Η ναυμαχία της Σαλαμίνας

Κουίζ φθινοπωρινό, με πολιτικές αποχρώσεις, για καλούς λύτες: Ποιοι δημόσιοι καλλιτεχνικοί οργανισμοί έχουν φτάσει να συζητούν το ανέβασμα αρχαίας τραγωδίας στα κατεχόμενα της Κύπρου και δη στην αρχαία (ελληνική), παραθαλάσσια, Σαλαμίνα; Οι ευρόντες τη λύση καλούνται να απαντήσουν άλλα δύο κουίζ: Εχουν οι οργανισμοί αυτοί επίσημη κυβερνητική – πολιτική κάλυψη; Εχουν σύμφωνη γνώμη των ηθοποιών; Ή ετοιμάζεται… ναυμαχία;

«Υπάρχει έξοδος: ένας άγνωστος που χτυπάει την πόρτα σου». Οι στίχοι του ούγγρου ποιητή Γιάνος Πίλινσκι (τον οποίο στα αγγλικά μετέφρασε ο Τεντ Χιουζ) είναι φράση-κλειδί για την ιδιαίτερη «8η ημέρα» του δραστήριου Ηλία Κουνέλα. Μιλάμε για την παράσταση που έχει ήδη παιχτεί σε 120 σπίτια της Αθήνας, «πριβέ» για 6 έως 20 θεατές στο… σαλόνι –με τον όρο συμμετοχής και τεσσάρων άγνωστων θεατών -, και τώρα βρίσκει στέγη στο Black Box του Από Μηχανής Θεάτρου κάθε Κυριακή (από την ερχόμενη) στη 1 το μεσημέρι. Στο θέατρο του Ακη Βλουτή, που είναι υποψήφιος για την ερμηνεία του (ήταν υποψήφιος για Βραβείο Κουν και το 2011 για την ερμηνεία του στους «Εξόριστους» του Τζέιμς Τζόις) στον «Στροχάιμ» του Δημήτρη Δημητριάδη μαζί με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, θα σηματοδοτηθεί και από σκηνής μια… εμφυλιακή συναίνεση στην αφήγηση. Ο Ηλίας Κουνέλας, με παππού στον Δημοκρατικό Στρατό, και ο Παναγιώτης Καμμένος, με παππού την ίδια περίοδο στη Χωροφυλακή, θα επιδίδονται σε ένα «μεγάλο ταξίδι αφήγησης», όπως λέει ο πρώτος, με κοινό τόπο την –αληθινή –ιστορία της «8ης ημέρας» του Βίρτζιλ Γκεοργκίου: ήρωας, ο ιερέας ενός χωριού της Μολδαβίας, στα ίδια χρόνια της φωτιάς και του πολέμου, που έθαψε, από συμπόνια, έναν νεκρό άνδρα που βρήκε έξω από το χωριό. Οταν αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο άνδρας ήταν Εβραίος, ο ιερέας κατηγορήθηκε για «βεβήλωση νεκροταφείου» και κατά μία εκδοχή εκτελέστηκε, κατ’ άλλη διέφυγε και έζησε εξόριστος. Μήνυμα συμπόνιας και –πολιτικής –συμφιλίωσης. «Είναι μια παράσταση που έχει ομολογία πίστεως –χωρίς να ντρέπομαι γι’ αυτό» μου λέει ο Ηλίας Κουνέλας. «Προτείνει κάτι πνευματικό, πριν από το πολιτικό. Ο κόσμος έχει ανάγκη, ειδικά σήμερα, μια καλή αφήγηση, μια ελπίδα».

