«Ξεκινήστε κάνοντας ένα βήμα κάθε φορά, φτιάχνοντας μία ποδηλατική υποδομή. Ξεκινήστε δημιουργώντας ποδηλατόδρομους μεταξύ μεγάλων κόμβων. Για παράδειγμα από το κέντρο της πόλης έως την περιοχή της Πανεπιστημιούπολης. Έτσι, περισσότεροι άνθρωποι θα αρχίσουν να κάνουν ποδήλατο. Στη συνέχεια, προσθέστε περισσότερους ποδηλατόδρομους. Και έπειτα περιμένετε να δείτε κι άλλους ποδηλάτες».

Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που θα έλεγε ο Ολλανδός ειδικός σε θέματα κυκλοφορίας και αστικού σχεδιασμού Ντικ Βαν Βιν στο Δήμαρχο Αθηναίων Γιώργο Καμίνη, αν του ζητούσε συμβουλές για τη βελτίωση των υποδομών ποδηλάτου στην Πρωτεύουσα.

Ο κ.Βιν – ανώτερος σύμβουλος στην ολλανδική εταιρεία Mobycon, η οποία θεωρείται πρωτοπόρος σε παγκόσμιο επίπεδο στους τομείς της ποδηλασίας, της ήπιας κυκλοφορίας, του αστικού σχεδιασμού, στην ασφάλεια των μετακινήσεων – είχε επισκεφτεί τον περασμένο Σεπτέμβριο την Αθήνα και είχε μιλήσει για το «ολλανδικό παράδειγμα» σε εκδήλωση του δήμου Αθηναίων. Πριν από λίγες ημέρες έδωσε συνέντευξη στο ποδηλατικό blog των «ΝΕΩΝ» και εξήγησε πώς η Αθήνα μπορεί να γίνει ποδηλατούπολη. Όπως η πόλη του, το Ντελφτ της Ολλανδίας. Εκεί χάρη στο δίκτυο ποδηλατόδρομων όλοι μπορούν να κάνουν ποδήλατο με ασφάλεια. Με ποδήλατο πάει κι εκείνος στη δουλειά του – «ξυπνάω ευχάριστα κάνοντας πετάλι 5 χιλιόμετρα κάθε πρωί προς το γραφείο μου» – και όχι μόνο. «Το χρησιμοποιώ για όλους τους προορισμούς. Πολλές φορές ποδηλατώ έχοντας το παιδί μου σε ειδικό κάθισμα μπροστά, και πράγματα πίσω» λέει.

Μία τέτοια εικόνα δεν αποτελεί ουτοπία για την Αθήνα. Ο Ολλανδός ειδικός εξήγησε ότι οι περισσότεροι δρόμοι στην Αθήνα μπορούν να αποκτήσουν ποδηλατόδρομους, στέλνοντας έτσι μήνυμα στους Έλληνες αρμοδίους που ακόμη αντιμετωπίζουν το ποδήλατο με σκεπτικισμό. «Μερικές λωρίδες αυτοκίνητων ίσως είναι περιττές» αναφέρει. Προσθέτει πως πάντα είναι καλύτερο να έχουμε ποδηλατόδρομους – έστω αν δεν έχουμε αρκετό χώρο για να φτιάξουμε τους κατάλληλους – από το να μην έχουμε καθόλου.

Λέει ακόμη ότι απατείται εκπαίδευση από το σχολείο αλλά και καμπάνιες ενημέρωσης για να αλλάξουν νοοτροπία οι πολίτες. Σήμερα στην Αθήνα «κυριαρχεί η κουλτούρα του αυτοκινήτου» σημειώνει. Αναφέρει επίσης ότι είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός δικτύου ποδηλατόδρομων στην Αθήνα και λέει ότι η ελληνική Πρωτεύουσα μπορεί να ακολουθήσει το παράδειγμα της Χάγης ή του Ρότερνταμ που διαθέτουν πολλούς ποδηλατόδρομους και πεζόδρομους. Και έως ότου γίνουν τέτοιες υποδομές, προτείνει να μειωθεί το όριο ταχύτητας σε κάποιους δρόμους για να μην κινδυνεύουν ποδηλάτες και πεζοί.

