Ο διαβήτης είναι οικογενειακή υπόθεση καθώς η πρόληψη και η αντιμετώπισή του είναι στενά συνδεδεμένη με τις καθημερινές συνήθειες και επιλογές των μελών της. Αυτός είναι και ο λόγος που το κεντρικό μήνυμα της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρεία (ΕΔΕ) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη είναι «Ανακάλυψε, πρόλαβε, διαχειρίσου τον διαβήτη – Εμπόδισε την εμφάνισή του στη δική σου οικογένεια». Το ερώτημα όμως είναι πώς;

«Η οικογένεια είναι ο πυρήνας σε ό,τι αφορά τον συντονισμό της πρόληψης και της αντιμετώπισης του σακχαρώδους διαβήτη. Η ισορροπημένη διατροφή, η άσκηση και η συναισθηματική ισορροπία είναι ευθύνη της οικογένειας. Οταν τα μέλη της υιοθετούν και ενισχύουν υγιεινές συμπεριφορές, λειτουργούν ως ασπίδα κατά της εμφάνισης του Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2)» απαντά ο Γεώργιος Δημητριάδης, πρόεδρος της ΕΔΕ, καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ και διευθυντής Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Μονάδας Ερευνας και Διαβητολογικού Κέντρου στο Νοσοκομείο Αττικόν. Ειδικότερα, ο τύπου 2 καλύπτει άνω του 90% των περιπτώσεων του σακχαρώδους διαβήτη, πλήττοντας πλέον ακόμη και παιδιά. Οι επιστήμονες παγκοσμίως κάνουν λόγο για ραγδαία αύξηση του συγκεκριμένου τύπου διαβήτη, γεγονός που αποδίδουν κυρίως στην παχυσαρκία, την καθιστική ζωή, το χρόνιο στρες (προϊόν του έντονου άγχους), τις κακές και συνεπώς βλαβερές διατροφικές συνήθειες, αλλά και τη μόλυνση της ατμόσφαιρας.

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. Μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην έγκυρη ιατρική επιθεώρηση «Lancet», βάζοντας στο μικροσκόπιο σχεδόν 130 εκατ. άτομα από όλες τις ηπείρους (παιδιά από πέντε ετών και άνω, εφήβους και ενηλίκους), έδειξε προοδευτική αύξηση του βάρους σώματος από το 1975 μέχρι το 2016 σε όλες τις ηλικίες και στα δύο φύλα. Ακόμη πιο σημαντικό εύρημα εντούτοις αποτελεί το γεγονός ότι η αύξηση αυτή της παχυσαρκίας συμβάδιζε με την αύξηση της εμφάνισης ΣΔτ2.

Συνεπώς, υπάρχει τρόπος να πολεμήσει κανείς την εμφάνιση του συγκεκριμένου τύπου διαβήτη. «Εχει αποδειχθεί με σαφήνεια, σε συνθήκες κλινικών μελετών, αλλά και σε κλινικές μελέτες της καθημερινής ζωής, ότι ο κίνδυνος εμφάνισης του ΣΔτ2 μπορεί να μειωθεί κατά 40-60% με την εφαρμογή προγραμμάτων υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης στα άτομα υψηλού κινδύνου» σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολή ΕΚΠΑ – Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο στο Νοσοκομείο Λαϊκό, Κωνσταντίνος Μακρυλάκης. Και συνεχίζει: «Δεδομένης της παθοφυσιολογίας της νόσου, της γνώσης των κύριων παραγόντων κινδύνου αλλά και των αποτελεσμάτων των μελετών παρέμβασης σε άτομα υψηλού κινδύνου, θεωρείται ότι η αλλαγή τρόπου ζωής με στόχους την απώλεια βάρους (περίπου 5-10% του αρχικού) και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας (3-5 φορές την εβδομάδα, μέτριας έντασης σωματική δραστηριότητα για 30 λεπτά τη φορά), πρέπει να είναι οι βασικοί άξονες κάθε συνολικής στρατηγικής πρόληψης της νόσου».

Η ΦΡΟΝΤΙΔΑ. Το πόσο καθοριστικό ρόλο παίζει η φροντίδα της οικογένειας για την αντιμετώπιση της νόσου που εξελίσσεται σε μάστιγα επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το 80% των περιπτώσεων ΣΔτ2 μπορούν να προληφθούν με υγιεινό τρόπο ζωής. Τα μέλη της ΕΔΕ προσθέτουν ότι «το 70% των πρώιμων θανάτων των ενηλίκων προκαλούνται από συνήθειες που υιοθετούνται κατά την περίοδο της εφηβείας».

