Αναζήτηση
Το τηλέφωνό του χτυπάει συνέχεια. Την μία ώρα που κράτησε η συνομιλία μας μίλησε πέντε φορές στο κινητό του. Πριν το ραντεβού μας είχε μια απευθείας σύνδεση με την ΕΡΤ. O κ. Λεωνίδας Κουρσούμης είναι ένας πολυάσχολος άνθρωπος που ολοκληρώνει την κάθε συνομιλία του με το «ευχαριστώ πολύ».
Είναι κάτι που μου κάνει εντύπωση. Ευχάριστη εντύπωση. Ίσως γιατί αντιλαμβάνομαι ότι το εννοεί.
«Τι έγινε; Γιατί συνέβη αυτή η αναστάτωση τώρα;» ρωτάω.
«Είδα τη Δευτέρα διάφορα μηνύματα, μου τα στείλανε δηλαδή, ότι θα κλείσει το παλαιοβιβλιοπωλείο στην Γραβιάς, ότι κυκλοφορεί μια φήμη, όπως έχει δημοσιευθεί μέσα από τα social media. Αυτό δεν ξέρω πώς ξεκίνησε» μου απαντάει και κάνει μια παύση.
«Κάθισα και το σκέφτηκα δύο μέρες» συνεχίζει. «Ήθελα να κρατήσω την ψυχραιμία μου, γιατί φυσικά είναι στενάχωρο να δημιουργούνται τέτοια προβλήματα και στη συνέχεια έκανα μία ανάρτηση ότι, φυσικά, δεν υπάρχει πιθανότητα να κλείσει το παλαιοβιβλιοπωλείο στην Γραβιάς, απλά έχουμε ένα γενικότερο πρόβλημα να καλύψουμε τα έξοδα και με αυτή την ευκαιρία κάνουμε μία προσφορά, η οποία θα ισχύσει μέχρι 4 Φεβρουαρίου και όλα τα βιβλία θα κάνουν 3 ευρώ. Τρία ευρώ στην Γραβιάς και δύο ευρώ στον αποθηκευτικό χώρο, στην Πειραιώς 132» εξηγεί.
Είναι μια βροχερή μέρα, αλλά υπάρχει κόσμος που έχει ανάψει τον φακό του κινητού του και ψάχνει ανάμεσα στα εκατοντάδες βιβλία που στοιβάζονται με τάξη στους πάγκους του βιομηχανικού χώρου του αριθμού 132, επί της Πειραιώς. Ίσως δεν υπάρχει τίποτα πιο ελπιδοφόρο από ανθρώπους που αναζητούν το επόμενο βιβλίο που λαχταρούν να διαβάσουν.
Πολλές ιδέες, καμία βοήθεια
«Υπάρχει, βέβαια, ένα πρόβλημα, τεχνικό, κάτι που το ξέρουμε από την αρχή, ότι στον χώρο της οδού Πειραιώς δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και για αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε ένα e-shop εδώ, γιατί πού να τα ανοίξουμε τα βιβλία και πού να τα καταγράψουμε;» συνεχίζει ο κ. Κουρσούμης.
«Είμαστε, λοιπόν, σε μία συζήτηση νέου χώρου. Ό,τι έχει γίνει μέχρι σήμερα, το λέω και το εννοώ, έχει γίνει επειδή εμείς το κυνηγήσαμε. Δεν ήρθε κανείς να μας στηρίξει, πιθανών να μην το επιδιώξαμε κι εμείς –έχουμε κάνει, βέβαια, κάποιες πολύ συγκεκριμένες κινήσεις από τις οποίες όμως δεν πήραμε καμία απάντηση ποτέ, ούτε θετική, ούτε αρνητική.
»Δύο, τρεις συζητήσεις, δηλαδή, που κάναμε με δήμους εκτός λεκανοπεδίου Αττικής.
»Αυτό που έχει σημασία είναι να δημιουργούμε έσοδα. Πώς θα καλύψουμε τα έξοδα, τα μεροκάματα των ανθρώπων που εργάζονται εδώ και τα πάγια της οδού Γραβιάς –εντάξει, εδώ στην Πειραιώς είναι μια παραχώρηση…
»Τα τέσσερα παιδιά που δουλεύουν εδώ είναι κάτω από τη στέγη της ΑΜΚΕ , της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας» προσθέτει. «Είναι πολύ ευχαριστημένοι εδώ, αυτή η ομάδα αυτή τη στιγμή είναι πολύ δεμένη» λέει εξηγώντας ότι «στο παρελθόν δούλεψαν παιδιά που δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με το βιβλίο οπότε και αναζήτησαν την τύχη τους σε άλλες δουλειές.