«Αλίμονο σ’ αυτόν που πέφτει και δεν υπάρχει κανείς να τον σηκώσει» είναι η φράση από τον Εκκλησιαστή με την οποία εμφόρησε την «8η ημέρα» του ο Ηλίας Κουνέλας. «Πώς να αγαπήσεις τον γείτονά σου αν πρώτα δεν αγαπήσεις τη δυαδική σχέση με οποιονδήποτε άνθρωπο». Για τον ηθοποιό και σκηνοθέτη, που περιμένει ακόμη από τη διεύθυνση του Εθνικού να ξεκινήσει ξανά το επιτυχημένο πρόγραμμα «Επισκεπτήριο», με ιδιωτικές παραστάσεις μπροστά σε μεμονωμένα κρεβάτια ασθενών –ήδη έχει δώσει 370 τέτοιες παραστάσεις, με πολλή συγκίνηση, που «άλλαξε όλη μου τη ζωή», όπως λέει ο ίδιος -, αυτή η πίστη στη δυαδικότητα και στο Καλό είναι «κάτι που ανοίγει μέσα του τώρα». Ενα στοίχημα το οποίο κλήθηκε, από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, να τολμήσει σκηνικά, στην κεντρική σκηνή και σε άλλους χώρους, μέσα από την Τριλογία της «Αγάπης». Οπως πέρυσι η Τριλογία που έστησε στο Δημοτικό Πειραιά ο επίσης δραστήριος Κωνσταντίνος Ντέλλας (που ετοιμάζεται να ανεβάσει στη σκηνή του Από Μηχανής Θεάτρου, επίσης, το τρίτο σχεδίασμα του «Ματωμένου γάμου» του Λόρκα –είχε πρώτα δουλέψει τον «Γάμο» στις Ράγες), που έστησε μεταμεσονύκτιες αγρυπνίες την Παραμονή Χριστουγέννων, την Καθαρή Δευτέρα και τη Μεγάλη Παρασκευή, με άξονα την έννοια του «ξένου». Φέτος, στο Δημοτικό, ο Ηλίας Κουνέλας ετοιμάζει τρεις παραστάσεις –μία με την ανατολή και μία μεταμεσονύκτια –στις 13 Νοεμβρίου, Ημέρα του Καλού Σαμαρείτη, μία της Τυρινής, Ημέρα της Συγχώρεσης, και μία της Αναλήψεως, που φέτος πέφτει στις 25 Μαΐου. «Με ενδιαφέρει να αφηγηθώ την καλή πλευρά του ανθρώπου» λέει. «Οχι την ιστορία μέσα από Σταυροφορίες και πολέμους ή κατακτήσεις, αλλά μέσα από όσα κάνουν οι καλοί που δεν καταγράφονται από την Ιστορία. Το στοίχημα είναι αν μπορούμε να δούμε τον άνθρωπο ως Καλό».

Αγάπη, είπαμε; Ερωτας; Ακόμη και ανεκπλήρωτος ή μοιραίος. Οπως εκείνος της «Ωραίας του Πέραν», σε μια παράσταση στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (από 3 Οκτωβρίου, παράλληλα με το taf της Θεσσαλονίκης) του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, βασισμένη στο θρυλικό ρομάντζο του Δημητρίου Στ. Παπαδόπουλου ή Τυμφρηστού, αφιερωμένο στον Κωστή Παλαμά, που πολύ αγάπησαν οι απανταχού λαϊκοί θίασοι από το 1920, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αστραπή». Η Θεοδώρα Καπράλου (βοηθός και του Σταμάτη Φασουλή, που έχει ζωγραφίσει στο χέρι και τα ταμπλό των σκηνικών, α λα παλαιά) και ο Γιώργος Παπαγεωργίου (γιος της Φιλαρέτης Κομνηνού) αποφάσισαν να το σκηνοθετήσουν με τον Γιώργο Παπαγεωργίου και την Αντιγόνη Φρυδά στους ρόλους του Αιμίλιου και της Ερμιόνης των διαφορετικών τάξεων. Η ομάδα υπερασπίζεται, όπως μου εξομολογήθηκε ο Γιώργος Παπαγεωργίου, τον «μαύρο» ρομαντισμό («έλκομαι από τη μαυρίλα εκείνης της εποχής, που από το ροζ καταλήγει στο θανατικό ή στο σκάψιμο με τα χέρια στο νεκροταφείο για να μιλήσει ο Αιμίλιος στη νεκρή αγαπημένη του» μου εξηγεί) και την ξεχασμένη γλώσσα της εποχής, χρησιμοποιώντας δημιουργικά τα κλισέ του μυθιστορήματος που διασκεύασαν εξαρχής θεατρικά (έγινε και ταινία το 1953, από τον Ορέστη Λάσκο) και «χειροποίητα» φυσικά ηχητικά εφέ, όπως μια wind machine – βαρέλι, όπως εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν στα θέατρα από το 1880. Πάμε λοιπόν.«Αν κανένας ένιωσε στην καρδιά του παλμούς ευγενικούς, που νεκρωθήκανε μπροστά στον βωμό της δυστυχίας».