Επιπρόσθετα, η διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη απαιτεί καθημερινή θεραπεία, τακτική παρακολούθηση, υγιεινό τρόπο ζωής και συνεχή εκπαίδευση. Οπως σημειώνουν οι διαβητολόγοι της ΕΔΕ, «η εκπαίδευση και η συνεχής υποστήριξη αποτελούν προνόμια, τα οποία πρέπει να διατίθενται σε όλα τα άτομα και τις οικογένειές τους, με σκοπό τη διευκόλυνσή τους στη διαχείριση της νόσου».

Ομως μόνο ένα στα δύο άτομα με διαβήτη και μόνο ένα στα τέσσερα μέλη μιας οικογένειας στην οποία υπάρχει πάσχων έχουν πρόσβαση σε ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Η αναγκαιότητα να καλυφθεί το κενό αυτό προκύπτει από τα στοιχειά που αφορούν τον επιπολασμό του διαβήτη στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα οποία είναι ιδιαίτερα υψηλός και παρουσιάζει αυξητική τάση τις τελευταίες δεκαετίες.

ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Ειδικότερα, από την πανελλαδική μελέτη ΕΜΕΝΟ (Εθνική Μελέτη Νοσηρότητας και Παραγόντων Κινδύνου) που διενεργήθηκε με τη συνεργασία των Ιατρικών Σχολών της χώρας και ολοκληρώθηκε το 2016 συνάγεται ότι η συχνότητα του ΣΔτ2 έχει τετραπλασιασθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Μοιραία υπολογίζεται ότι σήμερα το 11-12% του πληθυσμού νοσεί.

Επιπρόσθετα, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται αύξηση και της συχνότητας του διαβήτη τύπου 1 (περίπου 3% κάθε χρόνο), που αν και αφορούσε κατά κανόνα μικρές ηλικίες, τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες (μετά τα 40) σε ποσοστό άνω του 40%.

Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι δεν πρόκειται για ελληνική πρωτοτυπία, καθώς υπολογίζεται ότι ένας στους 11 ανθρώπους στον κόσμο ζουν με σακχαρώδη διαβήτη. «Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το αυξανόμενο προσδόκιμο επιβίωσης και ο τρόπος ζωής, σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα, είναι υπεύθυνα για την αύξηση του αριθμού των ατόμων με ΣΔ και κυρίως εκείνων με ΣΔ τύπου 2» επισημαίνει ο δρ Σταύρος Παππάς, αντιπρόεδρος της ΕΔΕ και παθολόγος – διαβητολόγος.

«Το 2030 εκτιμάται ότι το 42% της αύξησης του επιπολασμού του ΣΔτ2 θα αφορά στις ανεπτυγμένες χώρες και το 150%-200% θα αφορά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών, αναμένεται να φτάσει τα δύο δισ. μέχρι το 2050» προσθέτει.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Η οικογενειακή υποστήριξη στην ορθή διαχείριση του ασθενούς και κυρίως εκείνου με χρόνιες επιπλοκές είναι ιδιαίτερα σημαντική, γι’ αυτό και οι ειδικοί επιμένουν ότι τα μέλη της πρέπει να εκπαιδευτούν σχετικά με τη νόσο. «Η οικογενειακή υποστήριξη περιλαμβάνει: α) δημιουργία υγιεινών συνθηκών ζωής και διαβίωσης, β) υποστήριξη στην καθημερινή αγωγή και παρακολούθηση: υπενθύμιση, έλεγχος και συμμόρφωση στις οδηγίες, γ) εκπαίδευση και γνώση όλων των μελών της οικογένειας στις πτυχές του ΣΔ και των επιπλοκών του, δ) πρόσβαση σε προγράμματα και φορείς εκπαίδευσης και ε) δομημένη συναισθηματική υποστήριξη της οικογένειας στο άτομο με ΣΔ» σημειώνει ο Ανδρέας Μελιδώνης, γ.γ. της ΕΔΕ και συντονιστής – διευθυντής Α’ Παθολογικής Κλινικής – Διαβητολογικού Κέντρου στο Τζάνειο Νοσοκομείο.