Ωτοβλεψίες

Κατάδυση άνευ όρων. Από τις πρώτες λέξεις, παρατηρεί ο Νίκος Διαμαντής, «το ύφος του έργου δηλώνεται ως συμβόλαιο με τον αναγνώστη-θεατή. Αρχίζει μια τεράστια κατάδυση, στους χρόνους πριν από τον πολιτισμό, στην εποχή του τίποτα, εκεί που το Εγώ σβήνεται από το Σύμπαν. Και αυτή η συνείδηση που πασχίζει να αντιληφθεί τον εαυτό με ένα μητρικό φιλί αναδύεται πάλι στο τώρα, το εδώ. Αρα το έργο προτείνει μια συνεργία στον αποδέκτη του, ένα συνεχές έγκλημα κατά του εαυτού του: να κατακερματίζεται και να ισοπεδώνεται εις το διηνεκές για να μπορεί να βιώνει στο έπακρο την εμπειρία και να περνάει στην απέναντι όχθη». Κατά τον σκηνοθέτη, με άξονα το έργο, «ο μετρονόμος και η πυξίδα της ύπαρξης είναι ο έρωτας. Κανείς δεν έχει εαυτόν, αν δεν πασχίζει να κατέχει τον άλλο μέσα από τον έρωτα». Αλλωστε, το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», στην παράσταση –καταλήγει –«φωτίζει την πάλη των τάξεων και τη μνήμη, μα περισσότερο τον έρωτα σε όλες τις μορφές του».

Κατάδυση (και) στον ζόφο. Το 1948 έγραψε ο Βρετανός Τζορτζ Οργουελ –στον οποίο και αποδίδεται ο όρος Ψυχρός Πόλεμος –το θρυλικό του, σημαδιακό «1984», περιγράφοντας την ιστορία του Γουίνστον Σμιθ στην απολυταρχική, εφιαλτική Ωκεανία του Μεγάλου Αδελφού, «δίκης οφθαλμός ος τα πάνθ’ ορά», πατάσσοντας το «έγκλημα της σκέψης». Σε αυτό το εμβληματικό λογοτεχνικό τοπίο θα βουτήξει η Κατερίνα Ευαγγελάτου (φωτογραφία), από σκηνής του Νέου Θεάτρου Βασιλάκου, τον Νοέμβριο. Στην εκδοχή των βραβευμένων Βρετανών Ρόμπερτ Αϊκι – Ντάνκαν ΜακΜίλαν, που ανεβάστηκε το 2014 στο Λονδίνο (συμπαραγωγή τριών θεάτρων). «Αγαπούσα το βιβλίο από τα σχολικά μου χρόνια. Σημάδεψε όχι μόνον τις λογοτεχνικές μου εμπειρίες, αλλά και την πολιτική μου σκέψη», μου λέει η σκηνοθέτις, που κάνει διπλές πρόβες, καθώς ανεβάζει ξανά τον εντυπωσιακό «Φάουστ» της, κατά Γκαίτε, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, με τους Νίκο Κουρή και Αργύρη Πανταζάρα, πρωταγωνιστές της και στο «1984». Βαθιά ποιητικό, απεγνωσμένο και πάρα πολύ σκληρό, κατά την ίδια. Καθώς αναμετράται με το έργο, λέει, το βλέπει να υψώνεται μπροστά της με έναν τρόπο που ξεπερνάει τον όρο οργουελικό, που έχει επικρατήσει. Η δική της εκδοχή –σε δική της μετάφραση –θα αγγίζει τα ζητήματα που «έχουν να κάνουν με τις σχέσεις μέσα σε ένα τέτοιο καθεστώς. Και την επενέργεια πάνω στο μυαλό των ανθρώπων». Και όλα αυτά σε ένα σκοτάδι –«δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς» –δίχως διέξοδο στο τέλος. Την εκφράζει αυτό; «Φοβάμαι πως ναι», απαντάει. «Τρομάζω μπροστά στη συνειδητοποίηση αυτής της σκέψης». Ας κρατήσουμε για φινάλε την –πολιτική –φράση του Οργουελ: «Το Κεφάλαιο είναι η ασθένεια, ο Σοσιαλισμός η θεραπεία και ο Κομμουνισμός σκοτώνει τον ασθενή».