Από τα πολλά μυστήρια που περιβάλλουν τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, τον ρώσο ολιγάρχη που αφέθηκε ελεύθερος με προεδρική χάρη έπειτα από δέκα χρόνια στη φυλακή, μόνο ένα μονοπωλεί το ενδιαφέρον συγχρόνως της ρωσικής δικαιοσύνης, των ελβετικών Αρχών και –πιθανότατα –των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών. Κι αυτό είναι η μοίρα των 6,2 δισ. ελβετικών φράγκων (5 δισ. ευρώ) που φέρεται να έχει στην κατοχή του ο Χοντορκόφσκι. Το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν ξέρει πού βρίσκεται αυτό το ποσό. Οι ελβετικές Αρχές είχαν μπλοκάρει τον λογαριασμό το 2004 έπειτα από σχετικό αίτημα των Ρώσων που ακολούθησε τη σύλληψη του ολιγάρχη. Τότε, ο Χοντορκόφσκι εθεωρείτο ο πιο πλούσιος άνθρωπος στη Ρωσία με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για μια περιουσία ύψους 10 δισ. ευρώ. Οι Ρώσοι, όμως, δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν ποτέ πρόσβαση στον λογαριασμό αφού οι προθέσεις τους σκόνταψαν στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ελβετίας.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ρεπούμπλικα», ένα μέρος του ποσού θα έπρεπε να βρίσκεται ακόμη στην Ελβετία, όπου βρίσκεται εξάλλου και ο Χοντορκόφσκι.
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ. Η υπόθεση αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι εξακολουθούν να υφίστανται οι εταιρείες που είχε ιδρύσει ο Χοντορκόφσκι στην Ελβετία τη δεκαετία του 1990 για τις ύποπτες δουλειές του με πετρέλαιο και λιπάσματα. Για παράδειγμα, στο κέντρο της υπόθεσης Yukos που οδήγησε στη φυλακή τον Χοντορκόφσκι, υπάρχει η ρωσική εταιρεία OAO Apatit με έδρα το Φρίμπουργκ. Η εταιρεία αυτή κατηγορείται από τις ρωσικές Αρχές ότι πούλησε σε ελβετικές εταιρείες ένα συστατικό για λιπάσματα σε χαμηλότερη τιμή από αυτή της αγοράς. Οι Ελβετοί πουλούσαν το εμπόρευμα σε υψηλότερη τιμή και η διαφορά πήγαινε σε ελβετικές τράπεζες για να ξεπλυθεί στη συνέχεια.
Η θυγατρική του Φρίμπουργκ συνενώθηκε το 2007 με την ελβετική εταιρεία Polyfert, η οποία ανήκει στον όμιλο Menatep του Χοντορκόφσκι. Σήμερα, ονομάζεται EFC Switzerland, δηλώνει πέντε υπαλλήλους κι έναν τζίρο της τάξης των 2,3 εκατ. ελβετικών φράγκων (1,8 εκατ. ευρώ). Η άλλη πηγή χρυσού για τον Χοντορκόφσκι και τον συνέταιρό του, Πλατόν Λέμπεντεφ, ήταν το πετρέλαιο. Σύμφωνα με πρώην διοικητικό στέλεχος της Yukos, οι δυο τους πουλούσαν πρώτη ύλη σε ευνοϊκή τιμή σε ελβετικές εταιρείες που στη συνέχεια μεταπωλούσαν πολύ ακριβότερα. Τα έσοδα πήγαιναν σε λογαριασμούς υπεράκτιων εταιρειών. Η ελβετική εφημερίδα «SonntagsZeitung» αναφέρει σε δημοσίευμά της ότι ο Χοντορκόφσκι κινείται μέσω των ελβετικών εταιρειών Behles και Petroval που είναι και οι δυο θυγατρικές της Yukos. Και αυτές οι εταιρείες επιβίωσαν της υπόθεσης Yukos έως τον Αύγουστο του 2013, οπότε και ρευστοποιήθηκαν.
ΠΑΛΙΟΙ ΓΝΩΡΙΜΟΙ. Το είδος της σχέσης που έχει σήμερα ο Χοντορκόφσκι με αυτές τις εταιρείες είναι άγνωστο. Είναι σαφές, όμως, ότι σε αυτές τις εταιρείες εξακολουθούν να εμπλέκονται τα ίδια πρόσωπα που εμπλέκονταν και πριν από δέκα χρόνια. Το μυστήριο θα πάρει καιρό να λυθεί: ακόμη και ο ίδιος ο Χοντορκόφσκι δεν γνωρίζει ποια ακριβώς είναι η οικονομική του κατάσταση –ή τουλάχιστον έτσι ισχυρίζεται.
