Λιγότερο ποιητικός από τον Νίτσε που φαντάζεται τις μεγαλύτερες καταιγίδες να φτάνουν σιωπηλά με βήματα περιστεριών, ο ιστορικός Γιουβάλ Νόα Χαράρι προειδοποιεί: οι επαναστάσεις είναι εξ ορισμού απρόβλεπτες. Μια προβλέψιμη επανάσταση δεν ξεσπά ποτέ.

Αυτή η πραγματιστική διαπίστωση απαντά στην έκπληξη κάθε έντιμου παρατηρητή μπροστά στη βία των γεγονότων που βιώνουμε στη Γαλλία και ειδικά στο Παρίσι τις τελευταίες μέρες. Παράλληλα εξυπακούεται η ανάγκη μιας σεμνής επισκόπησης της εξέγερσης που έχει ήδη στοιχίσει τη ζωή τεσσάρων συνανθρώπων μας.

Η παρουσία του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ ως σχολιαστή από τον ραδιοφωνικό σταθμό France Inter ήρθε να αποκρυσταλλώσει στο πρόσωπό του όλη την συνθετότητα της παρούσας κατάστασης όπου κάθε θέση είναι αληθής όσο και η αντίθεσή της. «Εσύ, Ντάνι, σύμβολο της επανάστασης του ’68, δεν αισθάνεσαι άσχημα να είσαι από την αντίθετη πλευρά των οδοφραγμάτων υποστηρίζοντας τον Μακρόν σήμερα;» ρωτά ένας ακροατής. «Το ’68 ήμασταν ενάντια σε ένα στρατηγό – αρχηγό κράτους, ενώ σήμερα μέρος των διαδηλωτών ζητά την αντικατάσταση του προέδρου από έναν στρατηγό. Το ’68 «απαγορευόταν να απαγορεύεις», σήμερα τα Κίτρινα Γιλέκα που δέχονται έναν διάλογο με την κυβέρνηση, αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν δεχόμενα απειλές κατά της ζωής τους. Παίρνοντας θέση υπέρ του προέδρου το 2018 παραμένω στην ίδια ακριβώς πλευρά των οδοφραγμάτων που ήμουν το ’68».

Και εδώ έγκειται η συνθετότητα της παρούσας κατάστασης. Οι φτωχοί άνθρωποι (ήδη η λέξη είναι ταμπού στη Γαλλία, πολιτικοί όλων των αποχρώσεων προτιμούν το πιο εύπεπτο «gens modestes») δεν είναι πιο φτωχοί από τους γονείς τους. Αυτό που έχει αλλάξει δραματικά είναι το χάσμα ανάμεσα στον κατώτερο και τον ανώτερο μισθό. Το γεγονός ότι ο Carlos Ghosn, πρόεδρος της Renault-Nissan, κατηγορείται για απόκρυψη μισθών ύψους 62,3 εκατομμυρίων ευρώ από τις ιαπωνικές φορολογικές Αρχές την ίδια ακριβώς στιγμή που οι αποδέκτες του κατώτερου εργατικού μισθού καλούνται να επωμιστούν καινούργιους φόρους, δεν αποτέλεσε προοίμιο κοινωνικής γαλήνης. Η δε φράση «χρήματα δεν υπάρχουν» για την αύξηση του κατώτερου μισθού, δεν είναι δυνατόν να εισακουσθεί σε μια χώρα της οποίας η μεγαλύτερη βιομηχανία φέρει το όνομα Industrie du luxe και διαφημίζει παπούτσια και τσάντες αξίας πολλών μηνιαίων μισθών ενός modeste σε περιοδικά που διαβάζουν άνθρωποι modestes.

