Γράφει ο Μανώλης Μαυρομμάτης
Η επιστροφή του Ισλάμ και των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Η αποχώρηση των Αμερικανών. Η εκκένωση των πρεσβειών από την Καμπούλ. Η αμηχανία του ΝΑΤΟ. Με τα βλέμματα στραμμένα στην Κίνα, τη Ρωσία, την Τουρκία, το Ιράν και το Πακιστάν. Γενικότερα η έκδηλη αδυναμία της Δύσης να προβλέψει, αλλά κυρίως να προειδοποιηθεί από τους συμμάχους των ΗΠΑ για την ξαφνική κατά βάση απόφαση του προέδρου Τζο Μπάιντεν να εκφράσουν άποψη και να προετοιμαστούν για όλα όσα έγιναν σε λιγότερο από 48 ώρες, ενώ η προέλαση των Ταλιμπάν είχε ήδη ξεκινήσει μία εβδομάδα νωρίτερα. Η ευρωπαϊκή εκτίμηση όμως είναι πολλαπλή. Το διαπιστώσαμε από τις χλιαρές και προσεκτικές δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ, ουσιαστικά υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ. Κι αν η εκτίμηση των ηγετών των κρατών – μελών της ΕΕ είναι διαφορετική ως προς τις εξηγήσεις του Μπάιντεν για την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού από την Καμπούλ, που καταγράφονται στις πρώτες αρνητικές δημοσκοπήσεις, γεγονός είναι ότι «οι αλλαγές στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι οποίες εδώ και περίπου έναν χρόνο αναμοχλεύονται με παράταση χρόνου», στον βαθμό που οι πολιτικές, υγειονομικές και οικονομικές εξελίξεις το επιτρέψουν, κατά πάσα πιθανότητα θα ανατρέψουν το σκηνικό στην Ευρωπαϊκή Ενωση, κυρίως, και προβλέπεται να είναι τεραστίων διαστάσεων.
Οσες κυβερνήσεις καταφέρουν να ανασυγκροτηθούν και να επιβάλουν, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, μια εσωτερική σταθερότητα και να προσαρμοσθούν στα νέα δεδομένα που θα προκύψουν, κυρίως όσον αφορά τις συμμαχίες στον διεθνή χώρο, θα αντιμετωπίσουν καλύτερα την επερχόμενη κρίση. Ετσι λοιπόν το Αφγανιστάν, απ’ ό,τι είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, οδηγεί σε ταχύτερες εξελίξεις και σε σημαντικές πολιτικές αλλαγές – και στο εσωτερικό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και στην Κομισιόν, και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η αρχή θα γίνει από τη Γερµανία
Στον πολιτικό στίβο ήδη το θερμόμετρο ανεβαίνει και οι εξελίξεις θα καθορίσουν μεγάλο μέρος των ανατροπών. Προέχουν οι γερμανικές εθνικές εκλογές στις 25 και 26 Σεπτεμβρίου καθώς και η εκλογή νέου καγκελαρίου. Η αποχώρηση της Ανγκελα Μέρκελ κλείνει τον κύκλο μιας μεγάλης εποχής. Κυρίως σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης τόσο στα κράτη – μέλη, όσο και, όπως είναι φυσικό, στην ίδια τη Γερμανία. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται και η μεγάλη ελληνική κρίση των Μνημονίων, κατά την οποία αποσοβήθηκε η έξοδος της χώρας από την ευρωζώνη, συνεπώς και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, χάρις στους ρεαλιστικούς χειρισμούς της κυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά – Ευάγγελου Βενιζέλου.
Επανερχόμενοι στη Γερμανία, ανησυχητικές είναι οι προβλέψεις για το κόμμα της Μέρκελ όπως καταγράφονται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Η άλλοτε πανίσχυρη κεντροδεξιά συμμαχία CDU και CSU όσο μειώνεται ο χρόνος παραμονής της Μέρκελ στην καγκελαρία τόσο σημειώνει απώλειες. Το όνομα του Σόιμπλε έρχεται σε πρώτο πλάνο. Ο πρώην πανίσχυρος υπουργός Οικονομίας και σκληρός αντίπαλος πολλών κρατών – μελών της ΕΕ σήμερα είναι πρόεδρος της γερμανικής Βουλής. Η Μέρκελ δεν έχει τις καλύτερες των σχέσεων με τον Σόιμπλε. Οι αποστάσεις μεγάλωσαν όταν η καγκελάριος αποφάσισε να προτείνει την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για πρόεδρο της Κομισιόν αντί του Μάνφρεντ Βέμπερ. Ο Σόιμπλε θεώρησε ήττα της Γερμανίας την υποχώρηση στην επιμονή του Μακρόν να μην είναι ο Βέμπερ πρόεδρος.
