Μια διεθνής ομάδα ερευνητών, στην οποία συμμετείχαν και Έλληνες επιστήμονες, αποκάλυψε τους μηχανισμούς που προκάλεσαν την έντονη σεισμική δραστηριότητα κοντά στο νησί της Σαντορίνης στις αρχές του 2025. Σύμφωνα με τη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, η δραστηριότητα οφειλόταν σε μια τεράστια μαγματική διείσδυση, ένα κατακόρυφο στρώμα μάγματος που εξαπλώθηκε σε απόσταση άνω των 20 χιλιομέτρων μέσα στον φλοιό της Γης, σε βάθος μεγαλύτερο των 10 χιλιομέτρων κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.
Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι ο όγκος του μάγματος ήταν τόσο μεγάλος, ώστε θα μπορούσε «να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας». Προσθέτουν ότι η ποσότητα αυτή θα αρκούσε «για να καλύψει το Μανχάταν ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων».
Η σεισμική έξαρση, που χαρακτηρίστηκε από εκατοντάδες αισθητούς σεισμούς —μερικοί άνω των 5 βαθμών—, σημειώθηκε σε ιδιαίτερα περιορισμένο χρονικό διάστημα. «Προκάλεσε τοπικά κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κλείσιμο σχολείων και συναγερμό μεταξύ κατοίκων και επισκεπτών», αναφέρουν οι ερευνητές. Παράλληλα, υπήρχε αβεβαιότητα για το αν οι δονήσεις συνδέονταν με ηφαιστειακή δραστηριότητα ή με ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων, όπως εκείνη που προκάλεσε τον καταστροφικό σεισμό μεγέθους 7,7 το 1956.
Η ομάδα κατάφερε να αποσαφηνίσει την αιτία της δραστηριότητας μέσω προηγμένων τεχνικών μηχανικής μάθησης, οι οποίες χαρτογράφησαν με ακρίβεια τη χωρική κατανομή περισσότερων από 25.000 σεισμών. Οι δονήσεις λειτούργησαν ως «εικονικοί μετρητές τάσης σε βάθος», επιτρέποντας την απεικόνιση της κίνησης του μάγματος με πρωτοφανή λεπτομέρεια. Η ανάλυση αποκλείει την ολίσθηση ρηγμάτων ως κύρια αιτία και αποδίδει τη δραστηριότητα στη διείσδυση μιας μαγματικής φλέβας που προκάλεσε τη σεισμική έξαρση.
Η έρευνα δείχνει ότι η διείσδυση του μάγματος δεν κινήθηκε ομαλά, αλλά εξελίχθηκε κατά κύματα. «Η κυματική διείσδυση του μάγματος και η επακόλουθη παλμική μεταβολή της πίεσης επέδρασε στο πεδίο τάσεων και οδήγησε στη γένεση τόσο μεγάλου πλήθους σεισμών, με “καταρρακτώδη” ρυθμό», επισημαίνουν οι επιστήμονες.
Ένας μηχανισμός με παγκόσμια σημασία
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι αυτή η κυματοειδής διαδικασία μεταφοράς μάγματος δεν είναι μοναδική στη Σαντορίνη, αλλά αποτελεί θεμελιώδη μηχανισμό κάτω από τα ηφαίστεια παγκοσμίως. Οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν, τονίζουν οι ερευνητές, μπορούν να βοηθήσουν στην παρακολούθηση παρόμοιων κρίσεων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, ειδικά σε περιοχές όπου η δραστηριότητα εκδηλώνεται σε μεγάλη θαλάσσια ή υπόγεια απόσταση από τα όργανα μέτρησης.
«Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, συμπεριλαμβανομένης της “μινωικής έκρηξης” γύρω στο 1620 π.Χ.», αναφέρουν οι ερευνητές. Αν και η κρίση του 2025 δεν συνοδεύτηκε από έκρηξη, υπογραμμίζει τους κινδύνους για τους κατοίκους και τη σημασία της συνεχούς γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης.
