Η «ώρα μηδέν» στην οποία έχουν φέρει το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) οι ασκούμενες, επί σειρά ετών, πολιτικές και ιδιαίτερα αυτές της τελευταίας πενταετίας (2010-2013) θα χρησιμοποιηθεί ως «άλλοθι» για ένα ολιστικό πλήγμα κατά του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης, των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων. Πράγματι, οι περικοπές των συντάξεων (κύριων και επικουρικών), οι μειώσεις του εφάπαξ, η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των κύριων (1/1/2015), των επικουρικών (ρήτρα μηδενικού ελλείμματος) και του εφάπαξ (αλλαγή του μαθηματικού τύπου), οι αποσπασματικές και ανορθολογικές ενοποιήσεις των ασφαλιστικών ταμείων (εξασφάλιση πρόσθετων πόρων από τα πλεονασματικά ταμεία και σταδιακή μείωση των παροχών του συνόλου των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων) κ.λπ., σε συνθήκες σημαντικής μείωσης της κρατικής επιχορήγησης (2012: 16,4 δισ. ευρώ, 2014: 12,7 δισ. ευρώ, 2015-2018 8,6 δισ. ευρώ τον χρόνο), εκρηκτικής αύξησης της ανεργίας, αύξησης του αριθμού των νέων συνταξιούχων (40.000 τον χρόνο μέχρι το 2009, 100.000 τον χρόνο μετά το 2010), μείωσης των μισθών και σημαντικής αύξησης της ανασφάλιστης, αδήλωτης και ευέλικτης εργασίας κ.λπ., μείωσαν το αποθεματικό κεφάλαιο των ασφαλιστικών ταμείων από 26 δισ. ευρώ (2009) σε 4,5 δισ. ευρώ (2013) και μετατόπισαν το οριακό έτος εξέλιξης από το 2014 στο έτος 2016, δηλαδή μόνο κατά δύο χρόνια.

Με αυτά τα δεδομένα, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί απέναντι στην τρόικα ότι θα συνεχίσει τις πολιτικές (Νοέμβριος 2014) των περικοπών με την κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων διά μέσου των οποίων χρηματοδοτούνται κύρια και επικουρικά ταμεία ασφάλισης με αλλαγές στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και περαιτέρω μειώσεις στο ύψος των συντάξεων. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα νομοθετήσει προς το τέλος του 2014, υιοθετώντας τις προτάσεις της τρόικας για παραμετρικές αλλαγές στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, με βάση αναλογιστικές μελέτες που, κατά τις ελληνικές δεσμεύσεις, θα ολοκληρωθούν τον Σεπτέμβριο του 2014. Επιπλέον, με την εφαρμογή της αρχής της ανταποδοτικότητας εισφορών – παροχών (Εκθεση ΔΝΤ, Ιούνιος 2014) που θα εφαρμόζεται στην αναλογική σύνταξη, στην ουσία θα λειτουργεί ως οιονεί μοντέλο της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος μετά την αυθεντική εφαρμογή της στις επικουρικές συντάξεις και το εφάπαξ, με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση και της κύριας σύνταξης.

Με άλλα λόγια, η στρατηγική των «μεταρρυθμίσεων» στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο (2010-2014) εφαρμογής της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης, ακολουθώντας, κατά γράμμα, την πρόταση (2005) της Παγκόσμιας Τράπεζας και της τρόικας, εστιάζεται στον περιορισμό της κρατικής χρηματοδότησης και της εγγύησης του κράτους στα επίπεδα μόνο των 360 ευρώ της βασικής μηνιαίας σύνταξης. Αυτή η βασική σύνταξη θα συνοδεύεται από την αναλογική σύνταξη (εισφορές και χρόνος ασφάλισης). Παράλληλα, η εφαρμογή της ρήτρας του μηδενικού ελλείμματος στην επικουρική ασφάλιση θα εξαντλήσει την οικονομική της βιωσιμότητα και σταδιακά θα τη μετατρέψει στον δεύτερο πυλώνα των επαγγελματικών ταμείων. Ετσι, στα πλαίσια αυτής της απορρυθμιστικής στρατηγικής, το «σύστημα συντάξεων» στην Ελλάδα σχεδιάζεται να είναι: βασική και αναλογική σύνταξη (πρώτος πυλώνας), συνεπικουρούμενη από την υποχρεωτική επαγγελματική ιδιωτικοποιημένη σύνταξη (δεύτερος πυλώνας) και από την προαιρετική ιδιωτική σύνταξη (τρίτος πυλώνας).

Κεντρικός στόχος αυτής της στρατηγικής είναι: α) η σημαντική μείωση της κρατικής επιχορήγησης, περιορισμός της εγγύησης των συντάξεων μόνο στο τμήμα της βασικής σύνταξης και μείωση των συνταξιοδοτικών δαπανών, β) η σημαντική μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών, γ) η διεύρυνση της ιδιωτικοποίησης της κοινωνικής ασφάλισης, δ) η αλλαγή του χαρακτήρα του ΣΚΑ από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό κ.λπ. Αντίθετα, η εναλλακτική στρατηγική απαιτείται σε πρώτη φάση να είναι η τεκμηριωμένη και αντικειμενική αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης του οριακού σημείου ρευστότητας και μέσο μακροχρόνιας βιωσιμότητας του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) με ποσοτικές και ποιοτικές αναλύσεις των επιπτώσεων των ασκούμενων πολιτικών, τόσο επί των εισροών (έσοδα) όσο και επί των εκροών (παροχές) τουλάχιστον κατά τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια.

Σε δεύτερη φάση απαιτούνται, μεταξύ των άλλων, ο σχεδιασμός εξασφάλισης νέων πόρων και η άσκηση πολιτικών ανασύστασης του αποθεματικού κεφαλαίου του ΣΚΑ, προκειμένου να εξασφαλιστούν η μακροχρόνια βιωσιμότητα του ΣΚΑ, η επανεξέταση της ανορθολογικής και αποσπασματικής πορείας των ενοποιήσεων των ασφαλιστικών ταμείων, η άμεση λήψη μέτρων για την αποτελεσματική καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής, η εναλλακτική διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής σύστασης, οργάνωσης, λειτουργίας καθώς και της διατήρησης του δημόσιου και αναδιανεμητικού χαρακτήρα του ΣΚΑ και η διαμόρφωση του επιπέδου των παροχών σε όρους ικανοποίησης των αναγκών των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.

Ο Σάββας Γ. Ροµπόλης είναι ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστηµίου, επιστηµονικός διευθυντής του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