«Φτιάξτε δίκτυο ποδηλατόδρομων»

Στην υποθετική ερώτηση «ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα λέγατε στον Δήμαρχο Αθηναίων αν σας ζητούσε συμβουλές για τη βελτίωση των ποδηλατικών υποδομών στην Αθήνα» ο κ.Ντικ Βαν Βιν επισημαίνει κι άλλα ενδιαφέροντα πράγματα. Το ξεκίνημα όπως είπε πρέπει να γίνει βήμα βήμα, με κατασκευή ποδηλατικών υποδομών. «Έπειτα σταδιακά «χτίστε» το δίκτυο ποδηλατόδρομων καθώς η ποδηλατική κουλτούρα θα εξελίσσεται την ίδια στιγμή. Προσθέστε θέσεις στάθμευσης για ποδήλατα, κατασκευάστε ποδηλατόδρομους που είναι εντελώς διαχωρισμένοι από το δρόμο (separated cycle paths). Και στο τέλος οι μεγαλύτερες μεταμορφώσεις των λεωφόρων, από δρόμους αποκλειστικά για αυτοκίνητα, σε δρόμους πιο ήπιας κυκλοφορίας θα είναι μία εφικτή προοπτική».

Παντού μπορούν να γίνουν ποδηλατόδρομοι στην Αθήνα

Στην πρόσφατη επίσκεψή σας στην Αθήνα είχατε πει: «στην Αθήνα έχετε πολύ φαρδιές λεωφόρους …». Υπάρχει χώρος για ποδηλατόδρομους σε αυτές τις λεωφόρους;

«Οι περισσότεροι δρόμοι της Αθήνας είναι, όπως και σ’ άλλες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης, φτιαγμένοι για τα αυτοκίνητα. Με αυτό εννοώ τους δρόμους στο σύγχρονο κομμάτι της πόλης – του 20ου αιώνα – και όχι σε παλιές γειτονιές, όπως κοντά στην Ακρόπολη. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι αυτές οι δύο περιοχές είναι δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι. Δεν συγκρίνονται. Η συμπεριφορά του οδηγού είναι εντελώς διαφορετική στα δύο περιβάλλοντα. Κι αυτό είναι ακριβώς η αλλαγή που θα θέλατε: αλλάζοντας τη μορφή των δρόμων η συμπεριφορά της κυκλοφορίας τόσο για τα αυτοκίνητα όσο και για τους ποδηλάτες, θα αλλάξει επίσης. Όταν η ταχύτητα θα μειώνεται, η ανάγκη για πιο φαρδιές λεωφόρους θα ελαττώνεται. Συνεπώς, νομίζω ότι οι περισσότεροι δρόμοι μπορούν τουλάχιστον να ενσωματώσουν ποδηλατόδρομους με 1,5 μέτρα πλάτος. Μάλιστα, σε ορισμένους δρόμους μερικές λωρίδες αυτοκινήτων ίσως να είναι περιττές. Επιπλέον,οι ποδηλατόδρομοι είναι απαραίτητητοι και από την άποψη της οδικής ασφάλειας: ακόμα κι αν υπάρχει πολύ λίγος χώρος για τη δημιουργία σωστών ποδηλατόδρομων, είναι καλύτερο να τους έχουμε από το να μην τους έχουμε καθόλου. Οι ποδηλάτες θα είναι πιο προστατευμένοι σε σύγκριση με το να μην έχουν καθόλου ποδηλατόδρομους.Επίσης, από μία άλλη σκοπιά, ποιο θα είναι το μικρότερο κακό; Αν ένα αυτοκίνητο χτυπήσει έναν ποδηλάτη ή αν ένα αυτοκίνητο χτυπήσει ένα άλλο αυτοκίνητο; Αν η απάντηση είναι η δεύτερη, τότε πάντα πρέπει πρώτα να φτιάχνουμε ποδηλατόδρομους. Και μετά να ασχολούμαστε για το κατάλληλο πλάτος των λωρίδων για τα αυτοκίνητα».

Κάτω ένας ποδηλατόδρομος που – με τη βοήθεια του photoshop – έβαλε στην οδό Ερμού ο Ντικ Βαν Βιν. «Υποδομές για το ποδήλατο μπορούν να γίνουν παντού στην Αθήνα», λέει.

