Σαν χθες, πριν από 27 χρόνια, τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986, στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν», στο Τσερνόμπιλ Ουκρανίας, επικράτεια της τότε Σοβιετικής Ενωσης, συνέβη το γνωστό ιστορικό πυρηνικό ατύχημα. Ατύχημα που οι Σοβιετικοί κράτησαν κρυφό περισσότερο από δυο εικοσιτετράωρα, και ενώ το ραδιενεργό νέφος είχε διασπαρεί σε πολλά σημεία της Ευρώπης –και στην Ελλάδα.

Ηταν και τότε παραμονές του Πάσχα. Στη ζωή μας μπήκαν ξαφνικά λέξεις όπως καίσιο και μπεκερέλ (η μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας) και στις τηλεοράσεις ανέτειλε το άστρο των πυρηνικών φυσικών. Σε γενικές γραμμές δεν επικράτησε πανικός. Σε αντίθεση μάλιστα με ό,τι συνέβη π.χ. στην Ιταλία, έγινε προσπάθεια από τις Αρχές να μη δοθεί η αίσθηση του σοβαρού κινδύνου –να προσέχουμε τα γάλατα και τα μαρούλια προειδοποίησαν, κατά κύριο λόγο, οι κρατικοί εκπρόσωποι.

Τη στρατηγική του εφησυχασμού, όμως, υπερκέρασε ένα τμήμα του κομματικού χάρτη της εποχής. Το ΚΚΕ, μόνιμα υπερασπιζόμενο την επίσημη γραμμή της Σοβιετικής Ενωσης, απευθύνθηκε στους πολίτες υπεραμυνόμενο την πρόοδο (που εκπροσωπούσε η πυρηνική ενέργεια) επιχειρώντας να υποβαθμίσει τις συνέπειες. Ο «Ριζοσπάστης» ανέτρεξε στη μυθολογία για να καταλαγιάσουν οι κριτικές: «Πρώτος ήταν ο Ικαρος. Γιατί οι σοφοί αρχαίοι Ελληνες είχαν καταλάβει: η πρόοδος απαιτεί και θυσίες» (11/5/1986). Αλλωστε, όπως είχε συμβεί και παλαιότερα, σε πολιτικές κρίσεις (π.χ., στην αποτυχημένη εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, στο πραξικόπημα του Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία), οι βασικές πηγές δεν ήταν «η Δύση που παραπληροφορούσε» αλλά σοβιετικές δημοσιογραφικές πηγές. Η έκδοση της Δευτέρας («Ρίζος», 19/5/1986), του κόμματος, έγραφε, επικαλούμενη επιστημονικές πηγές της ΕΣΣΔ: «Κανένας κίνδυνος έξω από τα 30 χλμ.».

Η αλήθεια είναι ότι όσα μετέδιδε το σοβιετικό καθεστώς τα υιοθέτησαν στην Ελλάδα και αρκετοί δημοσιογράφοι ζηλωτές με επιρροή συχνά όχι μόνο στο κομματικό ακροατήριο. Τους διέψευσε η ζωή, θα πείτε. Σύμφωνοι. Το ζήτημα είναι, ωστόσο, ότι μερικοί απ’ αυτούς σήμερα επιμένουν να απευθύνονται σε ανάλογο ακροατήριο, πάντα με τη ζέση του ζηλωτή.

Ξέρω την ένσταση. Αλλαξαν τα δεδομένα, άλλαξαν και οι ίδιοι. Και ως προς αυτό, δεν είναι πρόβλημα η ιδεολογική μετατόπιση, σε μερικές περιπτώσεις είναι υποχρέωση. Πρόβλημα είναι αν οι ζηλωτές του τότε, που τους διέψευσε η πραγματικότητα, παραμένουν ζηλωτές σήμερα σε μια άλλη προπαγανδιστική φενάκη. Πρόβλημα είναι αν, με τη βοήθεια της λήθης που φέρνει ο χρόνος, η ιδεολογική μετατόπιση δεν είναι προϊόν ειλικρινούς αυτοκριτικής και αν δεν έχει αφήσει περιθώριο στην αμφιβολία.