Ο κύβος ερρίφθη, αλλά πού ακριβώς;

Οταν ο Ιούλιος Καίσαρας το 49 π.Χ. αποφάσισε να διαβεί τον Ρουβίκωνα πριν συγκρουστεί με τον Πομπήιο, προκαλώντας εμφύλιο στη Ρώμη, αναφώνησε την περίφημη ιστορική ρήση «Ο κύβος ερρίφθη» (alea jacta est). Οποιος θα ήθελε όμως σήμερα να «διαβεί τον Ρουβίκωνα» θα αντιμετωπίσει ένα μικρό πρόβλημα. Πού ακριβώς βρίσκεται ο ποταμός αυτός;

Σύμφωνα με τους ιστορικούς στη Βορειοανατολική Ιταλία, το ερώτημα ποιο σημερινό ποτάμι μπορεί να διεκδικήσει το ένδοξο παρελθόν του Ρουβίκωνα – ή τουλάχιστον μια στενή συγγένεια – παραμένει ανοιχτό. Αύριο, στη συνήθως ήσυχη πόλη του Σαν Μάουρο Πάσκολι, κοντά στο Ρίμινι, αυτό το ερώτημα θα τεθεί και πάλι και μάλιστα σε μια εικονική δίκη με στόχο να υπάρξει οριστική απόφαση, άπαξ και διά παντός, για το πού βρίσκεται τέλος πάντων ο πραγματικός Ρουβίκωνας. Είναι μια μάχη που, όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν», έχει φέρει αντιμέτωπες γειτονικές πόλεις και έχει χωρίσει σε τρία στρατόπεδα τους παθιασμένους με το θέμα κατοίκους της περιοχής –όσα και τα ποτάμια που διεκδικούν τη δόξα.

Ο ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ. Το 1933, μια εποχή κατά την οποία ο Μπενίτο Μουσολίνι ασχολούνταν με την αναβίωση της αρχαίας δόξας της Ρώμης για δικούς του πολιτικούς σκοπούς, αποφάσισε ότι η συζήτηση για τον Ρουβίκωνα είχε κρατήσει πολύ. Ο ιταλός δικτάτορας μετονόμασε τον μικρό ποταμό Φιουμιτσίνο στην πατρίδα του Εμίλια Ρομάνα σε Ρουβίκωνα και αποφάσισε ότι η πόλη την οποία διασχίζει θα λέγεται στο εξής Σαβινιάνο-σουλ-Ρουμπικόνε. Ομως η επίσημη απόφαση δεν κατόρθωσε να αποτρέψει όσους πίστευαν ότι τα δικά τους ποτάμια – δηλαδή ή το Ούζο ή το Πισατέλο – ήταν το ένδοξο αρχαίο ποτάμι. «Δεν υπήρχε καθοριστική απόδειξη. Η συζήτηση, η οποία συνεχίζεται εδώ και αιώνες, ήταν ακόμα ανοιχτή», λέει ο Πάολο Τουρόνι, καθηγητής και δημοσιογράφος από την Τσεζένα, ο οποίος θα παρουσιάσει τα επιχειρήματα υπέρ του Πισατέλο αύριο. «Στην πραγματικότητα, ο Μουσολίνι πήρε αυτή την απόφαση για πολιτικούς λόγους. Εκείνη την εποχή ο δήμαρχος του Σαβινιάνο ήταν σημαντική προσωπικότητα για το φασιστικό κόμμα».

Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, τα επιχειρήματα υπέρ του Φιουμιτσίνο έπεισαν πολλούς ότι πράγματι εκεί βρισκόταν ο ιστορικός ποταμός. Ο Τζιανκάρλο Μαζούκα, διευθυντής εφημερίδας, συγγραφέας και πρώην βουλευτής του Κόμματος της Ελευθερίας του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, θα υποστηρίξει στην εικονική δίκη ότι το Φιουμιτσίνο αξίζει να διατηρήσει τον τίτλο του λόγω, μεταξύ άλλων, της Tabula Peutingeriana, ένα μεσαιωνικό αντίγραφο ρωμαϊκού οδικού χάρτη, το οποίο δείχνει τον Ρουβίκωνα 19 χιλιόμετρα από το Ρίμινι, στην Βία Εμίλια. Επίσης το ποτάμι, προσθέτει, έχει μια γέφυρα η οποία χτίστηκε στους ρωμαϊκούς χρόνους.

«Αυτή η ιστορία συνήθως παραβλέπεται κυρίως λόγω του γεγονότος ότι εκείνος που έδωσε τη διαταγή ήταν ο Μπενίτο Μουσολίνι. Από την άλλη, ο ξένος Τύπος και κυρίως οι βρετανικές εφημερίδες είχαν ήδη γράψει από το 1932 ότι ο πραγματικός Ρουβίκωνας του Ιουλίου Καίσαρα είναι εκείνος του Σαβινιάνο», έγραψε προς την οργανωτική επιτροπή της εικονικής δίκης.

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ. Αλλοι πάντως κάνουν λόγο για ιστορική αδικία. Ο Τουρόνι λέει ότι θα χρησιμοποιήσει διάφορα στοιχεία, μεταξύ των οποίων χάρτες του Βατικανού, αρχαίες περγαμηνές, ακόμα και το «Δεκαήμερο» του Βοκκάκιου προκειμένου να αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το Πισατέλο έχει τις περισσότερες πιθανότητες να είναι ο αρχαίος Ρουβίκωνας, με δεδομένες τις τεράστιες εδαφικές αλλαγές που έχουν σημειωθεί στην περιοχή από το 49 π.Χ. Οσοι συμμερίζονται τις απόψεις του θεωρούν ότι έχουν στοιχεία που πάνε πίσω στον 10ο αιώνα και ισχυρίζονται ότι το όνομα το οποίο χρησιμοποιούν οι χωρικοί Ουργκόν μπορεί κάλλιστα να έχει προέλθει από το «Ρουβίκων». Η αρχαιολόγος Κριστίνα Ραβάρα Μοντεμπέλι θα επιχειρηματολογήσει υπέρ του ποταμού Ούζο, βασιζόμενη στα ρωμαϊκά ερείπια που υπάρχουν εκεί.

Οποια και να είναι η απόφαση της εικονικής δίκης, οι κάτοικοι της περιοχής είναι περήφανοι για την ιστορία τους. Και θυμίζουν πόσο συχνά χρησιμοποιείται το πέρασμα του Ρουβίκωνα ακόμα και σήμερα: ο βρετανός Πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δήλωσε πρόσφατα ότι είχε «σοβαρούς ενδοιασμούς» να τον διασχίσει, ενώ ο Μικ Τζάγκερ τραγούδησε σπαρακτικά στο «Streets of Love» ότι μπορεί και να το έκανε.