Αναζήτηση
Μεγάλος λάθος το οποίο δεν πρέπει να επαναληφθεί χαρακτήρισε το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, ενώ τόνισε πως εάν η ανάπτυξη δεν επιστρέψει στη χώρα μας μια νέα αναδιάρθρωση χρέους θα είναι επιβεβλημένη. Ο Στίγκλιτς μίλησε στα «ΝΕΑ» στο περιθώριο της Εαρινής Συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον και σημείωσε πως τα προβλήματα της Ελλάδας είναι συνδεδεμένα και εξαρτώμενα από τα δομικά προβλήματα του ευρώ, ενώ εστίασε στην ανάγκη να στηριχθούν οι επιχειρήσεις στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, οι οποίες όπως είπε πλήττονται αναπόφευκτα από τα προβλήματα που γεννά η περιορισμένη τραπεζική ρευστότητα.
Κύριε καθηγητά, σύμφωνα με τα λεγόμενά σας, η κρίση έχει καταδείξει ότι οι οικονομίες δεν είναι σταθερές ούτε έχουν τη δυνατότητα αυτοδιόρθωσης. Υπό το πρίσμα αυτό, πώς αποτιμάτε τη σημερινή κατάσταση στην ευρωζώνη; Εχει υπάρξει πρόοδος στην ανάσχεση των επιπτώσεων της κρίσης;
Η ευρωζώνη είναι ένα ημιτελές σχέδιο, το οποίο αντιμετωπίζει δομικά προβλήματα. Οταν δημιουργήθηκε αφαίρεσε από τις χώρες που υιοθέτησαν το ευρώ δύο από τους βασικούς μηχανισμούς προσαρμογής, τη ρύθμιση του επιτοκίου και την υποτίμηση του νομίσματος, χωρίς να τους αντικαταστήσει με κάτι άλλο. Αυτό ήταν λάθος. Η κρίση μάς αποκάλυψε πως η ελλιπής εργαλειοθήκη του ευρώ καθιστά ασταθές το σύστημα. Χώρες της περιφέρειας όπως η Ελλάδα έζησαν τις επιπτώσεις του ημιτελούς σχεδιασμού του ευρώ στην πράξη, μέσω του αποκλεισμού τους από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων και την εσωτερική υποτίμηση. Ωστόσο, το βάθος της κρίσης στην ευρωζώνη και η διττή υπόστασή της, ως κρίσης χρέους και τραπεζικής κρίσης, είχε ως αποτέλεσμα να ληφθούν διορθωτικά μέτρα και να εφαρμοστούν πολιτικές αντιμετώπισης των κακώς κειμένων. Η ευρωζώνη βρίσκεται λοιπόν σε αυτή τη φάση της επιδιόρθωσης, στη φάση της «αυτογνωσίας» θα έλεγα.
Θεωρείτε πως η ευρωπαϊκή κρίση θα αντιμετωπιστεί εάν σπάσει ο φαύλος κύκλος μεταξύ κυρίαρχων κρατών και τραπεζών; Αρκεί αυτό; Μήπως περιπτώσεις όπως η ελληνική, αλλά και το προηγούμενο της Κύπρου με το κούρεμα των καταθέσεων δείχνουν πως η βλάβη είναι ανήκεστος και ότι η εμπιστοσύνη έχει πληγεί;
Η ύφεση υπονομεύει την εμπιστοσύνη στο ευρώ. Αν επιλυθεί αυτό το πρόβλημα, η αντιμετώπιση των άλλων ζητημάτων θα είναι πιο εύκολη. Αναντίρρητα η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη δημοσιονομική ενοποίηση, αλλά εξίσου χρειάζεται και μια πραγματική τραπεζική ένωση. Προς την κατεύθυνση αυτή πρέπει να γίνουν περισσότερα. Χωρίς ενοποιημένο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα με μια πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων η κατάσταση ενδεχομένως να εκτραχυνθεί.
