ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1957

Η πρώτη εμφάνιση της Μαρίας Κάλλας στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού τον

Αύγουστο του 1957 υπήρξε περιπετειώδης, ταραχώδης και σε μεγάλο βαθμό

τραυματική, τόσο για τη μεγάλη υψίφωνο όσο και για τη μεταπολεμική Ελλάδα. Η

εμφάνισή της συνδυάστηκε με την προσπάθεια του τότε υπουργού Προεδρίας

Κωνσταντίνου Τσάτσου να ενισχύσει το Φεστιβάλ Αθηνών. Η αντιπολιτευτική μανία

από τη μια και η μεγάλη αμοιβή για την εμφάνισή της (9.000 δολάρια) έδωσαν το

έναυσμα για έναν πόλεμο, που πλήγωσε και τα δύο μέρη, από την άφιξή της στην

Αθήνα. Η Μαρία Κάλλας έφτασε στην Αθήνα την Κυριακή 28 Ιουλίου 1957 για να

τραγουδήσει στις 1 και 5 Αυγούστου εις το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Την

συνόδευε ο σύζυγός της Μπατίστα Μενεγκίνι, Ιταλός μεγαλοβιομήχανος. Στην

υποδοχή της Κάλλας, αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, παραβρέθηκαν

ελάχιστοι άνθρωποι από τη Λυρική Σκηνή και το Φεστιβάλ Αθηνών. Απουσίαζαν

ακόμη και οι δημοσιογράφοι, χάρη σε μια παραπειστική ανακοίνωση του Φεστιβάλ

Αθηνών, σύμφωνα με την οποία η διάσημη υψίφωνος θα έφθανε την επομένη. Αιτία

αυτού του ελιγμού, όπως και της γενικής απομόνωσής της από τους

δημοσιογράφους, υπήρξε ο φόβος του υπουργείου Προεδρίας μήπως μιλήσει για την

υπέρογκη (τότε) αμοιβή της και… προκαλέσει. Από την άλλη μάλιστα είχε

διαδοθεί εντέχνως ότι η υψίφωνος θα δώριζε την αμοιβή της για φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Παρ’ όλα αυτά, η «αόρατη» Κάλλας την Τετάρτη (31.7.57) έκανε δύο πρόβες, για

να ετοιμαστεί για το ρεσιτάλ της επόμενης ημέρας, με το οποίο θα άρχιζε και το

Φεστιβάλ Αθηνών:

* Μια μικρή (πρόβα) με την Ορχήστρα Αθηνών, στην αίθουσα του «Ορφέως», όπου

παραβρέθηκε και ο ειδικά μετακληθείς μαέστρος της Σκάλας του Μιλάνου Αντονίνο Βότο.

* Και μια μεγάλη το βράδυ στις 10.30 στο Ωδείον Ηρώδου του Αττικού. Στην πρόβα

αυτή, εκτός από τον σύζυγό της, παραβρέθηκαν και μερικοί φίλοι της καλλιτέχνες.

Όλα λοιπόν ήταν έτοιμα για την εμφάνιση τής Μαρίας Κάλλας την Πέμπτη 1

Αυγούστου στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού, εμφάνιση με την οποία θα γινόταν και

η έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών.

Ολόκληρο μάλιστα το απόγευμα εκείνης της ημέρας το ραδιόφωνο επανελάμβανε κάθε

λίγο και λιγάκι σύσταση προς το κοινό «να σπεύσει στο Θέατρο Ηρώδου του

Αττικού έως τις 8.20, για να αποφύγει τον συνωστισμό»! (Το πρόγραμμα άρχιζε

στις 8.30 μ.μ.).

Ματαιώνεται η εκδήλωση

Ξαφνικά, όμως, στις 7.30 μ.μ. το ραδιόφωνο διέκοψε τις εκπομπές και των τριών

προγραμμάτων για να μεταδώσει την παρακάτω ανακοίνωση:

«Η Επιτροπή του Φεστιβάλ Αθηνών ανακοινοί ότι, λόγω απροόπτου ασθενείας τής κ.

Μαρίας Μενεγκίνι-Κάλλας, η αποψινή έναρξις του Φεστιβάλ Αθηνών κατ’ ανάγκην

αναβάλλεται. Το Φεστιβάλ θα εγκαινιασθή αύριον Παρασκευήν με την «Ιφιγένειαν

εν Αυλίδι», την οποίαν θα παρουσιάση το Εθνικόν Θέατρον. Το κοινόν θα

ειδοποιηθή διά την ημέραν κατά την οποίαν θα πραγματοποιηθή η εμφάνισις της κ.

