VOMA : Το πρώτο εικονικό μουσείο του κόσμου

Λύση ανάγκης. Ευκαιρία συνάντησης με ένα διαφορετικό κοινό. Πρόκληση. Είναι μερικές από τις οπτικές γωνίες που υιοθέτησαν τα μουσεία στη νέα πραγματικότητα λόγω της πανδημίας: κλειστές αίθουσες, ανοικτά διαδικτυακά παράθυρα, ψηφιακές εμπειρίες. Ενα νέο μουσείο όμως ποντάρει ότι πλέον ο μόνος τρόπος παρουσίασης της τέχνης στο ευρύ κοινό θα είναι ψηφιακός.

Και κάνει το ντεμπούτο του ως το πρώτο Εικονικό Διαδικτυακό Μουσείο Τέχνης (Virtual Online Museum of Art – VOMA). Δεν πρόκειται απλώς για μια διαδικτυακή αίθουσα όπου φιλοξενούνται έργα τέχνης, αλλά για ένα 100% εικονικό μουσείο: από τους πίνακες που κρέμονται στους τοίχους του μέχρι το ίδιο το κτίριο, το οποίο είναι ψηφιακό δημιούργημα. Το νέο μουσείο άνοιξε τις ψηφιακές του πύλες στις 4 Σεπτεμβρίου και λίγο αργότερα το σύστημα κατέρρευσε καθώς περισσότεροι από 130.000 φιλότεχνοι επιχείρησαν να περάσουν το διαδικτυακό κατώφλι του ταυτοχρόνως.

Η ιδέα για το VOMA γεννήθηκε όταν η χρήση του Διαδικτύου δεν ήταν τόσο ευρέως διαδεδομένη. Το 1999 ο 20χρονος τότε Στιούαρτ Σεμπλ, δημιουργός του μουσείου, καλλιτέχνης και ο ίδιος, ονειρεύτηκε έναν διαδικτυακό χώρο εκθέσεων. «Αποφάσισα να φτιάξω μια διαδικτυακή γκαλερί», λέει και παραδέχεται ότι σύντομα κατάλαβε ότι το όραμά του δεν θα έβρισκε ανταπόκριση καθώς οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες.

Γεννημένος στο Μπόρνμουθ της Αγγλίας, μεγάλωσε έχοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τέχνη. Σπούδασε καλές τέχνες στο Κολέγιο Μπρετόν Χολ στο Πάρκο Γλυπτικής του Γιορκσάιρ και έκανε μια αξιόλογη πορεία στον χώρο των εικαστικών παρουσιάζοντας τη δουλειά (ζωγραφική, σχέδιο και πολυμέσα) σε 15 ατομικές εκθέσεις διεθνώς και περισσότερες από 40 ομαδικές. Τώρα, σε ηλικία 40 ετών, επιστρέφει στην ιδέα που είχε πριν από 20 χρόνια. «Σκεφτόμουν πώς η τέχνη πρέπει να είναι προσβάσιμη μέσω του Διαδικτύου, αλλά απογοητευόμουν με όσα κυκλοφορούσαν», λέει ο Σεμπλ.

«Εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού έβλεπα να γίνεται προσπάθεια να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για την προβολή έργων τέχνης με διαφορετικούς τρόπους και το αποτέλεσμα ήταν σαν να έκανα μια εικονική βόλτα σε ένα πάρκο. Αρχισα να σκέφτομαι να ενεργοποιήσω την παλιά μου ιδέα και με την απευθείας δημιουργία εικόνων μέσω υπολογιστή να δημιουργήσω μια εμπειρία την οποία να βιώνει ο επισκέπτης την ίδια στιγμή».

