Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η άφιξή του στην Κύθνο το καλοκαίρι του 1836 αναμενόταν με μεγάλες προσδοκίες: Ο βασιλικός αρχιτέκτονας Χριστιανός Χάνσεν έφτανε στο νησί έχοντας στις αποσκευές του ένα φιλόδοξο πλάνο που σκόπευε να το ανυψώσει στα πρότυπα φημισμένων ευρωπαϊκών προορισμών: τα σχέδια για την κατασκευή των πρώτων οργανωμένων εγκαταστάσεων ιαματικών λουτρών στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Ο Χάνσεν κατέφτανε κατόπιν προσκλήσεως του Οθωνα και έπειτα από συστάσεις γερμανών γιατρών οι οποίοι είχαν επιβεβαιώσει με χημικές αναλύσεις τις θεραπευτικές ιδιότητες των πηγών του νησιού. Μαζί τους συμφωνούσαν και οι προσωπικοί γιατροί της Αμαλίας που θεωρούσαν πως τα μπάνια στα ιαματικά λουτρά της Κύθνου θα επέσπευδαν την έλευση διαδόχου...
Κάπως έτσι ξεκινούσε πριν από 185 χρόνια η ιστορία του θερμαλισμού στην Ελλάδα, ενός κινήματος που ανδρώθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου με τη δημιουργία ενός άτυπου δικτύου λουτροπόλεων, για πρώτη φορά οργανωμένου από το επίσημο ελληνικό κράτος και στη συνέχεια από ιδιώτες. Ετούτη η νέα, εντελώς πρωτοποριακή προσέγγιση των εγχώριων πηγών θα έφερνε - μαζί με τις ξακουστές ελληνικές αρχαιότητες - το πρώτο κύμα μαζικού τουρισμού, με Γάλλους, Αραβες, Γερμανούς να συρρέουν σε αυτή τη μικρή γωνιά της Ευρώπης, για να ζήσουν λίγες μέρες εκεί όπου λούονταν οι αρχαίοι ήρωες και οι μυθικοί θεοί.
ΥΠΟΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα για τις απαρχές του θερμαλιστικού κινήματος και για τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονήματα των ελληνικών λουτροπόλεων, που στην πλειονότητά τους έχουν εγκαταλειφθεί και καταρρέουν, πραγματοποιεί η Λυδία Ξυνογαλά, διακεκριμένη αρχιτέκτονας που έζησε επί 13 χρόνια στη Νέα Υόρκη, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και εγκατέλειψε τη θέση της για να ερευνήσει αυτόν τον υποτιμημένο θησαυρό της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Σκοπός μου δεν είναι να καταγράψω όλες τις λουτρικές εγκαταστάσεις της χώρας, επέλεξα κάποιες που ξεχωρίζουν, η καθεμιά για τους δικούς της λόγους», λέει η ίδια. «Μία από αυτές είναι τα λουτρά της Νισύρου. Το 1895, πολύ πριν τα Δωδεκάνησα ενωθούν με την Ελλάδα, ένας πρωτοπόρος νισύριος γιατρός, ο Παντελίδης, διαβάζει τα Γεωγραφικά του Στράβωνα. Με οδηγό το αρχαίο κείμενο ανακαλύπτει το μέρος, όπου σύμφωνα με τις αναφορές οδηγούσε ο Ιπποκράτης τους ασθενείς του από την Κω, και ακριβώς πάνω από αυτό το σημείο φτιάχνει τα Λουτρά Παντελίδη», λέει η κ. Ξυνογαλά. Εν μέσω τουρκοκρατίας και επί ιταλικής κατοχής, τα λουτρά διαφημίζονται σε Ευρώπη, Αίγυπτο και Μέση Ανατολή προσελκύοντας επισκέπτες που καταφτάνουν με τρία δρομολόγια εβδομαδιαίως στο λιμάνι των Πάλων. «Το κτίριο είναι τεράστιο, φτιαγμένο με πολυτελή σαλόνια και την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και πραγματικά ξεχώριζε», συνεχίζει η Λυδία Ξυνογαλά. «Παραμένουν εν λειτουργία μέχρι το 1928· έπειτα ερημώνουν. Ο εγγονός του Παντελίδη, με τον οποίο συζήτησα στο πλαίσιο της έρευνας, προσπάθησε να τα αναστηλώσει τη δεκαετία του '80, όμως δεν προχώρησε. Την ίδια εποχή με του Παντελίδη, κατασκευάζονται, με δωρεές Νισύριων της Νέας Υόρκης, τα εξίσου σπουδαία δημοτικά Λουτρά που λειτουργούν ακόμη με μια από τις πτέρυγές τους. Και τα δύο αυτά εκπληκτικά κτίρια αξίζουν μιας γενναίας κρατικής επιχορήγησης για να αναστηλωθούν».
Κατά τη διάρκεια την έρευνάς της, η οποία γίνεται στο πλαίσιο διδακτορικού για το Πανεπιστήμιο ΕΤΗ της Ζυρίχης η κ. Ξυνογαλά ανακάλυψε ντοκουμέντα μεγάλης αξίας: Ενα άρθρο των «New York Times» για το Λουτράκι χρονολογίας 1930, βιβλία επισκεπτών με υπογραφές από κάθε γωνιά της γης, διαφημιστικό υλικό του ΕΟΤ για διεθνείς καμπάνιες, ιατρικά συγγράμματα, μαρτυρίες, συνεντεύξεις.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. «Οι ελληνικές λουτροπόλεις κουβαλούν μια αρχιτεκτονική ιστορία», λέει. «Ξεκινάμε με νεοκλασικά κτίρια, συνεχίζουμε με Αρτ Νουβό και σε ορισμένες περιπτώσεις με στοιχεία Μπάουχαους. Το εγκαταλελειμμένο υδροθεραπευτήριο "Ασκληπιός" στα Καμένα Βούρλα, ένα καταπληκτικό κτίριο του Γεράσιμου Μολφέση, ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Δίπλα του φτιάχτηκαν από τον ίδιο τα ξενοδοχεία "Ράδιον" και "Θρόνιον", με ένα πάρκο φυτεμένο με ευκαλύπτους, ώστε να τους αναπνέουν οι λουόμενοι - όλα ήταν φτιαγμένα με μια ολιστική προσέγγιση της ίασης».
Τα κτίρια αυτά διαμόρφωσαν τις πόλεις όπου χτίστηκαν και επηρέασαν την εξέλιξή τους. Το Λουτράκι είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. «Μετά τον σεισμό του 1928 το Λουτράκι ανακατασκευάζεται πλήρως. Μαζί και το κτίριο της πηγής, σε σχέδια Λεωνίδα Μπόνη, ένα κόσμημα για την πόλη», λέει η Λυδία Ξυνογαλά. «Τα ανακαινισμένα Λουτρά φέρνουν εκεί το πρώτο καζίνο στην Ελλάδα (1930) κι έπειτα ξενοδοχεία και έτσι για πρώτη φορά η ίαση συνδέεται με τη διασκέδαση. Το Λουτράκι αποκτά μια κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα όπως έγινε και στην Αιδηψό. Ξεχωριστό κατά τη γνώμη μου είναι και το Δημοτικό Υδροθεραπευτήριο των Μεθάνων, κλειστό εδώ και χρόνια, με τις χαρακτηριστικές καρτ ποστάλ του και με το εν λειτουργία καταπληκτικό ξενοδοχείο "Αι Πηγαί", που φιλοξενούσε πελάτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό».