Τα σημαντικά λάθη της Φον ντερ Λάιεν χρεώνονται στην επιλογή της Μέρκελ. Ακολούθησε η υποστήριξη του σημερινού υποψηφίου για την καγκελαρία Λάσετ. Οι προβλέψεις τον θέλουν να ηττάται από τον Σοσιαλδημοκράτη Σολτς, ο οποίος ίσως ηγηθεί μιας νέας κυβέρνησης των Σοσιαλδημοκρατών, με τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους – όλοι μαζί συγκεντρώνουν στις δημοσκοπήσεις ποσοστό 50%.
Η αρνητική αντιμετώπιση της πανδημίας στη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν ως αποτέλεσμα να υπάρχουν σκέψεις όχι θετικές για τη σημερινή πρόεδρο της Κομισιόν. Οπως επίσης και για τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Ιδιαίτερα για όσα συνέβησαν στην Κωνσταντινούπολη στη συνάντηση με τον Ερντογάν. Η πανδημία και οι παραγγελίες των εμβολίων καταχωρίζονται στα αρνητικά και των δύο.
Οι προεδρικές εκλογές σε Γαλλία και Ιταλία
Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο οι προεδρικές εκλογές στην Ιταλία και τη Γαλλία θα καθορίσουν πολλά σημεία του μέλλοντος στην Ενωμένη Ευρώπη. Ο Μάριο Ντράγκι φέρεται ως το μεγάλο φαβορί για τη θέση προέδρου αντί του Σέρτζιο Ματαρέλα. Τα κόμματα τον προτιμούν για πρωθυπουργό. Γεγονός είναι ότι η θέση της Ιταλίας στον διεθνή πολιτικό και οικονομικό στίβο βρίσκεται πολύ ψηλά, με τον Ντράγκι να αποκτά ισχύ διαδόχου στη μετά Μέρκελ εποχή. Στη Γαλλία οι προεδρικές εκλογές θα διεξαχθούν στις 22 Απριλίου 2022. Ο Μακρόν παραμένει το μεγάλο φαβορί. Ομως με δεύτερο γύρο. Απέναντι στη Λεπέν ή τον εκπρόσωπο της Δεξιάς Χαβιέρ Μπερτράν. Το όνομα του μεσιέ Brexit Μισέλ Μπαρνιέ συζητείται για αρκετές θέσεις. Εφόσον είναι υποψήφιος. Περιλαμβανομένων των θέσεων του Σαρλ Μισέλ ή της Φον ντερ Λάιεν. Η ανανέωση της θητείας του Εμανουέλ Μακρόν φέρνει τον γάλλο πρόεδρο, φίλο της Ελλάδας, στη διεκδίκηση θέσης ηγέτη της Νέας Ευρώπης.
Μια νέα, ισχυρή Ευρωπαϊκή Ενωση
Μια νέα Ευρώπη έτσι κι αλλιώς αναμένεται να προκύψει όχι μόνο από τα γεγονότα στο Αφγανιστάν, αλλά και από τη διοίκηση της Ενωμένης Ευρώπης. Στον ορίζοντα ο σχεδιασμός προβλέπει δημιουργία συγκεκριμένων υπουργείων στα πρότυπα των κυβερνήσεων της ΕΕ. Προτάσεις που ξεκίνησαν από την εποχή του Νικολά Σαρκοζί, τότε προέδρου της Γαλλίας.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις και τις κατά καιρούς συζητήσεις στο παρασκήνιο και με συναντήσεις σε Παρίσι – Βερολίνο – Ρώμη – Μαδρίτη και Βρυξέλλες, οι απαιτήσεις που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας Covid-19 αλλά και την οικονομική κρίση σε ορισμένα κράτη οδηγούν στη συντόμευση των αποφάσεων. Αμέσως μετά τις γερμανικές, ιταλικές και γαλλικές εκλογές.