Δεξιά και Αριστερά προσπάθησαν επί δεκαετίες να απαντήσουν σε αυτή τη νέα και κραυγαλέα κοινωνική ανισορροπία που εγκαταστάθηκε σε μια χώρα με παράδοση κοινωνικής ευαισθησίας και εξέγερσης. Οι απαντήσεις τα τελευταία 40 χρόνια τόσο της Δεξιάς (μείωση φόρων για τις μεγάλες περιουσίες με στόχο επενδύσεις), όσο και της Αριστεράς (παίρνω από τους πλούσιους και δίνω στους φτωχούς) αποδείχθηκαν εξίσου ανίκανες να νικήσουν την ανεργία και να γεφυρώσουν το κοινωνικό χάσμα: οι λιγότεροι φόροι δεν απέφεραν μεγαλύτερες επενδύσεις στην οικονομία παραγωγής, αλλά σε «οικονομικά προϊόντα» που αποφέρουν περισσότερο. Η δε πολιτική του Ρομπέν των Δασών είναι ανεφάρμοστη σε μια εποχή που ο πλούτος δεν βρίσκεται κλεισμένος σε ένα σεντούκι περιμένοντας να τον ελευθερώσει η ηθική. Αυτή ακριβώς η αποτυχία των παραδοσιακών κομμάτων είναι που άνοιξε τον δρόμο προς την εξουσία στον σημερινό πρόεδρο. Και τράβηξε κοντά του όλους τους σαραντάρηδες κεντροαριστερούς και κεντροδεξιούς πολιτικούς.

Η τραγωδία που παίζεται πάνω στη δίκαιη οργή των Κίτρινων Γιλέκων αντανακλάται στον ακραίο αριβισμό με τον οποίο Ακρα Δεξιά και Αριστερά προσπαθούν να αναστηθούν. Η έκκληση για έναν στρατηγό που θα πάρει τη Γαλλία στα χέρια του δεν ήταν ευφυολόγημα του Κον Μπεντίτ, αλλά πραγματικό αίτημα του Κριστόφ Σαλενσόν, ενός από τα πιο δραστήρια μέλη των Γιλέκων που απαιτεί σε συνέντευξη στον Νίκο Αλιάγα την επιστροφή στη θέση αρχηγού κράτους του στρατηγού εν αποστρατεία Ντε Βιλιέ.

Το δε «Μακρόν παραιτήσου ή θα τελειώσεις σαν τον Κένεντι» του δεξιού χεριού του Μελανσόν, Φρανσουά Ριφέν, που υπόσχεται δραστικό φορολογικό ράπισμα στους εύπορους Γάλλους, αποτελεί συνεπή εγγύηση μετατροπής της Γαλλίας σε ένα είδος Κούβας χωρίς τη λιακάδα.

Ανάμεσα σε αυτές τις συμπληγάδες πέτρες των ερειπίων της παραδοσιακής Δεξιάς και της παραδοσιακής Αριστεράς – τυφλά εθνικοθρησκευτική η πρώτη, απελπιστικά μικροαστική η δεύτερη – καλείται να πλεύσει ο Εμανουέλ Μακρόν, ένας νέος πρόεδρος, με χαμηλό πλέον δείκτη δημοτικότητας, με στόχο την αναδιάρθρωση της Γαλλίας και της Ευρώπης. Την ίδια στιγμή που οι κύριοι Ορμπάν, Σαλβίνι, Μπολσονάρο, Τραμπ και Πούτιν προχωρούν ακάθεκτοι. Και εξαιρετικά δημοφιλείς.

Σημείωση: τα πρώτα πολ πάνω στα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά των Κίτρινων Γιλέκων (Slate, 4 Δεκεμβρίου 2018, 14.10) δίνουν τα εξής ποσοστά σε σχέση με την ψήφο τους στις προεδρικές του 2017: Μαρίν Λεπέν 42%, Ζαν-Λικ Μελανσόν 20%, Φρανσουά Φιγιόν 16%, Μπενουά Αμόν 9%, Εμανουέλ Μακρόν 5%.

Ο Διονύσης Δερβιτσιώτης – Μπουρνιάς (Dionysios Dervis-Bournias) είναι ελληνογαλλικής καταγωγής μαέστρος. Εχει, μεταξύ άλλων, διευθύνει τη Royal Philharmonic Orchestra, την Orchestra of the Age of Enlightenment και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Πράγας.