Μαρίας Μενεγκίνι-Κάλλας.

Την ίδια ώρα, τα γραφεία του Φεστιβάλ Τσάτσου εβεβαίωναν όσους ανήσυχοι

απευθύνοντο σ’ αυτά ότι το ρεσιτάλ της κ. Κάλλας θα εδίδετο οπωσδήποτε!. Η

Αστυνομία, όμως, σταματούσε ήδη τα αυτοκίνητα και ειδοποιούσε το κοινόν ότι η

έναρξις του διαβόητου Φεστιβάλ Τσάτσου-Κάλλας αναβάλλεται!» («ΤΑ ΝΕΑ»,

Παρασκευή 2.8.1957, σελ. 2).

Η φωνή, βεβαίως, της Κάλλας δεν είχε πάθει τίποτα. Ο φόβος όμως της

αποδοκιμασίας ­ ακόμη και εκτρόπων ­ ύστερα μάλιστα και από τις δηλώσεις

πολιτικών αρχηγών ότι δεν θα παρακολουθήσουν το ρεσιτάλ, πείσμωσαν τη μεγάλη

υψίφωνο και την έκαναν να φερθεί σαν βεντέτα.

Έτσι ματαίωσε το ρεσιτάλ, ματαιώνοντας ταυτόχρονα και την έναρξη του Φεστιβάλ

Αθηνών. Ζήτησε μάλιστα από τον σύζυγό της να φύγουν από την Αθήνα.

Ο Κ. Τσάτσος μόλις έμαθε τα νεώτερα έσπευσε στα διαμερίσματά της στη «Μεγάλη

Βρετανία», με σκοπό να την μεταπείσει. Αλλά εκείνη του απάντησε:

­ Εσείς πληρώσατε για να ακούσετε την Κάλλας. Σήμερα δεν αισθάνομαι ότι

βρίσκομαι σε φόρμα να σας δώσω αυτήν την Κάλλας. Ο Κ. Τσάτσος, προ της

πεισματώδους αρνήσεως τής κ. Κάλλας και των ευθυνών που ανελάμβανε απέναντί

της εάν τυχόν απεδοκιμάζετο, ηναγκάσθη να υποκύψη και να δώση εντολή να

ανακοινωθή η αναβολή της ενάρξεως του Φεστιβάλ».

Την επομένη οι εφημερίδες «Αυγή», «Βήμα», «Ελευθερία», «ΝΕΑ», «Εθνικός Κήρυξ»,

«Εστία» έγραψαν ότι η Κάλλας φοβήθηκε τις αποδοκιμασίες του αθηναϊκού κοινού,

ότι αντέδρασε «υστερικά».

Η έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών έγινε την επομένη (Παρασκευή 2.8.57) με την

επανάληψη μιας τραγωδίας που είχε ανέβει.

Την επομένη η «Αυγή», «Το Βήμα», η «Ελευθερία», «ΤΑ ΝΕΑ», ακόμη και ο «Εθνικός

Κήρυξ» και η «Εστία» έγραψαν πως η Μαρία Κάλλας φοβήθηκε ότι θα την

αποδοκιμάσει το αθηναϊκό κοινό. Η πανηγυρική έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών

ματαιώθηκε την Πέμπτη και έγινε την επομένη με μια… τραγωδία! Ακριβέστερα

με… επανάληψη μιας αρχαίας τραγωδίας της Επιδαύρου. Στη μίζερη αυτή έναρξη

δεν παραβρέθηκε ούτε ο Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής ούτε άλλο μέλος της κυβέρνησης.

Τελικά εμφανίστηκε

Το κλίμα που δημιουργήθηκε εις βάρος του Φεστιβάλ Αθηνών και της Κάλλας έφτανε

σε υπερβολές και σύντομα έφερε την αναστροφή του και μια συμπάθεια υπέρ της

υψιφώνου. Πολύ περισσότερο που η Κάλλας δεν αναχώρησε για την Ιταλία και

έμεινε με τον σύζυγό της στην Αθήνα, όπου το Σαββατοκύριακο απετόλμησε και μια

βόλτα στους δρόμους της πόλης. Άρχισε λοιπόν να σκέπτεται το ρεσιτάλ της

Δευτέρας 5 Αυγούστου. Αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή τίποτα δεν ήταν βέβαιο.