»Κάνουμε μία προσπάθεια, λοιπόν, να βρούμε έναν νέο χώρο για να μπορέσουμε να λύσουμε δύο πρακτικά ζητήματα. Αρχικά να πάμε τα βιβλία εκεί και να τα καταγράψουμε. Και υπάρχει η δυνατότητα να τα καταγράψουμε γιατί θα έρθουν οι σπουδαστές από το τμήμα Βιβλιοθηκονομίας του Δυτικού Πανεπιστημίου της Αττικής κάνοντας τα μεταπτυχιακά τους και την πρακτική τους –και θα καταγραφούν τα βιβλία» μου εξηγεί για να περάσει αιφνιδιαστικά στην μεγαλύτερη εικόνα αφήνοντας πίσω τα διαδικαστικά.
«Εμείς ουσιαστικά στηριχθήκαμε στην απεριόριστη αγάπη, σε αυτό που λέω και θα το ξαναλέω, στον ποταμό της αγάπης των ανθρώπων που μας φέρνουν βιβλία. Αυτό είναι όλο. Είχαμε αρχικά μία σκέψη, προσπαθήσαμε να την εφαρμόσουμε, από ΄κει και μετά είχαμε την αγάπη του κόσμου. Είναι απίστευτο αυτό που έχει γίνει».
Το Παλαιοβιβλιοπωλείο της οδού Γραβιάς.
-Το να μην φύγετε από την Γραβιάς είναι κάτι που δεν συζητιέται;
Ναι, δε συζητιέται, γιατί διαπιστώσαμε στην πορεία κάτι που δεν είχαμε φανταστεί. Ότι, δηλαδή, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν προβλήματα από τον ανταγωνισμό. Εκεί υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα. Ο χώρος που μας έχει δοθεί είναι μεσοτοιχία με το βιβλιοπωλείο «Πρωτοπορία» και εκεί σταματάω.
Βέβαια, αυτό θα μπορούσε να μην είναι πρόβλημα εάν είχαμε διαφορετική αίσθηση για την οικονομία στην Ελλάδα. Στο Λονδίνο ή στην Νέα Υόρκη, τα παλαιοβιβλιοπωλεία είναι το ένα δίπλα στο άλλο, δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Εδώ όταν σε βλέπει ο άλλος ανταγωνιστικά και σου λέει «γιατί να τα δίνεις εσύ τα βιβλία τρία ευρώ, εγώ θέλω να τα πουλάω δέκα», ε, αυτό δεν είναι υγιές.
«Δουλεύεται με βιβλιοπωλεία προμηθεύοντάς τους παλαιά βιβλία;» ρωτάω.
«Όχι, με βιβλιοπωλεία δεν δουλεύουμε. Έχουμε μια εξαιρετική συνεργασία με πλασιέ, οι οποίοι δουλεύουν με κάποιους πελάτες τους οποίους εξυπηρετούν και αυτοί αναζητούν σε εμάς κάποια συγκεκριμένα βιβλία. Έχει δημιουργηθεί, έτσι, ένα δίκτυο ανθρώπων γύρω από το παλαιό βιβλίο –δεν είναι πάρα πολλοί αυτοί οι άνθρωποι, καμιά δεκαριά.
»Έχω έναν συναισθηματισμό με τους πλασιέ γιατί ήταν μια διαδρομή μεγάλη δική μου στα εκδοτικά χρόνια του παρελθόντος, βλέπω τους ηλικιωμένους αυτούς ανθρώπους να έρχονται με το τετράδιό τους, έχοντας χωρίσει τις σελίδες στους πελάτες τους και στα βιβλία που τους έχουν ζητήσει. Όλοι δε, έχουν μολύβι, κανένας δεν έχει Bic, και τραβάνε μια γραμμή με αυτό το μολύβι ότι το βρήκαν το βιβλίο που έψαχναν, νιώθοντας μεγάλη ικανοποίηση. Μαζί τους νιώθω κι εγώ ικανοποίηση…
»Άνθρωποι του μόχθου είναι κι αυτοί, όλη μέρα στον δρόμο περπατάνε».
Το Παλαιοβιβλιοπωλείο της οδού Πειραιώς.