Δεν είναι η πρώτη φορά που μία από τις ιδέες του Σεμπλ προκαλεί το ενδιαφέρον του Τύπου. Το 2016 δημιούργησε μια χρωστική ουσία την οποία βάφτισε ως «το πιο ροζ ροζ του κόσμου» και απαγόρευσε στον διάσημο γλύπτη Ανίς Καπούρ να τη χρησιμοποιήσει, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το γεγονός ότι εκείνος είχε εξασφαλίσει τα αποκλειστικά δικαιώματα χρήσης μιας άλλης χρωστικής ουσίας που είχε παρουσιαστεί ως η πιο μαύρη απόχρωση του μαύρου.

Σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Εμιλι Μαν και τον σύμβουλο τέχνης και πρώην επιμελητή της φουάρ του Λονδίνου Λι Καβαλιέρε, δημιούργησε το VOMA εκ του μηδενός σε διάστημα έξι μηνών και με τη βοήθεια μιας ομάδας προγραμματιστών, αρχιτεκτόνων και σχεδιαστών βιντεοπαιχνιδιών.

Εμπειρία

Η επίσκεψη στο VOMA είναι απλή. Οι θεατές πρέπει να εγκαταστήσουν το δωρεάν πρόγραμμα στους υπολογιστές τους. Στη συνέχεια μπορούν να περιηγηθούν σε δύο αίθουσες με έργα 15 καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων οι Ιερώνυμος Μπος, Ανρί Ματίς, Εντουάρ Μανέ, Ανρί ντε Τουλούζ – Λοτρέκ, Τζάσπερ Τζόουνς, Γκίλμπερτ και Τζορτζ.

Ο διευθυντής και επιμελητής του μουσείου Λι Καβαλιέρε συνεργάστηκε στενά με μερικά από τα πιο σπουδαία μουσεία του κόσμου, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) στη Νέα Υόρκη, το Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου και το Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι.

Χρησιμοποιώντας εικόνες υψηλής ανάλυσης από το κάθε ίδρυμα, η ομάδα του VOMΑ δημιούργησε τρισδιάστατες αναπαραγωγές. «Δεν χρειάζεται να δανειστούμε τα έργα» λέει ο Σεμπλ. «Τα φωτογραφίζουμε και χρησιμοποιούμε υπολογιστές για να δημιουργήσουμε τρισδιάστατες αναπαραγωγές τους, κάτι που δίνει βάθος στην εικόνα και επιτρέπει στους θεατές να τη βλέπουν από όλες τις οπτικές γωνίες».

Το αποτέλεσμα είναι μια εμπειρία 360 μοιρών που επιτρέπει στους επισκέπτες να πλησιάσουν όσο θέλουν, ας πούμε, την «Ολυμπία» του Μανέ ή τον «Κήπο των επίγειων απολαύσεων» του Ιερώνυμου Μπος.

Ωστόσο, η δημιουργική ομάδα του VOMA δεν φρόντισε να φτιάξει απλώς μια εύχρηστη εφαρμογή, αλλά επιχείρησε να ανταποκριθεί στη σημαντική πρόκληση με την οποία έρχονται αντιμέτωπες όλες οι εικονικές εκθέσεις: να δημιουργήσει την αίσθηση στους επισκέπτες ότι βρίσκονται ενώπιον μιας «ζωντανής» εμπειρίας. Μία από τις λειτουργίες του VOMA που επιτρέπουν να δοθεί αυτή η εντύπωση είναι η μεγέθυνση των έργων.

Το επόμενο διάστημα, το VOMA προγραμματίζει να ανοίξει επιπλέον αίθουσες και να φιλοξενήσει περιοδικές εκθέσεις. Η τρέχουσα, η οποία και πραγματοποιείται στη δεύτερη αίθουσα του μουσείου, αφορά την Εκφυλισμένη Τέχνη και, σύμφωνα με τους διοργανωτές, αποτελεί αναβίωση εκείνης που διοργάνωσαν οι Ναζί στο Μόναχο το 1937 με έργα, μεταξύ άλλων, των Οτο Ντιξ, Μαξ Μπέκμαν και Αντρέ Ντερέν.