Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
To 2016 μπορεί να χαρακτηριστεί ως «η χρονιά της απογοήτευσης» για την Τουρκία. Η χώρα είχε μετατραπεί σε τόπο καταστροφής σε πολλά επίπεδα. Πριν απ' όλα, ωστόσο, οι τούρκοι πολίτες είχαν συνηθίσει να ζουν σε μια συνθήκη διαρκούς άγχους και αγωνίας. Oι τρομοκρατικές επιθέσεις, η καταστολή και πολιτική αστάθεια, η απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του προέδρου Ερντογάν, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκε αμέσως μετά καθώς και οι εκκαθαρίσεις δημοσιογράφων, στρατιωτικών αλλά και πανεπιστημιακών καθηγητών εκβίαζαν την παρατήρηση ότι το πολιτικό μέλλον της γείτονος κρεμόταν από μια κλωστή. Για τον δοκιμιογράφο και μυθιστοριογράφο Kaya Genç, αυτή η αίσθηση του φόβου και της διαρκούς ανασφάλειας ήταν πρωτόγνωρη.
Ο συγγραφέας ζούσε στην Κωνσταντινούπολη από παιδί και όλ' αυτά τα χρόνια δεν είχε σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο να φύγει από τη χώρα. Εκείνη όμως την περίοδο άρχισε να το σκέφτεται. Τελικά παρά την απογοήτευση αποφάσισε να μείνει και να γράψει. Η συγγραφή γι' αυτόν εκτός από μια δικαιολογία για την παραμονή του στην Τουρκία μετατράπηκε σε ηθική ευθύνη. Στο τελευταίο του βιβλίο «The lion and the nightingale - Α journey through modern Turkey» («Το λιοντάρι και το αηδόνι», εκδ. Tauris, Οκτώβριος 2019) εξετάζει τα γεγονότα που καθόρισαν εκείνη τη χρονιά, ξετυλίγει τις δικές του σκέψεις και με την επιδέξια γραφίδα του σκιαγραφεί τις ανησυχίες, την πολυπλοκότητα και τις μεταμορφώσεις της σύγχρονης Τουρκίας μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων που συνάντησε και μίλησε μαζί τους. Είναι μια κατάθεση - αυτοψία, από εκείνες που χρειάζεται ο εξωτερικός παρατηρητής για να τοποθετήσει στα χέρια του όσο το δυνατόν περισσότερες ψηφίδες προκειμένου να διαμορφώσει την εικόνα για τη γνωστή - άγνωστη Τουρκία. Ο τίτλος του βιβλίου αναφέρεται στις δυο ανταγωνιστικές δυνάμεις της γειτονικής χώρας, όπως τις βλέπει ο συγγραφέας. Το λιοντάρι αντιπροσωπεύει τη δύναμη, τον στρατό, την ισχύ, ενώ το αηδόνι αντιπροσωπεύει το τραγούδι, τη λογοτεχνία και τον ρομαντισμό. Φυσικά ο συγγραφέας ταυτίζεται με τα αηδόνια: «Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, ήμουν ένα αηδόνι στην Κωνσταντινούπολη».
