρισαν τα ναρκωτικά το 1999, το κοινό

τους χαρακτηριστικό ήταν η ανεργία. Από τα θύματα μόνο οι 18 είχαν κάποια

δουλειά, ως τεχνίτες, εργάτες ή οικοδόμοι ενώ ελάχιστοι, μόλις 11, ήταν οι

ιδιωτικοί υπάλληλοι. Της Μέσης Εκπαίδευσης οι περισσότεροι (169 στους 265) ενώ

οι 65 είχαν παρατήσει το σχολείο στο Δημοτικό. Μόνο τρία απο τα θύματα ήσαν

της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Ως προς την οικογενειακή τους κατάσταση, τα περισσότερα θύματα δεν είχαν

φτιάξει δική τους οικογένεια. Από τους 265, οι 245 ήσαν άγαμοι και μόνο 20

ήσαν έγγαμοι ή διαζευγμένοι. Μικρή αύξηση παρατηρείται και στον αριθμό των

γυναικών που έχουν βρει τον θάνατο εγκλωβισμένες στην ηρωίνη. Τα τελευταία

πέντε χρόνια τα ναρκωτικά έχουν θερίσει 105 γυναίκες. Το ποσοστό των γυναικών

θυμάτων εξακολουθεί να παραμένει χαμηλό σε σχέση με τους άνδρες. Ειδικότερα

από τα θύματα των ναρκωτικών του 1999, οι 246 ήσαν άνδρες και 19 οι γυναίκες.

Οι νέοι

Μια ακόμα θλιβερή διαπίστωση από τα στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας, είναι

ότι όλο και περισσότεροι νέοι, κυρίως ανήλικοι, παγιδεύονται στα ναρκωτικά και

κυρίως στην ηρωίνη. Το όριο της ηλικίας μειώνεται και στις λίστες των θυμάτων

έχουν προστεθεί απο το 1996 και μετά 14 μαθητές και σπουδαστές.

Αυτό σημαίνει ότι η μύηση αρχίζει σε νεαρότερες ηλικίες με τα ναρκωτικά να

διαδίδονται σε στέκια της νεολαίας. Με την έκρηξη στους θανάτους που

σημειώθηκε το 1994, αυξήθηκε και ο αριθμός των θυμάτων ηλικίας κάτω των 20

χρόνων. Από το 1988 μέχρι και το 1993, ο αριθμός των νέων, ηλικίας κάτω των 20

χρόνων, που θέρισαν τα ναρκωτικά δεν ξεπερνούσε τους 20. Τα επόμενα χρόνια ο

αριθμός τους αυξήθηκε δραματικά στους 133. Χρόνο με το χρόνο το πρόβλημα στους

νέους οξύνεται και λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Το 1997, βρήκαν

τον θάνατο από ναρκωτικά 24 νέοι ηλικίας κάτω των 20 χρόνων, το 1998 ο αριθμός

τους αυξήθηκε στους 33 και το 1999 έφθασε τους 47.

Η πιο ευάλωτη ηλικιακή ομάδα, με τους περισσότερους θανάτους από ναρκωτικά,

είναι οι ηλικίες 21 έως 30 χρόνων. (Το 1998 σημειώθηκαν 112 θάνατοι και τον

επόμενο χρόνο 122 ). Το κυριότερο κέντρο διακίνησης, η μεγάλη αγορά, παραμένει

η Αττική. Στο Λεκανοπέδιο καταγράφεται κάθε χρόνο και ο μεγαλύτερος αριθμός

των θυμάτων. Το 1999 στην Αττική καταγράφηκαν 185 θάνατοι χρηστών, στη

Θεσσαλονίκη 31 και στην υπόλοιπη χώρα 49.