Μήπως έχετε πέτρα στα νεφρά;

Οι πέτρες στα νεφρά είναι πολύ συνηθισμένες, καθώς κάθε ενήλικος έχει μία στις οκτώ πιθανότητες να παρουσιάσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του – και το καλοκαίρι είναι η κατ’ εξοχήν εποχή για την εμφάνισή τους.

Ο χειρουργός-ουρολόγος Ηρακλής Πούλιας, διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Κοργιαλένειο – Μπενάκειο ΕΕΣ, εξηγεί πού οφείλεται αυτό και πώς μπορούμε να προστατευθούμε.

Πώς δημιουργούνται οι πέτρες;

Ο οργανισμός αφομοιώνει από τα τρόφιμα τις ουσίες που είναι απαραίτητες για την κάλυψη των αναγκών του και αποβάλλει όσες είναι περιττές στα ούρα, μέσω του φιλτραρίσματος (διήθησης) του αίματος από τα νεφρά.

Οι λίθοι, όπως λέγονται επιστημονικά οι πέτρες, σχηματίζονται όταν ορισμένες από τις αποβαλλόμενες ουσίες (όπως το ασβέστιο και τα οξαλικά και τα φωσφορικά άλατα) βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και στο κατάλληλο περιβάλλον ούρων, με αποτέλεσμα την κρυσταλλοποίησή τους.

Αναλόγως με τις ουσίες που έχουν κρυσταλλοποιηθεί, οι νεφρικοί λίθοι χωρίζονται σε λίθους ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού), λίθους ουρικού οξέος, φλεγμονώδεις λίθους και λίθους κυστίνης.

Γιατί αυξάνεται το καλοκαίρι ο κίνδυνος εμφάνισής τους;

Καθώς αυξάνεται η περιβαλλοντική θερμοκρασία, ιδρώνουμε περισσότερο, συνεπώς έχουμε μεγάλες απώλειες υγρών. Εάν τα υγρά αυτά δεν αναπληρώνονται, τα παραγόμενα ούρα είναι συμπυκνωμένα και περιέχουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από τα άλατα που δημιουργούν τους λίθους.

Για να καταλάβει κάποιος αν ενυδατώνεται καλά δεν έχει παρά να κοιτάξει το χρώμα των ούρων του: αν είναι σχεδόν διάφανο, πίνει άφθονα υγρά, ενώ αν είναι κίτρινο ή σκούρο κίτρινο δεν πίνει αρκετά.

Ποιοι άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τη δημιουργία τους;

Ενας σημαντικός παράγοντας που μπορεί να ευνοήσει τη νεφρολιθίαση είναι η διατροφή, και ιδίως η κατανάλωση πολλών επεξεργασμένων τροφίμων (περιέχουν πολύ αλάτι) και κρεατικών. Μελέτες έχουν δείξει ότι τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται η συχνότητα της νεφρολιθίασης, γεγονός που αποδίδεται στη δυτικού τύπου διατροφή, που περιέχει άφθονα τέτοια τρόφιμα.

Αλλοι παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη των λίθων είναι η γενετική προδιάθεση, οι μεταβολές του σωματικού βάρους (αυξάνει τον κίνδυνο το απότομο αδυνάτισμα) και φυσικά η μειωμένη κατανάλωση υγρών.

Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα;

Η νεφρολιθίαση πολλές φορές δεν προκαλεί συμπτώματα, ενώ άλλες εκδηλώνεται με πόνο, αίμα στα ούρα (αιματουρία) ή και με ουρολοίμωξη. Τα νεφρά είναι τα εργοστάσια παραγωγής των ούρων, τα οποία καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη μέσα από τους ουρητήρες – δύο σωληνάκια που ενώνουν τους νεφρούς με την κύστη.

Για να προκαλέσει μία πέτρα συμπτώματα θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη (συνήθως διαμέτρου άνω των 4 χιλιοστών) ώστε να δυσκολεύεται να περάσει από τον ουρητήρα ή/και να του προκαλέσει απόφραξη.

Η απόφραξη με τη σειρά της οδηγεί στη διάταση του ουρητήρα και του νεφρού επειδή τα ούρα μένουν στάσιμα (στάση ούρων). Η διάταση αυτή λέγεται υδρονέφρωση και συνοδεύεται από σπασμό και πόνο στη νεφρική χώρα.

Ο αιφνίδιος αυτός πόνος, που αντανακλάται στη βουβωνική χώρα ή στο όσχεο και συνοδεύεται από μικρή ή μεγάλη αιματουρία, ναυτία και έμετο ονομάζεται κολικός του νεφρού και οφείλεται στην αιφνίδια απόφραξη του ουρητήρα.

Πώς αντιμετωπίζονται;

Στην οξεία φάση του κολικού συνήθως χορηγούνται αναλγητικά και σπασμολυτικά φάρμακα, ενώ αν υπάρχει πυρετός χορηγούνται και αντιβιοτικά, διότι η στάση ούρων σημαίνει ανάπτυξη λοίμωξης. Οταν ο κολικός είναι επίμονος και συνυπάρχει φλεγμονή, γίνεται άμεση αποσυμφόρηση του ουρητήρα και του νεφρού με την τοποθέτηση ουρητηρικού καθετήρα.