Κύριε Βαν Βιν, από πού πρέπει να αρχίσουν οι αρμόδιοι – ο Δήμος, τα Υπουργεία – για να βελτιώσουν την κατάσταση σε ό,τι αφορά το ποδήλατο στην Αθήνα;

«Μία πτυχή είναι η κατασκευή ενός δικτύου ποδηλατόδρομων. Μία άλλη είναι κάτι που συνδέεται με το δίκτυο ποδηλατόδρομων.Το δίκτυο των αυτοκινητόδρομων. Το ένα δεν μπορείς να το δεις χωρίς το άλλο. Αιτία γι’ αυτό είναι προφανώς η έλλειψη χώρου στους δρόμους. Περισσότερες υποδομές για το ποδήλατο σημαίνει λιγότερος χώρος για το αυτοκίνητο. Και επίσης λιγότερη ανάγκη χώρου για αυτοκίνητο. Ενα τρίτο σημείο με το οποίο μπορούν να ασχοληθούν οι αρμόδιοι είναι η εκπαίδευση και η ανάπτυξη κουλτούρας για το ποδήλατο. Οι πολίτες χρειάζονται χρόνο για να προσαρμοστούν στις αλλαγές. Οι ποδηλάτες είναι κάτι πολύ καινούριο, ενώ σήμερα αυτό που κυριαρχεί είναι η κουλτούρα του αυτοκινήτου. Με την εκπαίδευση των παιδιών στο σχολείο αλλά και με καμπάνιες ενημέρωσης, το μήνυμα ότι το ποδήλατο είναι μία ποιοτική, βιώσιμη, οικονομική, διασκεδαστική και απόλυτα επαρκής μορφή μετακίνησης μπορεί να μεταδοθεί παντού. Το θετικό μ’ αυτό είναι ότι μία καμπάνια για το ποδήλατο κοστίζει πολύ λιγότερο σε σύγκριση με ένα έργο υποδομής για το ποδήλατο».

Δείτε εδώ πώς εκπαιδεύονται στη μετακίνηση με ποδήλατο τα παιδιά στην Ολλανδία:

Ως ειδικός για το κυκλοφοριακό και τον αστικό σχεδιασμό, κατά τη γνώμη σας ποιες άλλες αλλαγές θα μπορούσαν να γίνουν στην Αθήνα ώστε να γίνει πόλη πιο «φιλική» σε ποδηλάτες και πεζούς;

«Σημαντικό είναι να εξετάσουμε και την ίδια την πόλη. Το κυκλοφοριακό είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι του συνόλου της πόλης: είναι παράγωγο της οργάνωσης του χώρου. Όπως οι παλιές γειτονιές, και ειδικά η περιοχή γύρω από την Ακρόπολη πραγματικά προσαρμόστηκαν και αναπλάστηκαν για να μετατραπούν σε ελεύθερους χώρους αναψυχής, έτσι και οι πιο σύγχρονες γειτονιές της Αθήνας ή συγκεκριμένα σημεία της μπορούν να μεταμορφωθούν σε «ήπιες» περιοχές. Μία πόλη δεν πρέπει να είναι κτίρια που διακόπτονται από οδικές αρτηρίες. Αλλά μία σειρά από μεγάλους δημόσιους χώρους που συνδέονται με ήπιας κυκλοφορίας δρόμους. Τα αυτοκίνητα έχουν μία θέση σ’αυτόν τον κόσμο μαζί με τα ποδήλατα, τους πεζούς, και τα μέσα μαζικής μεταφοράς».

Κάν’ το όπως η Χάγη και το Ρότερνταμ

Ο Ντικ Βαν Βιν στο ερώτημα ποιο καλό παράδειγμα ευρωπαϊκής πόλης με πεζοδρόμους και ποδηλατόδρομους θα μπορούσε να ακολουθήσει η Αθήνα απαντάει ότι τα πρότυπα είναι πολλά. Πολλές πόλεις, λέει, αρχίζουν να φτιάχνουν ποδηλατικές υποδομές. «Κι αυτό διότι αντιλαμβάνονται τα οφέλη της βιώσιμης και οικονομικής μετακίνησης και τους περιορισμούς των αυτοκινήτων.Οι ολλανδικές και οι δανέζικες πόλεις είναι πράγματι πολύ μπροστά σ’ αυτόν τον τομέα. Εμείς στην Ολλανδία αρχίσαμε να φτιάχνουμε υποδομές για το ποδήλατο από το 1975. Μεγάλες πόλεις με παρόμοια ρυμοτομία (πολλούς δρόμους και οικοδομικά τετράγωνα) όπως η Χάγη (φωτό κάτω) και το Ρότερνταμ μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα για την Αθήνα».