Σχέδια για το μέλλον και όνειρα που ελπίζουμε να γίνουν πραγματικότητα
«Αυτό που προσπαθούμε είναι να έχουμε έναν μόνιμο αποθηκευτικό χώρο για να πάμε όλα τα βιβλία και να ξεπεράσουμε πρώτα από όλα το πρόβλημα της έλλειψης ηλεκτρικού ρεύματος. Και ίσως, σε αυτόν τον μόνιμο χώρο αποθήκευσης θα μπορούσαν να γίνουν κι άλλα πράγματα. Σίγουρα το e-shop, το οποίο είναι κάτι που μπορεί να γίνει. Από την άλλη, εκεί θα μπορούσαν να βρίσκονται όλες οι λειτουργίες ενός καταστήματος. Ένας χώρος εκθετήριο ελπίζοντας ότι έτσι θα ανοίξουν ακόμα δύο ή τρεις θέσεις εργασίας. Αυτό είναι κάτι που μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να δώσουμε εργασία σε μερικούς ακόμα ανθρώπους.
»Επίσης, έχουμε μία μεγάλη ελπίδα ότι εκεί θα μπορούσε να γίνει μια βιβλιοθήκη κι ένα αναγνωστήριο που θα έχει όλα τα σπάνια βιβλία -γιατί η αλήθεια είναι ότι έχουμε στα χέρια μας τέτοια βιβλία, έχουμε δηλαδή, βιβλίο 250 χρόνων. Μπορεί και 270 χρόνων, δε θυμάμαι ακριβώς. Είναι η πρώτη έκδοση που τυπώθηκε με τα στοιχεία εκείνης της εποχής και με την λατινική της μετάφραση, όλων των έργων του Ιωάννη του Δαμασκηνού.
«Επίσης, παράλληλα, θα μπορούσαν να γίνουν εργαστήρια βιβλιοδεσίας και συντήρησης…»
»Έχουμε, επίσης 20 με 25 βιβλία ενός επισκόπου της αγγλικανικής εκκλησίας του 1780, με το ex libris και χειρόγραφες σημειώσεις πάνω τους.
»Επίσης, έχουμε δυο αμερικανικά αντίτυπα του Χέμινγουεϊ με χειρόγραφες αφιερώσεις του ίδιου του συγγραφέα σε μία Ελληνίδα καθώς και μία ιταλική έκδοση του «Γέρου και η Θάλασσα» με μία χειρόγραφη αφιέρωση του Χέμινγουεϊ στην ίδια Ελληνίδα κυρία.
»Θα μπορούσε μέσα από αυτά τα βιβλία και αντίστοιχα Ελλήνων συγγραφέων με ιδιόχειρες αφιερώσεις, να δημιουργηθεί ένας εκθεσιακός, μουσειακός χώρος όπως είναι σε διάφορα παλαιοβιβλιοπωλεία σε διάφορες χώρες του κόσμου.
»Επίσης, παράλληλα, θα μπορούσαν να γίνουν εργαστήρια βιβλιοδεσίας και συντήρησης βιβλίων και εκεί να δουλεύουν άνθρωποι που θέλουν να επανενταχτούν. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να ξαναγυρίσουν στον κόσμο τους, ξέερετε…
»Έχω μία προσωπική τρέλα με το Hay Festival, το φεστιβάλ παλαιοβιβλιοπωλείων που γίνεται σε ένα μικρό χωριό της Ουαλίας και μαζεύει 250.00 κόσμο για μια ολόκληρη βδομάδα. Θα μπορούσαμε κι εδώ να κάνουμε διάφορα, έχουμε ζητήσει από δήμους εκτός λεκανοπεδίου να στήσουμε ένα τέτοιο φεστιβάλ μια φορά τον χρόνο –δεν απάντησε ποτέ κανένας, τέλος πάντων, δεν βαριέστε…» λέει χωρίς την παραμικρή πικρία. Μόνο μια βαθιά ανακουφιστική συνειδητοποίηση για το πώς κινείται ο κόσμος. Μόνο αυτό. Ο κ. Κουρσούμης ξέρει.
O k. Λεωνίδας Κουρσούμης
«Τα βιβλία σε έχουν καταστρέψει»
«Εντάξει, εγώ τα είχα κάνει κολοκύθια με τη ζωή μου και βρέθηκα άστεγος» λέει ενώ μιλάει για τους ανθρώπους που θέλουν να επανενταχθούν. Μοιραία, η κουβέντα πηγαίνει στην προσωπική του ιστορία η οποία είναι ήδη γνωστή από τα πολλά δημοσιεύματα που έχουν γίνει κατά καιρούς στις εφημερίδες, τα σάιτ και τα περιοδικά – ο ποταμός αγάπης που έλεγε και ο ίδιος παραπάνω.