Εάν οι διαγνωστικές εξετάσεις (λ.χ. ακτινογραφία, υπερηχογράφημα) δείξουν ότι υπάρχει λίθος, η αντιμετώπισή του θα υπαγορευθεί από το μέγεθος και τη θέση του, και μπορεί να είναι εξωσωματική λιθοτριψία, διαδερμική λιθοτριψία ή ενδοσκοπική ουρητηρολιθοτριψία (για τους λίθους του ουρητήρα).

Αριθμοί

0,5% των Ευρωπαίων εκδηλώνουν ετησίως πέτρα στο νεφρό

10-15% οι πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος πέτρα στο νεφρό

50% των ασθενών υποτροπιάζουν μέσα σε μία δεκαετία

75% των ασθενών υποτροπιάζουν μέσα σε μία 20ετία

65-80% των ασθενών είναι άντρες

30-40 ετών η μέση ηλικία εμφάνισης πέτρας για πρώτη φορά στους άνδρες

35-55 ετών η μέση ηλικία εμφάνισης πέτρας για πρώτη φορά στις γυναίκες

Είδη λίθων

* Λίθοι ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού). Η πιο συχνή μορφή, ανευρίσκονται στο σχεδόν 80% των κρουσμάτων νεφρολιθίασης.

* Λίθοι ουρικού οξέος. Δημιουργούνται όταν υπάρχει αυξημένη συγκέντρωσηουρικού οξέος στα ούρα. Διατροφή πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες (όπως κρέας,ψάρι, οστρακοειδή) αυξάνει την αποβολή ουρικού οξέως στα ούρα.

* Φλεγμονώδεις λίθοι. Αναπτύσσονται σε χρόνιεςλοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Η σωστή αντιμετώπιση αυτών των λοιμώξεων προφυλάσσει από την ανάπτυξή τους.

* Λίθοι κυστίνης. Η ανάπτυξή τους οφείλεται σε γενετικήδιαταραχή.

Τι να κάνετε

* Να πίνετε άφθονα υγρά. Τουλάχιστον 2,5 λίτρα υγρά (κυρίως νερό), το 24ωρο είναι απαραίτητα για να αποφεύγονται οι υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων στα ούρα και έτσι ο κίνδυνος κρυσταλλοποίησής τους. Αν γυμνάζεστε ή ασχολείστε με βαρύ, χειρωνακτικό επάγγελμα, μπορεί να χρειάζεστε μεγαλύτερη ποσότητα, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

* Να πίνετε ένα ποτήρι φυσικό χυμό από πορτοκάλι ή άλλο εσπεριδοειδές την ημέρα.

* Να αποφεύγετε τα πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και όσα έχουν πολύ αλάτι.

* Να μην χρησιμοποιείτε επιτραπέζιο αλάτι στο μαγείρεμα και στο πιάτο σας.

* Βεβαιωθείτε ότι καταναλώνετε όσο ασβέστιο χρειάζεστε (συνιστώνται τουλάχιστον τρία γαλακτοκομικά την ημέρα στους ενήλικες).

Αν ήδη έχετε παρουσιάσει πέτρα

Οι διατροφικές συστάσεις διαφοροποιούνται αναλόγως με το είδος της πέτρας που παρουσιάζει ένα ασθενής.

Πέτρες οξαλικού ασβεστίου

·Περιορίστε το αλάτι

·Περιορίστε τις ζωικές πρωτεΐνες (λ.χ. κρέας, ψάρι, αυγά)

·Να προσλαμβάνετε αρκετό ασβέστιο(από τη διατροφή ή/και με διατροφικό συμπλήρωμα)

·Να αποφεύγετε τα τρόφιμα που περιέχουν πολλά οξαλικά άλατα (λ.χ. σπανάκι, σέλινο, ξηροί καρποί, πίτυρα σιταριού, σοκολάτα, τσάι)

Πέτρες φωσφορικού ασβεστίου

·Περιορίστε το αλάτι

·Περιορίστε τις ζωικές πρωτεΐνες (λ.χ. κρέας, ψάρι, αυγά)

·Να προσλαμβάνετε αρκετό ασβέστιο(από τη διατροφή ή/και με διατροφικό συμπλήρωμα)

Πέτρες ουρικού οξέος

·Περιορίστε τις ζωικές πρωτεΐνες (λ.χ. κρέας, ψάρι, αυγά)

Αυτό το ξέρατε;

Η αποβολή του περιττού νατρίου (αλάτι) από τους νεφρούς, διεγείρει την έκκριση ασβεστίου και έτσι αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση πέτρας. Αυτός είναι ο λόγος που οι ειδικοί συνιστούν να αποφεύγουμε το αλάτι.