Παράλληλα η κρίση των θεσμών στα θέματα Πολωνίας και Ουγγαρίας δεν αφήνουν περιθώρια απώλειας χρόνου. Τα γεγονότα στο Αφγανιστάν ήλθαν ως ένα τεράστιο πρόβλημα ανθρωπιστικής και μεταναστευτικής πολιτικής. Αλλαγές στη Σένγκεν που δεν πέτυχε η Μέρκελ. Οπως επίσης η κατάργηση του βέτο στις κρίσιμες αποφάσεις του Συμβουλίου.
Στο υπό σκέψη ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών με διαχείριση και έλεγχο του Ταμείου Ανάκαμψης ο Μακρόν επιθυμεί τον νυν υπουργό Οικονομίας Μπρουνό Λε Μερ. Δύσκολα η γερμανική πλευρά θα πρότεινε τον Σόιμπλε… όπως πολλοί ψιθυρίζουν. Υπό συζήτηση είναι και ευρωπαϊκό υπουργείο Υγείας. Τα πολλά φάλτσα με τα εμβόλια και τα δισ. ευρώ για δόσεις με καθυστερήσεις φέρνουν στην υγεία εκπρόσωπο από χώρα με την καλύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση της πανδημίας.
Το αφγανικό πρόβλημα δημιουργεί πολλά μέτωπα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η εξωτερική πολιτική δοκιμάσθηκε πολύ στις σχέσεις με την Τουρκία αλλά και με Ρωσία, Πολωνία, Ουγγαρία και Ουκρανία. Ο Ζοζέπ Μπορέλ είναι ευπρεπής, όχι όμως και ανάλογα δυναμικός και αποτελεσματικός. Ειδικότερα στις θέσεις για την τουρκική αδιαλλαξία με την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο Μισέλ Μπαρνιέ βρίσκεται σε θέση αναμονής. Ομως η μεγάλη έκπληξη ίσως έλθει από την επιθυμία των ξένων δυνάμεων και ακούει στο όνομα Ανγκελα Μέρκελ. Μπορεί η καγκελάριος να δήλωνε ότι το πρώτο πράγμα που θα κάνει μετά τον Σεπτέμβριο είναι να… κοιμηθεί. Κανείς όμως δεν πιστεύει στη συνταξιοδότησή της. Τα πρόσφατα ταξίδια της σε ΗΠΑ και Ρωσία δεν ήταν αποχαιρετιστήρια…
Ζ. Μπορέλ
Το µεγάλο αγκάθι λέγεται ΝΑΤΟ
Ο κόσμος αλλάζει. Η εξωτερική πολιτική αμύνεται. Το ΝΑΤΟ δεν βρήκε στο πρόσωπο του Στόλτενμπερκ τον σκληρό και αποτελεσματικό αξιωματούχο. Η χώρα που πάντα έχει προβάδισμα στην επιλογή είναι οι ΗΠΑ. Το Αφγανιστάν είναι μεγάλο αγκάθι. Ο Μπάιντεν αποφάσισε να χρηματοδοτήσει αδρά τα λειτουργικά έξοδα της Ατλαντικής Συμμαχίας. Και ο επιτελικός διοικητής θα έχει άλλο όνομα και χώρα προέλευσης.
Στο πιο πάνω σημείωμά μας διευκρινίζουμε ότι οι επίτροποι δεν αλλάζουν. Εκτός επιθυμίας αντικατάστασής τους με άλλον από την κυβέρνηση που εκπροσωπεί. Ομως δικαίωμα αλλαγής χαρτοφυλακίου επιτρόπου έχει η πρόεδρος της Κομισιόν.
Τέλος, από τον Ιανουάριο του 2022 αλλάζει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αντί του ιταλού Σοσιαλδημοκράτη Νταβίντ Σασόλι προορίζεται ο Γερμανός Μάνφρεντ Βέμπερ του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Αλλαγές τέλος και των δώδεκα αντιπροέδρων του ΕΚ και εκλογή νέου προέδρου του ΕΛΚ στη θέση του αποχωρήσαντος Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ. Πολλές από τις αλλαγές αυτές είχε στο πρόγραμμά της η Μέρκελ στη διάρκεια της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ. Η πανδημία δεν το επέτρεψε. Τώρα καλείται ο Μακρόν να υλοποιήσει συνολικά ή μερικώς τις αλλαγές αυτές, δεδομένου ότι η Γαλλία από την πρώτη Ιανουαρίου αναλαμβάνει την εξάμηνη προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Προφανώς στο πλαίσιο μιας αναθεωρημένης στο διάστημα αυτό Συνθήκης της Λισαβόνας.
Για τις θεσμικές θέσεις οι διεκδικήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει.
