Η κυβέρνηση άργησε πολύ να αξιολογήσει το µέγεθος του δηµοσιονοµικού προβλήµατος (ο Πρωθυπουργός διαβεβαίωνε, στον απολογισµό των πρώτων 100 ηµερών, ότι θα τηρήσει την υπόσχεση µισθολογικών αυξήσεων στο Δηµόσιο!), δεν διείδε την επερχόµενη καταιγίδα και, καθώς συστηµατικά έτρεχε πίσω από τα γεγονότα (όπως και η Ε.Ε.), δεν διαπραγµατεύθηκε καλύτερους όρους για το πρόγραµµα διάσωσης (χρόνος αποπληρωµής αλλά και δηµοσιονοµικής προσαρµογής, επιτόκιο, µείγµα µέτρων πολιτικής).

Εάν η επιβολή ενός εµπροσθοβαρούς πακέτου µέτρων ήταν επιβεβληµένη, η ακρότατα άδικη υφή των µέτρων, ιδιαίτερα για χαµηλόµισθους και χαµηλοσυνταξιούχους, δεν ήταν.

Στην ουσία, το ΠΑΣΟΚ ως κράτος είπε: εφόσον δεν µπορώ να «τα πάρω» από όσους συνέβαλαν ενεργητικά στη χρεοκοπία, τα παίρνω, για άλλη µια φορά, από όσους πληρώνουν φόρους, άρα τιµωρώ δύο φορές τους έντιµους και επιβραβεύω δύο φορές τους ενόχους. Εν παρόδω, καθώς δεν έχω µηχανισµούς για να διακρίνω τους δηµοσίους υπαλλήλους µε προσόντα και εργασιακή ηθική από εκείνους χωρίς προσόντα και εργασιακή συνείδηση, επιτίθεµαι εξίσου σε όλους. Επιπλέον, καθώς επίσης δεν έχω µηχανισµούς για να συλλάβω τον παρασιτικό πλούτο του ελληνικού µικροκαπιταλισµού, χτυπάω, στο όνοµα της κοινωνικής δικαιοσύνης, τις πιο κερδοφόρες και παραγωγικές εταιρείες. Ετσι, µεγαλογιατροί και µικρογιατροί, υδραυλικοί και ηλεκτρολόγοι, εστιάτορες και µπουτικιέρηδες, και πολλοί πολλοί άλλοι, οι οποίοι τόσο έχουν συµβάλει στις εξαγωγικές επιτυχίες της χώρας, παραµένουν εκτός βολής – και γελάνε πίσω από την πλάτη του µικροσυνταξιούχου ή του νέου υπαλλήλου που προσλήφθηκε µέσω ΑΣΕΠ (και χωρίς πελατειακές εξαρτήσεις). Ακόµη – πάντα, φυσικά, στο όνοµα της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά και της αντινεοφιλελεύθερης µόδας – φορολογώ µε 90% (γιατί όχι 100%;) τα bonus των στελεχών επιχειρήσεων που υπερβαίνουν τις 80.000 ευρώ τον χρόνο, και έτσι καταργώ και τα bonus και, προφανώς, τον φόρο που θα εισέπραττα.

Μπορούσε να αντιµετωπιστεί η τραγική εικόνα των δηµόσιων οικονοµικών µόνο µε αύξηση των εσόδων χωρίς ταυτόχρονη περιστολή των κρατικών δαπανών και, άρα, χωρίς λιτότητα; Αναµφίβολα, όχι. Ακόµη και οι οικονοµολόγοι της Αριστεράς, που αρέσκονται στον (εύηχο) όρο «αναγκαιότητα δηµοσιονοµικής προσαρµογής», αυτό εννοούν, αλλά δεν το λένε. Η µείωση των δαπανών µέσω της αντιµετώπισης της σπατάλης και δεν επαρκεί και απαιτεί χρόνο. Το µείγµα πολιτικής που επελέγη είναι σκληρά άδικο, έχει όµως το πλεονέκτηµα της άµεσης απόδοσης. Εάν, ωστόσο, δεν τροποποιηθεί σύντοµα, µέσω µιας µεγάλης στρατηγικής µείωσης της σπατάλης και διαφθοράς και µέσω της ταχύτατης ανάταξης των µηχανισµών που φέρουν έσοδα (και κοινωνική δικαιοσύνη), τότε το όλο πρόγραµµα θα αποτύχει. Θα αποτύχει πολιτικά και ηθικά, πριν αποτύχει οικονοµικά (µέσω της ύφεσης).

