Ο ιστορικός του μέλλοντος θα έχει ομολογουμένως δύσκολη δουλειά. Αυτοί που ψήφισαν το τρίτο Μνημόνιο είναι αυτοί που δεν πιστεύουν στην επιτυχία του. Και αυτοί που πιστεύουν στο Μνημόνιο και το ψήφισαν τώρα δεν στηρίζουν τα προαπαιτούμενα μέτρα του καταψηφίζοντάς τα. Από το Καστελλόριζο μέχρι σήμερα όλες οι συζητήσεις περιλαμβάνουν μια λέξη: Μνημόνιο. Από τις μούντζες των Αγανακτισμένων μέχρι τη νύχτα της 12ης Ιουλίου η ερμηνεία του νέου όρου διεστάλη με όλους τους τρόπους. Θα μπορούσαμε σήμερα να ξεχωρίσουμε δύο φάσεις. Η πρώτη ήθελε τον δημόσιο (τροϊκανικό) λόγο της τρόικας να βλέπει το Μνημόνιο ως μια αναγκαία καταστατική χάρτα στην ανορθολογική ελληνική εξαίρεση. Οι πιο προτεστάντες των αγορών, κάτι μετα-θατσερίσκοι του Ρέματος της Χελιδονούς, το έβλεπαν ως ευλογία. Το Μνημόνιο για αυτούς ήταν η περεστρόικα σε μια ελληνική «Σοβιετία». Αυτή η πρώτη φάση πλέον έχει περάσει στην Ιστορία και άρα μπορούμε αντικειμενικά να την αποτιμήσουμε. Η ανεργία και η φτώχεια εντάθηκαν. Ο κοινωνικός ιστός ξεχαρβαλώθηκε. Η νέα πραγματικότητα έφτιαξε νέες πολιτικές ηγεμονίες που δομήθηκαν πάνω στην πολεμική του αντι-μνημονίου. Τη συνέχεια την ξέρετε.
Η Ιστορία βέβαια έχει καμπές, στροφές και πισωγυρίσματα. Συχνά, φιλοξενεί και τον κρότο της ειρωνείας. Το «εκεί που είσαι ήμουνα, εδώ που είμαι θα ‘ρθεις» κουμπώνει στο τελευταίο οκτάμηνο. Οι χθεσινοί ζηλωτές του αντι-μνημονίου ψήφισαν το τρίτο. Και σε μια νύχτα φόρεσαν τη λεοντή των επιχειρημάτων των αντιπάλων τους. Αν όμως με τα πρώτα δύο Μνημόνια ζήσαμε το σοκ και το δέος της φτωχοποίησης της εργατικής τάξης, η δεύτερη φάση έχει ένα άλλο χαρακτηριστικό, σύμφωνα με μια ανάγνωση: κλειδώνει τη μονιμότητα της φτώχειας. Και επιτίθεται στα τελευταία ενδιάμεσα κοινωνικά κομμάτια. Αυτά που ακόμη μπορούν να πάρουν ένα πουκάμισο, μια εφημερίδα ή να φάνε σε ένα εστιατόριο. Εδώ βεβαίως κρύβεται και το κομμάτι των φοροφυγάδων, των συντεχνιών του τρόμου, των παρασιτικών νεόπλουτων που όλοι ξέρουμε. Εδώ δυστυχώς, μαζί με τις δίκαιες πλευρές της φοροεπιδρομής, η νέα κοινωνική μηχανική μοιάζει τιμωρητική και για αυτόν που εργάστηκε, αποταμίευσε και έχτισε ένα σπίτι. Το δίλημμα σήμερα ξανατίθεται: το Μνημόνιο καταστρέφει γιατί δεν υλοποιείται ή καταστρέφει γιατί υλοποιείται; Το σίγουρο είναι πως ο δρόμος είναι μακρύς, το πρόγραμμα μοιάζει να μη βγαίνει. Ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός σε λίγο θα είναι εντελώς διαφορετικός. Και η νέα συνθήκη δεν θα φτιάξει νέα τζάκια. Γιατί κι αυτά θα έχουν εξοντωθεί από τον ΕΝΦΙΑ και το πιθανότερο είναι να τη βγάλουν με μαγκαλάκι.
