Ο εφιάλτης των προσφύγων στο Νησί της Χαράς

Είναι ένα νησάκι συνολικής έκτασης 21 τ.χλμ. με πληθυσμό μικρότερο των 10.000 κατοίκων: η μικρότερη ανεξάρτητη δημοκρατία στον κόσμο, στον Ειρηνικό Ωκεανό, 4.000 χλμ. βορειοανατολικά της Αυστραλίας. Κάποτε ήταν γνωστό ως Νησί της Χαράς. Θα μπορούσε να αποτελεί εξωτικό προορισμό. Στην πραγματικότητα, το Ναούρου χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση της Αυστραλίας ως εξωχώριο κέντρο κράτησης, διαχειριζόμενο από την ιδιωτική εταιρεία Wilson Security. Εκεί κρατούνται σήμερα 442 αιτούντες άσυλο –άλλοι 854 κρατούνται στο νησί Μανούς στην Παπούα Νέα Γουινέα, το έτερο οφσόρ κέντρο κράτησης αιτούντων άσυλο της Αυστραλίας. Η μεταναστευτική πολιτική της Αυστραλίας που απωθεί συστηματικά πλοιάρια με πρόσφυγες και μετανάστες έχει καταγγελθεί πολλάκις από τον ΟΗΕ. Κατά καιρούς, ανθρωπιστικές οργανώσεις κάνουν λόγο για άθλιες συνθήκες κράτησης στα δύο νησιά. Περισσότερες από 2.000 αναφορές συμβάντων, μέσα από το κέντρο κράτησης στο Ναούρου, που διέρρευσαν στην «Γκάρντιαν» συνθέτουν την πιο νοσηρή εικόνα δυσλειτουργίας, ωμοτήτων και απελπισίας.

Οι αναφορές, γραμμένες από μέλη του προσωπικού του κέντρου, καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν δυόμισι χρόνων, από τον Μάιο του 2013 έως τον Οκτώβριο του 2015. Οι μισές και πλέον αφορούν παιδιά, παρότι μόνο 18% των κρατούμενων αιτούντων άσυλο στο Ναούρου είναι παιδιά. Ενας φρουρός άρπαξε ένα αγοράκι και απείλησε να το σκοτώσει μόλις έβγαινε από το κέντρο. Φρουροί χαστουκίζουν παιδιά στο πρόσωπο. Τον Σεπτέμβριο του 2014, μια δασκάλα αναφέρει πως μια νεαρή βοηθός της στην τάξη είχε ζητήσει ένα τετράλεπτο ντους αντί για δίλεπτο ντους: «Το αίτημά της έγινε δεκτό με σεξουαλικά ανταλλάγματα. Είναι ένας άνδρας φρουρός ασφαλείας. Θέλει να δει ένα κορίτσι ή ένα αγόρι να κάνει ντους».

Σύμφωνα με μια άλλη αναφορά από τον ίδιο μήνα, ένα απελπισμένο κοριτσάκι είχε ράψει μεταξύ τους τα χείλια του: ένας φρουρός την είδε και άρχισε να γελάει. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους ένα παιδί κάτω των 10 γδύθηκε και προσκάλεσε μια ομάδα ενηλίκων να βάλουν τα δάχτυλά τους στο αιδοίο της. Τον Φεβρουάριο του 2015 ένα νεαρό κορίτσι έδειξε τα γεννητικά της όργανα και είπε πως ένας άνδρας αιτών άσυλο την είχε «κόψει από κάτω». Παιδιά ψυχολογικά και σωματικά τραυματισμένα, ενήλικοι που βλέπουν τον θάνατο ως λύση. Ξανά και ξανά στις αναφορές επανέρχονται οι λέξεις «Θέλω να πεθάνω». «Θα μπω στον ωκεανό με την κόρη μου» προειδοποιεί μια απελπισμένη μητέρα. Ο Ντέιβιντ Μαρ σταχυολόγησε και καταγράφει στην «Γκάρντιαν» μια σειρά από ανάλογες δηλώσεις: «Δεν θέλω να ζω άλλο». «Απλώς δεν με νοιάζει πια». «Δεν θα μείνω εδώ. Θα είμαι νεκρός». «Αρκετά». «Ακόμα μια εβδομάδα μέχρι να πεθάνω». «Δεν μπορώ να ελέγξω τις σκέψεις μου». «Χρειάζομαι δηλητήριο για να σκοτωθώ». «Θέλω να πεθάνω. Θέλω να πεθάνω». Πολλές φορές το προσπαθούν. Κάποιοι το καταφέρνουν.

Οργή από τον ΟΗΕ. Ο ΟΗΕ και δεκάδες οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα αντέδρασαν στη διαρροή της «Γκάρντιαν» με οργή. Η αυστραλιανή κυβέρνηση, πάλι, αντέδρασε με απόλυτη ψυχραιμία. Ο πρωθυπουργός Μάλκολμ Τέρνμπαλ δήλωσε ότι τα έγγραφα θα εξεταστούν ώστε «να διαπιστωθεί αν υπήρξαν καταγγελίες που δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς», υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για «ισχυρισμούς» και διαβεβαιώνοντας πως η χώρα δεν σκοπεύει να αλλάξει τη μεταναστευτική πολιτική της. Εξορίζοντας τους πρόσφυγες στα νησιά αυτά, χωρίς ελπίδα να εγκατασταθούν στην επικράτειά της ακόμα και αν η αίτησή τους για άσυλο γίνει δεκτή, η Αυστραλία ελπίζει να αποθαρρύνει όσους ονειρεύονται να φτάσουν στις ακτές της –ενώ παράλληλα καθυστερεί την επεξεργασία των αιτήσεων για άσυλο.

Η συγκεκριμένη μεταναστευτική πολιτική που αποκαλείται «Λύση του Ειρηνικού», εφαρμόζεται στην πραγματικότητα από το 2001. Την εποχή εκείνη το νορβηγικό φορτηγό πλοίο «Tampa» είχε παράσχει βοήθεια σε ένα ινδονησιακό αλιευτικό γεμάτο μετανάστες, το οποίο η Αυστραλία αρχικά είχε αρνηθεί να δεχθεί. Τελικά, η χώρα ζήτησε από τα κράτη του Ειρηνικού να τους αναλάβουν, με τον όρο πως το κόστος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους για την κατασκευή των καταυλισμών, θα καλυπτόταν από τις αυστραλιανές Αρχές. Το Ναούρου και το Μανούς ήταν τα δύο νησιά που επελέγησαν. Για το Ναούρου, κράτος βυθισμένο στην ένδεια από τη δεκαετία του 1990, ήταν μια ευκαιρία για πολλές νέες θέσεις απασχόλησης.