Οπως συνέβη στην Κύπρο; Θεωρείτε πως η διαχείριση της κυπριακής υπόθεσης ήταν ατυχής; Το κυπριακό μοντέλο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και αλλού, για παράδειγμα στην Ελλάδα;
Η υπόθεση της Κύπρου ήταν όντως ένα μεγάλο λάθος. Η δήλωση της ευρωζώνης ότι δεν θα τιμήσει την ασφάλεια των καταθέσεων ήταν λανθασμένη, κάτι που νομίζω πως έγινε άμεσα αντιληπτό από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δεν θα επαναληφθεί, ούτε στην Ελλάδα ούτε σε κάποια άλλη χώρα. Διότι εάν επαναληφθεί θα σημαίνει απλώς ότι οι Ευρωπαίοι δεν έμαθαν από το λάθος τους.
Η λιτότητα, στον βαθμό που έχει επιβληθεί στην ευρωζώνη, δεν είναι λάθος που διαρκώς επαναλαμβάνεται; Η Ελλάδα βρίσκεται σε ύφεση για έκτο συνεχόμενο έτος. Πώς μπορεί να βγει από την κατάσταση αυτή;
Τα προβλήματα της Ελλάδας είναι συνδεδεμένα και εξαρτώμενα από τα δομικά προβλήματα του ευρώ. Οπως ήδη ανέφερα, χρειάζεται ενοποιημένο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα το οποίο θα στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη. Οι μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις, όπως και οι ισπανικές ενδεχομένως και οι ιταλικές δεν έχουν σήμερα πρόσβαση σε φθηνά κεφάλαια και πλήττονται από την περιορισμένη ρευστότητα. Αυτό πλήττει άμεσα την ανταγωνιστικότητά τους σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις του Βορρά, οι οποίες έχουν πρόσβαση σε φθηνότερο δανεισμό. Καταλαβαίνετε πως το ζήτημα αυτό θα πρέπει να επιλυθεί κεντρικά στην ευρωζώνη, ενδεχομένως μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ή μέσων άλλων θεσμών.
Ακόμη μία παράμετρος είναι η επίπτωση της εφαρμογής περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών σε πολλές χώρες ταυτόχρονα. Ο αρνητικός αντίκτυπος στην εγχώρια ζήτηση πολλαπλασιάζεται με αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και τη συρρίκνωση των εισαγωγών. Αυτό επιτείνει το πρόβλημα. Πιο απλά, εάν υπάρξει αύξηση της κατανάλωσης, ειδικά σε χώρες που δεν αντιμετωπίζουν μεγάλα δημοσιονομικά προβλήματα, αυτό θα μεταφραστεί σε περισσότερες εξαγωγές για την Ελλάδα ή σε κέρδη από τον τουρισμό. Η ανακατανομή αυτή είναι σημαντική για τη σταθεροποίηση της κατάστασης και απαιτεί, βεβαίως, πως θα εγκαταλειφθούν οι βλαπτικές πολιτικές λιτότητας.
Ειδικά για την Ελλάδα, όμως, το απόθεμα χρέους λειτουργεί σαν βαρίδι για την οικονομία. Πώς θα ξεφορτωθεί η χώρα αυτό το έρμα;
Η επιστροφή στην ανάπτυξη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει αυτό. Σε διαφορετική περίπτωση, το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ενδιάμεσα θα πρέπει η Ελλάδα να στηριχθεί από τους εταίρους της. Μπορεί η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας να έχει βελτιωθεί, αλλά μεσοπρόθεσμα επιβάλλεται μείωση του χρέους σε διαχειρίσιμα επίπεδα ώστε να μην πάνε χαμένες οι μέχρι σήμερα δημοσιονομικές προσπάθειες. Αν αυτό δεν επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης, τότε θα πρέπει να συμβεί μέσω μιας νέας αναδιάρθρωσης του χρέους.