Η κυβέρνηση, και ο Γ. Παπανδρέου προσωπικά, έκαναν µια τεράστια προσπάθεια για να περιορίσουν το κόστος κύρους και να αποφύγουν τη χρεοκοπία. Δεν είναι συνεπώς δίκαιο να αντιµετωπίζονται ως «τοποτηρητές» ξένων δυνάµεων. Η χαοτική χρεοκοπία ήταν η µόνη εναλλακτική λύση τον Μάιο, και ορθώς δεν επελέγη.

Ηταν, όµως, µέσα στη δυναµική των πραγµάτων, και άρα θα µπορούσε να λειτουργήσει ως διαπραγµατευτικό όπλο. Η κυβέρνηση θα µπορούσε να χειριστεί το όλο θέµα µε µεγαλύτερη πρόβλεψη και διπλωµατική πυγµή, ώστε να επιτύχει καλύτερο µείγµα πολιτικής και ευνοϊκότερους όρους. Θα µπορούσε, επίσης, να έχει αποφύγει την εγκληµατική καθυστέρηση (λόγω της αρχικής υποβάθµισης της κρίσης και του χαλαρού συστήµατος διοίκησης Παπανδρέου) στην έτσι ή αλλιώς χρονοβόρα αναδιοργάνωση των εισπρακτικών και ελεγκτικών µηχανισµών.

Ανάµεσα στη δοκιµασµένη «λεωφόρο» του ΔΝΤ και στην επίσης δοκιµασµένη «λεωφόρο» της χαοτικής χρεοκοπίας, υπάρχει ίσως µια τρίτη – µικρή – οδός διαχείρισης που θα µπορούσε να µειώσει τις αρνητικές συνέπειες της πρώτης και να αποτρέψει τη δεύτερη. Η οδός αυτή απαιτεί υψηλή τεχνογνωσία, ελάχιστο θόρυβο, διπλωµατική ευστροφία και σωστό timing. Στοιχείο για το κτίσιµο µιας τέτοιας «οδού» είναι η σταδιακή αλλά έγκαιρη αλλαγή του µείγµατος της ακολουθούµενης οικονοµικής πολιτικής, ώστε να συνδυαστεί η δηµοσιονοµική εξυγίανση µε τη κοινωνική δικαιοσύνη. Στοιχείο της αποτελεί, επίσης, η συµφωνηµένη, έπειτα από µια πρώτη αποφασιστική βελτίωση των δηµοσιονοµικών µεγεθών, ήπια επαναδιαπραγµάτευση του χρέους. Συνθήκη επιτυχίας είναι η µεγάλη και ρηξικέλευθη µεταρρύθµιση του κράτους στην κατεύθυνση της αποτελεσµατικότητας. Αλλά και της διατύπωσης, για πρώτη φορά στη νεοελληνική ιστορία, ενός κοινωνικού συµβολαίου τόσο στο εσωτερικό του δηµόσιου τοµέα (και µεταξύ των λειτουργών του) όσο και στη σχέση του δηµόσιου µε τον ιδιωτικό τοµέα της οικονοµίας.

Χωρίς αυτή τη ρηξικέλευθη µεταρρύθµιση, χωρίς ένα νέο κράτος και έναν νέο ορισµό της «µεικτής οικονοµίας», και ο δρόµος του ΔΝΤ θα αποτύχει και ο δρόµος της ανοικτής χρεοκοπίας (εάν η χώρα οδηγηθεί σε αυτόν) θα έχει οδυνηρές συνέπειες και η «τρίτη» οδός δεν θα κτιστεί ποτέ.

Ο Γεράσιµος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, εντεταλµένος διδασκαλίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήµιο Βρυξελλών.

ΝΕΟ ΚΡΑΤΟΣ

Χωρίς ένα νέο κράτος και έναν νέο ορισµό της «µεικτής οικονοµίας» και ο δρόµος του ΔΝΤ θα αποτύχει

Τελευταία Νέα