Aλλα πρόσωπα, βέβαια, απ' όσα εμφανίζονται μέσα στο βιβλίο, δεν είναι ούτε λιοντάρια ούτε αηδόνια στις ιστορίες που κουβαλούν. Είναι καθημερινοί άνθρωποι, πολλές φορές άσημοι και αόρατοι. O Yılmaz Cingöz, ένας μπαρμπέρης, θα μπορούσε να είναι λογοτεχνικός ήρωας του Ορχάν Παμούκ, όπως ο Μεβλούτ στο μυθιστόρημα «Κάτι παράξενο στο νου μου» (Ωκεανίδα, μτφ. Στέλλα Βρεττού, 2015). Eνας περιφερόμενος άνθρωπος στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Θα μπορούσε ακόμη να ήταν ο κινηματογραφικός ήρωας Πάτερσον του Τζιμ Τζάρμους, που περνά τις μέρες του με την ίδια ρουτίνα, ενώ στα διαλλείματα του βαρετού μοτίβου της ζωής του γράφει ποιήματα και στίχους. H Binevş, μια καθαρίστρια κουρδικής καταγωγής, θύμα ενδοοικογενειακής βίας με λίγες πιθανότητες να ξεφύγει από αυτήν την κατάσταση, δίνει αγώνα καθημερινής επιβίωσης. Κι όμως, μέσα στις διαρκείς ματαιώσεις της καταφέρνει στο τέλος να βρει τη δύναμη να μαζέψει τα πράγματά της και να φύγει. Είναι σίγουρο πως καθώς έφευγε, δεν σκέφτηκε ούτε μια στιγμή την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ή πώς θα την επηρέαζε η θητεία του Τραμπ. Παρ' όλ' αυτά η πατριαρχία που ορίζει τη ζωή της χωρίς η ίδια να το γνωρίζει συνδέεται άμεσα με την πολιτική τόσο στην Τουρκία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ. Η ιστορία της Binevş γίνεται η αφορμή για να μάθουμε τη μακρά ιστορία του γυναικείου κινήματος στην Τουρκία και τις διεκδικήσεις του καθώς και τις προσπάθειες πολλών συλλόγων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, τη συνεργασία τους με τις απλές καθημερινές γυναίκες που πολλές φορές είναι αόρατες.
Τα «Λιοντάρια»
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, από την άλλη πλευρά, είναι και η ιστορία της Razva Kavakçi, που εκπροσωπεί τα λιοντάρια του βιβλίου. Η Razva είναι εκλεγμένη βουλευτής του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Η δημοτικότητά της οφείλεται στην αντίθεσή της με το status quo καθώς εισέρχεται στο Κοινοβούλιο φορώντας τη μαντίλα της. Για την ιστορία, είναι η αδελφή της Merve Kavakçı. Το 1999 η Μerve, τότε νεοεκλεγμένη βουλευτής του ισλαμικού Κόμματος της Αρετής, προδρόμου του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, είχε επιχειρήσει να ορκιστεί στο τουρκικό Κοινοβούλιο φορώντας μαντίλα. Η συνεδρίαση είχε διακοπεί, η Kavakçı είχε υποχρεωθεί να εγκαταλείψει το Κοινοβούλιο χωρίς να ορκιστεί. Δύο χρόνια αργότερα έχασε τη θέση της, το Κόμμα της Αρετής απαγορεύτηκε με την κατηγορία της παραβίασης των κοσμικών άρθρων του Συντάγματος και αρκετοί βουλευτές του, συμπεριλαμβανομένης της Kavakçı, τιμωρήθηκαν με στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων για πέντε χρόνια. Η ιστορία της Razva είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του μετασχηματισμού και της αλλαγής στην πολιτική ισχύ που έχει συντελεστεί μετά την άνοδο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία.
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου διαβάζουμε για τη σύγχρονη Τουρκία που φαίνεται να ισορροπεί ανάμεσα στο πολιτικό Ισλάμ και στις αρχές του κοσμικού κράτους καθώς και τη σύνθετη πραγματικότητα που ξεφεύγει από τα δυτικά στερεότυπα και τον συνήθη οριενταλισμό. Για τον Kaya Genç, η νέα Τουρκία το 2016 έμοιαζε τελικά τόσο πολύ με τον κόσμο που περιγράφεται στην «Ιστορία δύο πόλεων» του Κάρολου Ντίκενς: «Ηταν οι καλύτεροι καιροί, ήταν οι χειρότεροι καιροί, ήταν η εποχή της οικονομικής ανάπτυξης, ήταν η εποχή της περιβαλλοντικής καταστροφής, ήταν η εποχή του πολιτικού Ισλάμ, ήταν η εποχή του ρετρο-κεμαλισμού, ήταν η εποχή της πολιτικής υπεροχής, ήταν η εποχή της πολιτικής απομόνωσης, ήταν η άνοιξη της ελπίδας, ήταν ο χειμώνας της απελπισίας, είχαμε τα πάντα μπροστά μας, δεν είχαμε τίποτε μπροστά μας...».
Kaya Genç
The lion and the nightingale
Εκδ. Tauris, σελ. 208
Τιμή 13,61 ευρώ (amazon.co.uk)
