Εχει γίνει παγκοσμίως γνωστός και έχει αμφισβητηθεί ευρύτατα για τη θεωρία του και το βιβλίο του για το «Τέλος της Ιστορίας». Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, βρέθηκε χθες σε οικονομικό φόρουμ στο Εξ αν Προβάνς της Γαλλίας και μίλησε για τα τεκτονικά φαινόμενα που έχει προκαλέσει η ανάδυση των μεσαίων τάξεων στον Νότο και η παρακμή τους στη Δύση.

Ενα κύμα διαμαρτυρίας έχει σηκωθεί στην Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Βραζιλία. Πώς ερμηνεύετε αυτά τα ταυτόχρονα κινήματα;

Αντανακλούν κυρίως την ανάδυση μιας μεσαίας τάξης σε αυτές τις χώρες. Μορφωμένη και διαφορετική στη συμπεριφορά της, εκφράζει επίσης τις ανάγκες των φτωχών πληθυσμών. Το έχουμε δει ξανά στην Τυνησία με την Αραβική Ανοιξη. Η επέκταση της δημοκρατίας περνά πάντα μέσα από τη μεσαία τάξη. Το πρόβλημα για τη μεσαία τάξη είναι να μετατρέψει αυτές τις διαδηλώσεις σε πολιτική συμμαχία.

Είναι τελικά οι ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών που βγάζουν τον κόσμο στους δρόμους;

Ποτέ δεν είναι οι φτωχοί αυτοί που προκαλούν τις εξεγέρσεις. Είναι οι μεσαίες τάξεις. Το ίδιο συνέβη στη Γαλλική Επανάσταση. Ορισμένοι υπουργοί, όπως οι Τιργκό και Νεκέρ, προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους αστούς. Απέτυχαν όμως επειδή το στρατόπεδό τους δεν ήθελε να κάνει παραχωρήσεις. Αυτό ήταν το σημείο αιχμής για τις γαλλικές μεσαίες τάξεις της Επανάστασης.

Παρ’ όλα αυτά, οι αδικίες ήταν που προκάλεσαν κινήματα όπως το Occupy Wall Street στις Ηνωμένες Πολιτείες…

Ναι, εδώ η περίπτωση είναι άλλη. Μιλάμε για ανεπτυγμένες χώρες όπου η μεσαία τάξη αντιλαμβάνεται την παρακμή της. Πρόκειται για το άλλο μεγάλο φαινόμενο των αρχών αυτού του αιώνα. Το ακριβώς αντίθετο από αυτό που συμβαίνει στις αναδυόμενες χώρες. Στην πρώτη περίπτωση είναι μια τάξη που κερδίζει σπουδαιότητα και η οποία καρτερεί νέα πράγματα από την κοινωνία∙ πράγματα που δεν αξίωναν οι γονείς τους. Στη δεύτερη περίπτωση, εντοπίζεται περισσότερο η αγωνία αυτής της ίδιας μεσαίας τάξης μήπως ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη γενιά επειδή είναι το πρώτο θύμα της παγκοσμιοποίησης και των τεχνολογικών αλλαγών. Δύο κινήματα, από τα οποία επωφελήθηκε η ελίτ. Εξού και η οργή.

Γιατί το Occupy Wall Street δεν είχε συνέχεια;

Απλώς επειδή δεν ήταν σε θέση να οργανωθεί πολιτικά. Γνώριζαν εναντίον τίνος πράγματος διαμαρτύρονταν, αλλά δεν είχαν πρόγραμμα. Εχει ενδιαφέρον να το συγκρίνουμε με το κίνημα Tea Party, το οποίο από την πλευρά του οργανώθηκε ταχύτατα σε πολιτικό κίνημα, ωθώντας τους υποψηφίους του στις εκλογές προκειμένου να επηρεάσει τη συζήτηση. Αυτό είναι το πιο δύσκολο: να μετατρέψεις την οργή σε πολιτική δύναμη.

Η Ευρώπη απειλείται από τον λαϊκισμό;

Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς γενικά, διότι η Ευρώπη χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλομορφία. Η Σκανδιναβία, οι Κάτω Χώρες ή η Γερμανία τα καταφέρνουν καλύτερα από τις ΗΠΑ επειδή έχουν κάνει μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας τους, διατηρώντας παράλληλα υψηλό το επίπεδο της κοινωνικής προστασίας. Στον Νότο, στην Ιταλία ή την Ελλάδα, δεν υπάρχει ακόμη δημόσια συναίνεση για να προχωρήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η κατάσταση στη Γαλλία είναι επίσης δύσκολη. Οφείλεται αυτό στον ρόλο και το βάρος του κράτους στη χώρα;

Κατά τη γνώμη μου, το πρόβλημα της Γαλλίας δεν αφορά πρωτίστως το βάρος των φόρων ή των δημοσίων δαπανών (δηλαδή του κράτους) στο ΑΕΠ, αλλά την ευελιξία της αγοράς εργασίας. Αυτό ήταν το πρώτο μέτρο στο οποίο επιτέθηκαν οι Σκανδιναβοί. Αυτό δεν τους εμπόδισε να φροντίσουν τους αποκλεισμένους από το σύστημα. Στον παγκόσμιο ανταγωνισμό όμως πρέπει να δίνουμε μεγαλύτερη ελευθερία στις επιχειρήσεις.

Δεν είναι θέμα μεγέθους του κράτους, αλλά της συμμετοχής του στην οικονομία. Πολλά κόμματα της Αριστεράς στην Ευρώπη έχουν προχωρήσει σε αυτήν την ιδεολογική μεταλλαγή, καθώς έχουν αντιληφθεί ότι οι παλιές συνταγές δεν λειτουργούν πλέον στο περιβάλλον του παγκόσμιου ανταγωνισμού και της τεχνολογικής αλλαγής. Ακόμη η Γαλλία δεν υπάγεται σε αυτήν την κατηγορία. Είναι σημαντικό διότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν την παρακμή της μεσαίας τάξης και την καταστροφή των παλαιών επαγγελμάτων. Η κακή διαχείριση αυτής της κατάστασης μπορεί να είναι ένας πραγματικός κίνδυνος για τη δημοκρατία.

Παρ’ όλα αυτά, η Κίνα δεν βλέπει να αναδύεται μία δομική αμφισβήτηση, έστω και αν είναι μία οικονομία της αγοράς με σημαντική μεσαία τάξη…

Η κινεζική μεσαία τάξη αντιπροσωπεύεται από 400 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι δικές τους προσδοκίες είναι θεμελιωδώς διαφορετικές από των γονιών τους. Τελειώνουν το πανεπιστήμιο, επικοινωνούν μέσω των κοινωνικών δικτύων. Η εξουσία γνωρίζει ότι η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί όταν θα έρθει το τέλος του μοντέλου που βασίζεται στις εξαγωγές. Η Κίνα όμως παράγει περισσότερους πτυχιούχους από τις πραγματικές ανάγκες της. Η μεσαία τάξη είναι λοιπόν σε μεγάλη ανάπτυξη, η οποία οφείλεται στην ανάπτυξη της εγχώριας ζήτησης και της κοινωνικής προστασίας, αλλά επίσης όλο και πιο απογοητευμένη που δεν βρίσκει τις θέσεις εργασίας που θέλει.

Ο κίνδυνος της πολιτικής αστάθειας είναι σημαντικός, κάτι που θα ωθήσει ακόμη περισσότερο την Κίνα στο παιχνίδι του εθνικισμού και της αντιπαράθεσης με τους γείτονές της για να μειώσει τις εσωτερικές εντάσεις.

Τελευταία Νέα