Ένα σενάριο βγαλμένο σχεδόν από ταινία επιστημονικής φαντασίας απασχολεί πλέον σοβαρά την επιστημονική κοινότητα: τι θα γινόταν αν ένας αστεροειδής με κατεύθυνση το φεγγάρι έμπαινε στην πορεία μιας καταστροφικής σύγκρουσης; Η ερώτηση δεν είναι πια θεωρητική. Μια πρόσφατη μελέτη, υπογεγραμμένη από περισσότερους από δώδεκα ερευνητές –μεταξύ αυτών και επιστήμονες της NASA– εξετάζει ακριβώς αυτό το σενάριο με αφορμή τον αστεροειδή «2024 YR4».

Ο συγκεκριμένος διαστημικός βράχος, διαμέτρου έως 70 μέτρων, έχει εκτιμώμενη πιθανότητα 4,3% να σκάσει πάνω στη σελήνη τον Δεκέμβριο του 2032. Μικρό ποσοστό μεν, αρκετό ωστόσο για να προκαλέσει ανησυχία, καθώς μια τέτοια πρόσκρουση θα μπορούσε να δημιουργήσει πεδία σκόνης και θραυσμάτων έως και 1.000 φορές περισσότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα γύρω από τη Γη. Αυτό θα αποτελούσε απειλή για δορυφόρους, διαστημόπλοια και –ίσως– για μελλοντικές αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα.

Το ερώτημα, λοιπόν, είναι κρίσιμο: πρέπει να αφήσουμε τον αστεροειδή να ακολουθήσει την πορεία του ή να επιχειρήσουμε να τον «ανακατευθύνουμε»; Και αν χρειαστεί, θα ήταν όντως η λύση μια πυρηνική έκρηξη στο διάστημα για να κομματιαστεί πριν χτυπήσει τη σελήνη;

Η ιδέα ακούγεται γνώριμη από το σενάριο της ταινίας «Αρμαγεδδών», όμως οι επιστήμονες ξέρουν καλά ότι η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Ένα «λάθος» χτύπημα, μια αποτυχημένη ανατίναξη ή ένας υπολογισμός μακριά από την αλήθεια ως προς τη μάζα του αστεροειδούς, μπορεί να αφήσει πίσω του ακόμη περισσότερα θραύσματα, με συνέπειες δύσκολα διαχειρίσιμες. «Αν η έκρηξη δεν είναι αρκετή, το μόνο που θα πετύχουμε θα είναι ένα πελώριο πεδίο σκουπιδιών να κινείται γύρω μας», εξηγεί η Τζούλι Μπρισέ από το Florida Space Institute.

Από την άλλη πλευρά, η NASA έχει ήδη αποδείξει ότι μπορεί να «πειράξει» την πορεία ενός βράχου στο διάστημα. Το 2022 η αποστολή DART κατάφερε να χτυπήσει και να αλλάξει τη διαδρομή ενός μικρού αστεροειδούς, του Δημόρφου, μειώνοντας την τροχιά του κατά 33 λεπτά. Αυτή η ιστορική επιτυχία δείχνει πως η τεχνική της εκτροπής μπορεί να δουλέψει – υπό την προϋπόθεση ότι γνωρίζουμε τη μάζα και τα φυσικά χαρακτηριστικά του σώματος που στοχεύουμε.

Εδώ βρίσκεται και το μεγάλο «αλλά»: ο 2024 YR4 είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό άγνωστος. Δεν ξέρουμε με ακρίβεια τη μάζα, τη σύνθεση ή τη δομή του. Και χωρίς αυτά τα στοιχεία, κάθε προσπάθεια διάσωσης –είτε εκτροπή είτε καταστροφή– μοιάζει με τυφλό στοίχημα. Για τον λόγο αυτό, η NASA θα αξιοποιήσει το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb** στις αρχές του 2026 για να μελετήσει τον αστεροειδή καλύτερα. Αν όλα πάνε καλά, τα νέα δεδομένα ίσως οδηγήσουν σε αναθεώρηση της εκτίμησης και το ποσοστό κινδύνου να πέσει στο μηδέν.

Ακόμη κι έτσι όμως, η υπόθεση δεν είναι μόνο επιστημονική. Υπάρχει και η πολιτική διάσταση. Οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ευρώπη ετοιμάζουν σεληνιακά προγράμματα τις επόμενες δεκαετίες. Η Κίνα μάλιστα έχει δηλώσει ότι σχεδιάζει ένα σεληνιακό σταθμό με πυρηνική μονάδα ενέργειας μέχρι τη δεκαετία του 2030. Αν υπάρχει λοιπόν πιθανότητα να κινδυνεύσει το φεγγάρι –ή έστω να γεμίσει με θραύσματα που θα το καθιστούσαν αφιλόξενο– ποιος θα αποφασίσει την άμυνα; Και αν το όπλο είναι πράγματι πυρηνικό, τι θα σημάνει αυτό για τις διεθνείς σχέσεις και τον ήδη εύθραυστο «διαστημικό ανταγωνισμό»;

Προς το παρόν, το επικρατέστερο σχέδιο είναι η ψυχραιμία. Μελέτη, παρατήρηση και λεπτομερείς υπολογισμοί πριν από οποιαδήποτε παρέμβαση. Ίσως ο 2024 YR4 να αποδειχθεί τελικά ένας αστεροειδής που θα περάσει ακίνδυνα από τη γειτονιά μας. Αν όμως το φεγγάρι συνεχίσει να βρίσκεται στο στόχαστρο, τότε θα χρειαστεί να απαντήσουμε συλλογικά στο ερώτημα: θα εμπιστευτούμε την κατευθυνόμενη εκτροπή ή θα πατήσουμε το «κόκκινο κουμπί» στο όνομα της πλανητικής άμυνας;