«Γελάω κάθε φορά που κάποιος μου λέει ότι ήμουν στον χώρο του βιβλίου». Με αυτή τη φράση ξεκινάει την ιστορία του.
«Είχα τη δουλειά μου στον εκδοτικό οίκο και έπρεπε να αλλάξω κάποια στιγμή διαμέρισμα, θυμάμαι, οπότε πηγαίνω να δω ένα δυάρι. Ο άνθρωπος που μου το δείχνει μου λέει ότι είναι ο ξάδερφος του ιδιοκτήτη, που ζει στη Λαμία και ότι είναι ταξιτζής. Με ρωτάει κάποια στιγμή “που δουλεύεις;”. “Στα βιβλία” του απαντάω. “Αυτά σε έχουν καταστρέψει” μου λέει με σιγουριά ενώ δεν με είχε δει ούτε πέντε λεπτά. Με έπιασαν, φυσικά, τα γέλια.
»Η τελευταία μου απασχόληση ήταν σε έναν εκδοτικό οίκο αλλά και σαν φοιτητής είχα δουλέψει σε ένα βιβλιοπωλείο μιας και είχα χάσει τους δικούς μου και έπρεπε να έχω κάποιο έσοδο. Οπότε, ναι, είχα σχέση με τον χώρο. Από ΄κει ξεκίνησα.
«Πόσο καιρό ήσασταν άστεγος;» ρωτάω.
«Στην ουσία ήμουν 25 μήνες. Κάποια στιγμή, εκεί στους 23 μήνες, βρέθηκε μια δουλειά, η οποία ήταν εξαιρετικά καλή. Πήγα και βοήθησα σε μία μεγάλη μετακόμιση, που κράτησε δύο μήνες. Μου δόθηκε μια ευκαιρία να μείνω σε δύο διαφορετικά σπίτια, ανάμεσα σε δύο πόλεις, βοηθώντας να μεταφερθούν τα πράγματα της οικογένειας από το ένα σπίτι στο άλλο.
»Κατόπιν μου παραχωρήθηκε ένας χώρος στην Αθήνα, στα Άνω Πατήσια, από όπου και ξεκίνησαν όλα. Είχα πλέον μια σύνδεση στο ίντερνετ και έκανα και κάποια ψιλομεροκάματα, αλλά δεν ήμουν άστεγος, δεν γύρναγα στους δρόμους. Στο ΚΤΕΛ της Λιοσίων πρέπει να βάλουν μια προτομή μου, εκεί ήταν το στέκι μου» λέει γελώντας γλυκά και συνεχίζει:
«Είχα ήδη γνωρίσει τον Αντώνη και τον Αλέξανδρο, άστεγοι κι αυτοί, οπότε και σκέφτηκα να φτιάξουμε έναν δικό μας χώρο. Να βρούμε μια αποθήκη και να πάρουμε σβάρνα τα ιδρύματα που κάνουν ανακύκλωση, να μαζεύουμε τα βιβλία και να τα δίνουμε σε πολύ χαμηλή τιμή.
»Δεκαοκτώ Ιανουαρίου, Παρασκευή νομίζω ήταν, κάνω μία ανάρτηση: “Εάν έχετε βιβλία που δεν τα χρειάζεστε μπορείτε να τα δώσετε σε μας, που είμαστε τρεις άστεγοι, για να φτιάξουμε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο”. Και έτσι ξεκίνησαν όλα αφού μας παραχωρήθηκε αυτό χώρος στην Πειραιώς το 2018 και πριν από έναν χρόνο μεταφερθήκαμε στην Γραβιάς στα Εξάρχεια».
Τώρα ο κ. Κουρσούμης βρίσκεται στην τρίτη επανεκκίνηση αυτού του οράματος συνεχίζοντας με την ίδια σεμνότητα και ευγνωμοσύνη απέναντι στις όποιες μικρές ή μεγάλες κατακτήσεις. Αντιλαμβάνεται καλύτερα από τον καθένα ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή.
Παλαιοβιβλιοπωλείο των Aστέγων
«Δεν υπάρχει πιθανότητα να κλείσει το παλαιοβιβλιοπωλείο στην Γραβιάς, απλά έχουμε ένα γενικότερο πρόβλημα να καλύψουμε τα έξοδα…»