Τώρα όμως που η Αθήνα δεν έχει καμία ποδηλατική υποδομή τι πρέπει να κάνουν οι αρχές για την ασφάλεια των ποδηλατών στους δρόμους;

«Στην οδική ασφάλεια υπάρχει ένας απλός κανόνας που λέει «προστατεύστε τους ευάλωτους χρήστες των δρόμων» Απ΄αυτόν τον κανόνα, οι Ολλανδοί παρήγαγαν το μότο: «οδήγα αργά αν πρέπει, οδήγα γρήγορα αν μπορείς». Με αυτό εννοούμε πως αν δεν υπάρχουν υποδομές για να προστατεύουν τους ποδηλάτες ή τους πεζούς το όριο ταχύτητας των αυτοκινήτων πρέπει να είναι χαμηλό, 30 χλμ. ανά ώρα. Συνεπώς αν δεν φτιάχνεις ξεχωριστούς ποδηλατόδρομους ή λωρίδες ποδηλάτων τότε θα πρέπει να προσαρμόσεις το όριο ταχύτητας. Αυτό ίσως ακούγεται δραματικό, αλλά υπάρχει πράγματι ανάγκη να έχουμε σε όλους τους δρόμους όριο ταχύτητας 50χλμ. ανά ώρα; Η μόνο στους δρόμους όπου κινούνται αποκλειστικά αυτοκίνητα;

Στην Ολλανδία δίνουμε προτεραιότητα σε κάποιους δρόμους σε σχέση με άλλους κάνοντάς τους βασικούς – μεγαλύτερους διαδρόμους.Την ίδια στιγμή δημιουργούμε «ήσυχες νησίδες» στις γειτονιές με όριο 30 χλμ. ανά ώρα. Μόνο σε δρόμους που έχουν όριο 50χλμ. ανά ώρα κατασκευάζουμε ξεχωριστούς ποδηλατόδρομους. Στις περιοχές με όριο 30χλμ. δεν τους χρειαζόμαστε. Αυτό είναι πραγματικά μεγάλη εξοικονόμηση χρημάτων. Στην Αθήνα το δίκτυο των δρόμων είναι πολύ…«ίσο». Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει δίνοντας προτεραιότητα σε μερικούς δρόμους έναντι άλλων».

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΤΙΚ ΒΑΝ ΒΙΝ

Ο Ντικ Βαν Βιν εργάζεται στην ολλανδική εταιρεία Mobycon. Πρόκειται για εταιρεία έρευνας και παροχής συμβουλών με 25 χρόνια εμπειρίας στην κυκλοφορία, τις μεταφορές και την κινητικότητα. Η Mobycon συμμετέχει στον οργανισμό «Dutch Cycling Embassy» (Ολλανδική Πρεσβεία Ποδηλάτων)· δίκτυο με σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η «Πρεσβεία» δραστηριοποιείται στον τομέα του πολεοδομικού σχεδιασμού και της κινητικότητας και αποτελεί έναν ενδιάμεσο για την τεχνογνωσία που μπορούν να προσφέρουν οι Ολλανδοί σε άλλες χώρες.

Ο Ντικ Βαν Βιν ειδικεύεται στη διασύνδεση της οδικής ασφάλειας για όλους και του πολεοδομικού σχεδιασμού. Στην Ολλανδία επανασχεδιάζει δρόμους και αναπτύσσει τα πρότζεκτς «κοινόχρηστων χώρων (shared space) – με εξειδίκευση και στα άτομα με αναπηρία – για δήμους. Επιπλέον, εργάζεται σε πρότζεκτς γύρω από τη στάθμευση ποδηλάτων και αυτοκινήτων.

Στις αρχές Μαρτίου συμμετείχε σε ομάδα εργασίας του Dutch cycling embassy στο Ελσίνκι της Φινλανδίας με στόχο τον επανασχεδιασμό του τρόπου κυκλοφορίας του ποδηλάτου στην πόλη.

Ο Ντικ Βαν Βιν μετακινείται καθημερινά με το ποδήλατο του. Παίρνει το αυτοκίνητό του μόνο αν πρέπει να πάει σε έναν προορισμό πάνω από 10 χιλιόμετρα.