[Κιόσκι] Ο τρόπος θα είναι ή δεξιός ή αριστερός

Πριν από λίγες εβδομάδες επανεκδόθηκε στην Ιταλία, με αφορμή τη συμπλήρωση των είκοσι χρόνων από την πρώτη του έκδοση, το πολύ σημαντικό δοκίμιο του Νομπέρτο Μπόμπιο «Δεξιά και Αριστερά» (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις). Η επανέκδοση του βιβλίου με το οποίο ο ιταλός φιλόσοφος υποστηρίζει ότι διαφορά ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά υπάρχει και ότι αυτή ορίζεται από το δίπολο ισότητα – ανισότητα, συνοδεύεται από δύο κείμενα που αναδημοσίευσε η Ρεπούμπλικα. Το ένα το υπογράφει ο Ματέο Ρέντσι. Ο ιταλός πρωθυπουργός λέει ότι ο Μπόμπιο δεν θα είχε σήμερα καμία αντίρρηση να διευρυνθεί η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά και σε άλλα πεδία. Η πραγματική μάχη της εποχής μας, σημειώνει, είναι ανάμεσα στη συντήρηση και την καινοτομία, την κίνηση και τη στασιμότητα.

Το δεύτερο κείμενο το υπογράφει ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ. Ο συμπροεδρεύων της ευρωπαϊκής ομάδας των Πρασίνων δεν έχει τις βεβαιότητες από τις οποίες διακατέχεται ο Ρέντσι. Είναι πιο στοχαστικός. Διαπιστώνει μόνο ότι υπάρχει ανοχή των ευρωπαϊκών ηγεσιών απέναντι στην ανισότητα και υποθέτει ότι η αρχή για την επίλυση της γενικότερης κρίσης που προκαλείται και από την άνιση κατανομή του πλούτου πρέπει να γίνει από την αναζήτηση του χαμένου νοήματος της πολιτικής. Ο κόσμος έχει ασφαλώς αλλάξει. Αλλά η θεμελιώδης διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά που είχε επισημάνει ο Μπόμπιο πριν από δύο δεκαετίες παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Οι ανισότητες διευρύνονται, δεν απομειώνονται. Αλλά η θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά γίνεται εμφανής και από κάτι άλλο: τον τρόπο που θέτει κανείς το βασικό ερώτημα για την αντιμετώπιση ή μη της ανισότητας. Το ερώτημα που θέτει η Αριστερά είναι εάν η αύξηση της ανισότητας εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη. Αντίθετα, το ερώτημα που απασχολεί τη Δεξιά είναι εάν η αντιμετώπιση της ανισότητας με κάποιου είδους αναδιανομή του πλούτου μπορεί να φρενάρει την ανάπτυξη.

Το πρόβλημα είναι ότι η οικονομική επιστήμη δεν μπορεί να δώσει μια σαφή απάντηση. Οπως επισημαίνει ο Τζον Κάσιντι στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ, είναι εύκολο να δημιουργηθούν μαθηματικά μοντέλα τα οποία να απαντούν θετικά και στο ένα και στο άλλο ερώτημα. Αντίθετα, μια πολύ πιο σαφή απάντηση δίνουν τα δεδομένα. Και αυτά αποδεικνύουν, σύμφωνα με μελέτη τριών ερευνητών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ότι η καταπολέμηση της ανισότητας οδηγεί σε ταχύτερη ανάπτυξη.

Η απάντηση των τριών ερευνητών δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερή. Δεξιός ή αριστερός, όμως, θα είναι ο τρόπος που αυτή η απάντηση θα γίνει πράξη. Oπως αποδεικνύεται, εκείνη η παλιά διάκριση δεν είναι καθόλου αναιμική.