Ο Κ. Τσάτσος σκεφτόταν να αναβάλει το ρεσιτάλ για τα τέλη Αυγούστου. Στα «ΝΕΑ»

(5.8.1957, σελ. 2) διαβάζουμε:

«Ο υπουργός της Προεδρίας της Κυβερνήσεως, δεχθείς τους δημοσιογράφους σήμερα

το πρωί, ηναγκάσθη να ομολογήση τα εξής:

Η κ. Μαρία Μενεγκίνι-Κάλλας δεν θα μπορέση να δώση τώρα το δεύτερον ρεσιτάλ

της. Το πιθανώτερον όμως είναι ότι θα επιστρέψη περί τα τέλη Αυγούστου διά να

το πραγματοποιήση.

Πάντως, όσοι έχουν προμηθευθή εισιτήρια για το δεύτερο ρεσιτάλ Κάλλας, μπορούν

να τα εξαργυρώσουν από σήμερον».

Παρ’ όλα αυτά, τη Δευτέρα το βράδυ η Κάλλας εμφανίστηκε κάτω από τον ιερό

βράχο της Ακρόπολης. Στη συναυλία παραβρέθηκε ολόκληρη η κυβέρνηση, με

επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή. Επίσης ο διερχόμενος εξ Αθηνών υπουργός

Εξωτερικών του Σουδάν, ο διάσημος Αμερικανός ηθοποιός Φρέντερικ Μαρς με την

οικογένειά του και πολλοί άλλοι «επώνυμοι» και «ανώνυμοι». Συνολικά

παρακολούθησαν το ρεσιτάλ στο Ηρώδειο γύρω στις 4.000 άνθρωποι, που

καταχειροκρότησαν τη μεγαλοπρεπή Μαρία Κάλλας. Ένα-δύο «αίσχος» που πήγαν να

ακουστούν από τους «ορεινούς», που κάθονταν στα βραχάκια, πνίγηκαν από τα

ενθουσιώδη χειροκροτήματα του κοινού. Η Μαρία Κάλλας έπαιρνε την εκδίκησή της

και οι Έλληνες άρχισαν να συμβιβάζονται με το ιερό τέρας.

Ο Τρόι στην… Ακρόπολη

Την επομένη η Μαρία Κάλλας δέχθηκε τους δημοσιογράφους και απάντησε στις

ερωτήσεις τους. Αλλά, πριν απ’ όλα, δηλώνει: «Ήτανε η ωραιότερη βραδιά της

ζωής μου… Θέλω να επιστρέψω όσο το δυνατόν γρηγορότερα…».

Φυσικά δεν απάντησε στις ερωτήσεις για την αμοιβή της και δήλωσε ότι θέλει να

παίξει στον κινηματογράφο. Επαίνεσε τους Έλληνες τραγουδιστές Εγκολφόπουλο και

Ζαχαρίου και «στόλισε» κατάλληλα τον Ντελ Μόνακο, που είχε κάνει δηλώσεις εις

βάρος της. («Το Βήμα» 7.8.57, σελ. 3). Δεν παρέλειψε να παρουσιάσει και το

σκυλάκι της τον Τρόι, που υπεραγαπά. Ο Τρόι, μάλιστα, έγινε αιτία επεισοδίου

κατά την επίσκεψη τής Κάλλας στην Ακρόπολη. Διαβάζουμε στα «ΝΕΑ» (7.8.57, σελ. 2):

«Η κ. Μαρία Μενεγκίνι-Κάλλας, συνοδευομένη από τον σύζυγό της και την

ιδιαιτέρα γραμματέα της κ. Μπουντούρη, μετέβη χθες προς επίσκεψιν στην Ακρόπολι.

Επειδή ο φύλαξ της Ακροπόλεως και ο υπαξιωματικός της Τουριστικής Αστυνομίας ­

σύμφωνα με τις αυστηρές διαταγές που υφίστανται και που γίνονται σεβαστές από

όλους ­ απηγόρευσαν την είσοδο στον ιερό χώρο και του Τόι, η διάσημη

πριμαντόνα εξωργίσθη, εδημιούργησε επεισόδιο με τον φύλακα και τα όργανα της

τάξεως και απήλθε, προτιμήσασα να μην επισκεφθή την Ακρόπολι, παρά να στερηθή

της συντροφιάς του αγαπημένου της σκύλου!».

Την επομένη αναχώρησε για την Ιταλία. Μια δύσκολη επαφή της Μαρίας Κάλλας με

την Ελλάδα είχε πάρει τέλος και είχε αφήσει πληγές και πίκρα, που θα έκαναν

χρόνια να σβήσουν.