Μπρεχτ, ένας φιλοπόλεμος έφηβος;

Τιτλοφορούνται «1813» και «1913». Δημοσιεύτηκαν σε ένα φιλολογικό περιοδικό με τίτλο «Η σοδειά» που επιμελούνταν εκείνος και οι συμμαθητές του μεταξύ των ετών 1913 και 1914. Το πρώτο αναφέρεται στη Μάχη της Λειψίας (η οποία συμβάλλοντας στην ήττα του Ναπολέοντα εξέθρεψε μια νέα αίσθηση γερμανικής ενότητας) με στίχους όπως «Γερμανοί άντρες, με την κλαγγή των δυνατών τους όπλων / έσωσαν το παραπαίον κράτος». Το δεύτερο, μεταφρασμένο εξίσου ελεύθερα, πάει κάπως έτσι: «Τώρα, εκατό χρόνια μετά, άλλη μια φορά ο κόσμος / στέκεται άκαμπτα απέναντί μας κι είμαστε πολύ μόνοι / το κάλεσμα λοιπόν απλώνεται, από τη Βαλτική ώς τον Ρήνο / να είμαστε αληθινά ενωμένοι και δυνατοί». Πιο κάτω, ακολουθεί μια παράκληση: «Θεέ, δώσε μας σε πολέμους και κινδύνους / αληθινούς γερμανούς άντρες, από ατσάλι και σίδερο / σαν εκείνους στη μάχη εκατό χρόνια πριν».

Δεν είναι απολύτως βέβαιο, αλλά ο Στέφεν Πάρκερ του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ αναγνώρισε στους παραπάνω στίχους τον 15χρονο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Η απόδειξη βρίσκεται στη σύνδεση μιας καταχώρισης του νεαρού ποιητή στο ημερολόγιό του τον Αύγουστο του 1913.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΛΕΙΨΙΑΣ. Εγραφε ο Μπρεχτ στο επίμαχο απόσπασμα: «Χτες έστειλα το ποίημα «Εκατό χρόνια πριν» που είχα γράψει τη νύχτα. Κατόπιν είδα ότι διάφορα πράγματα έλειπαν και ότι ο τίτλος ήταν λάθος». Οπως αποκαλύπτει ο Πάρκερ στο επικείμενο βιβλίο του «Bertolt Brecht: A Literary Life», ο Γερμανός όχι μόνο διάλεξε τελικά τον τίτλο «1813», αλλά δημοσίευσε το ποίημα πλάι στο «1913». Hταν τα εκατόχρονα της Μάχης της Λειψίας και όλη σχεδόν η Γερμανία τη μνημόνευε με θέρμη.

Ο πατριωτικός χαρακτήρας τους, θεωρητικά ασύμφωνος με αντιπολεμικά μπρεχτικά έργα όπως το «Τύμπανα τη νύχτα», είναι για τον Πάρκερ ο λόγος που μέχρι τώρα δεν είχαν αποδοθεί στον γερμανό ποιητή. Αν και εκείνος είχε και άλλα παρόμοιου χαρακτήρα γραπτά πριν από το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου, πιθανόν (σύμφωνα με άλλη βιογραφία, του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ) με την έναρξή του ο Μπρεχτ να άλλαξε γνώμη βλέποντας τους συμμαθητές του «να καταπίνονται από τον στρατό», γι’ αυτό οι μελετητές, κατά τη γνώμη του Πάρκερ, «δυσκολεύονται να τα αναλύσουν, γιατί οι ίδιοι προβάλλουν στον νεαρό Μπρεχτ την αποστασιοποίηση και τον σαρκασμό που είναι μεγάλο κομμάτι του μετέπειτα ποιητικού του πυρήνα». Η δική του ανάγνωση, ωστόσο, τα ενσωματώνει «σε μια φρέσκια κατανόηση της εξέλιξης της συναισθηματικής του ικανότητας, από υπερευαίσθητο έφηβο σε αποστασιοποιημένο επικριτή».

Για τη δική του εκδοχή, ο Πάρκερ βυθίστηκε σε επιστολές, ημερολόγια και στοίβες ανέκδοτου υλικού. Παρακολουθεί την πολιτικοποίηση του δημιουργού στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης αλλά και τα χρόνια του στην εξορία.

ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ. Από τα χρόνια της εξορίας ο Πάρκερ αποκαλύπτει και ένα ανέκδοτο γράμμα με παραλήπτη τον γιο του Μπρεχτ, Στέφαν: Ο πόλεμος, αναφέρει ο συντάκτης, απαιτούσε την υιοθέτηση μιας αναισθησίας «η οποία μας απορρόφησε σε μεγάλο βαθμό όταν ήμαστε νέοι». Ο ίδιος και οι φίλοι του, συνεχίζει, αντιμετώπισαν «το ζήτημα της αναισθησίας, βγαίνοντας από έναν μεγάλο πόλεμο, με προσωπικό τρόπο. Πώς μπορούσε να γίνει κανείς αναίσθητος; Η κοινωνία, ενώ ξυπνούσε μέσα μας την επιθυμία για αναισθησία, ταυτόχρονα καθιστούσε τη δημιουργία εξαρτημένη από τη συναισθηματική δεκτικότητα. Ετσι, ο δημιουργός έπρεπε να πληρώσει το τίμημα της ευαισθησίας».