Η ανεργία καλπάζει. Οι τιμές των ακινήτων και των μετοχών καταρρέουν. Κορυφαίοι κυβερνητικοί παράγοντες και τραπεζίτες ισχυρίζονται ότι πλέον είναι αδύνατο να προβλεφθεί πότε θα τελειώσει η ύφεση. Τα προβλήματα όμως τα οποία αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία σήμερα απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση από εκείνα που αντιμετώπιζε πριν από την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης τον Σεπτέμβριο μετά την κατάρρευση της Lehman Βrothers.

Ο «καρκίνος» από τον οποίο υπέφερε έως και τον προηγούμενο Αύγουστο η παγκόσμια οικονομία, είχε προκληθεί από τον υπερβολικό δανεισμό, από την κερδοσκοπία στις τιμές των ακινήτων καθώς και από ανέντιμες και απερίσκεπτες τραπεζικές πρακτικές. Μια βαθύτερη αιτία αυτού του «πιστωτικού καρκίνου» είναι η παγκόσμια ανισορροπία ανάμεσα στην υπερβολική κατανάλωση και την κερδοσκοπία των τιμών των ακινήτων στην Αμερική, τη Βρετανία, την Ισπανία, τη Σκανδιναβία και την Ανατολική Ευρώπη από τη μια πλευρά και την υπερβολική τάση προς την αποταμίευση και τη λιτότητα από την άλλη, στην Κίνα, τη Γερμανία και την Ιαπωνία.

Σταδιακή θεραπεία

Το καρκίνωμα όμως αυτό της μη ισόρροπης ανάπτυξης των πιστώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο δεν ήταν τόσο επικίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία. Η «θεραπεία» θα μπορούσε να χορηγηθεί σταδιακά: Να μειωθεί ο δανεισμός, να αυξηθεί ο έλεγχος στις τράπεζες. Αυτό ακριβώς προσπαθούσαν να κάνουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες μέχρι τον Σεπτέμβριο, όταν χρεοκόπησε η Lehman Βrothers. Το σοκ στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman είναι όμως διαφορετικό και πολύ πιο σοβαρό και για την αντιμετώπισή του χρειάζονται άλλα μέτρα. Κάποιοι το παρουσιάζουν σαν καρδιακή προσβολή σε ασθενή που υποβαλλόταν σε χημειοθεραπεία, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη να εφαρμοστεί διαφορετική θεραπευτική αγωγή.

Απώλεια εμπιστοσύνης

Ίσως αντί για καρδιακή προσβολή, ο καλύτερος τρόπος να περιγράψει κανείς την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος είναι να την παρομοιάσει με σφαίρα στο κεφάλι, επειδή προκλήθηκε από τη συνειδητή

Με το να κλονίσει ο υπουργός Οικονομίας των ΗΠΑ Χ. Πόλσον την πεποίθηση ότι κάποιες τράπεζες «είναι πολύ μεγάλες για να αφεθούν να καταρρεύσουν» προκάλεσε την απώλεια της εμπιστοσύνης στις τράπεζες

απόφαση της κυβέρνησης Μπους να θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας για πολιτικούς λόγουςγια να δείξει ότι ήταν διατεθειμένη να είναι αμείλικτη απέναντι σε μεγάλη τράπεζα της Γουόλ Στριτ. Με το να κλονίσει ο υπουργός Οικονομίας των ΗΠΑ Χ. Πόλσον την πεποίθηση ότι κάποιες τράπεζες «είναι πολύ μεγάλες για να αφεθούν να καταρρεύσουν»,, προκάλεσε την απώλεια της εμπιστοσύνης στις τράπεζες. Δυστυχώς η απαραίτητη θεραπεία για την οικονομία στη μετά-Lehman εποχή είναι πολύ διαφορετική από την απαραίτητη θεραπεία για την έκρηξη στις πιστώσεις και στην αγορά ακινήτων της προ-Lehman εποχής.

Οι κυβερνήσεις αντί να περιορίσουν τον δανεισμό και να μειώσουν τις δαπάνες, πρέπει να κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Οφείλουν να υποστηρίξουν- και εάν κριθεί απαραίτητο να επιδοτήσουν- τις τράπεζες για να δανείζουν ευκολότερα ώστε να αυξηθούν οι δαπάνες.

… και επιτόκια στο μηδέν

Οι πιο προφανείς τρόποι για να επιτευχθεί αυτό είναι δύο:

● Πρώτον, να μειωθούν οι φόροι και ιδιαίτερα οι φόροι στην κατανάλωση (έμμεσοι φόροι όπως ΦΠΑ κ.λπ.). Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στη μείωση της φορολογίας για νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα τα οποία είναι πιο πιθανό να δαπανήσουν άμεσα τα χρήματα που θα κερδίσουν από τη μείωση αυτή στη φορολογία. ● Δεύτερον, να μειωθούν κι άλλο τα επιτόκια σε επίπεδα που ποτέ κανείς δεν είχε φανταστεί, οδηγώντας τα ακόμη και κοντά στο μηδέν.

Αυξήστε το έλλειμμα

Ακόμη, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να φοβηθούν να αυξήσουν κι άλλο τα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους, καταργώντας προσωρινά κάθε παλιό κανόνα για δημοσιονομική αυτοσυγκράτηση. Επίσης, οφείλουν να αφήσουν ελεύθερη τη διακύμανση των συναλλαγματικών ισοτιμιών χωρίς να θέσουν σε δεύτερη μοίρα τον έλεγχο του πληθωρισμού. Ευτυχώς στη μετάLehman εποχή οι τιμές του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων έχουν υποχωρήσει σχεδόν κατά 50% μέσα σε μόλις δύο μήνες. Εάν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο λάβουν αυτά τα μέτρα συνεργαζόμενες η μια με την άλλη έως έναν βαθμό, τότε η ύφεση στην οικονομία μπορεί να είναι μικρότερη από όσο φοβόμαστε. Με μεγάλες περικοπές στη φορολογία και με τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, μπορεί να ξεκινήσει μια ισχυρή ανάπτυξη από τα μέσα του επόμενου χρόνου πρώτα από την Αμερική και την Κίνα. Έπειτα η ανάπτυξη μπορεί να ξεκινήσει στη Βρετανία και να φτάσει το 2010 στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Κ ίνητρα για αποταμίευση

Τι γίνεται όμως με τα προβλήματα της προLehman εποχής; Υπό άλλες συνθήκες, εάν δεν υπήρχε η κρίση που διανύουμε, οι πιστώσεις θα έπρεπε να ελεγχθούν με τη χρήση αυστηρότερου ρυθμιστικού πλαισίου. Θα έπρεπε να δοθούν κίνητρα για αποταμίευση, ιδιαίτερα στη Βρετανία και στην Αμερική, με αύξηση των επιτοκίων. Η κατανάλωση θα έπρεπε να ελεγχθεί με υψηλότερους φόρους οι οποίοι θα περιόριζαν τα δημοσιονομικά ελλείμματα. Όλα αυτά τα μέτρα θα πρέπει κάποια στιγμή να ληφθούν. Αυτό θα πρέπει να γίνει όμως αφού η παγκόσμια οικονομία αρχίσει να αναπτύσσεται σε σταθερή βάση. Δεν υπάρχει κανένα νόημα να κάνουμε χημειοθεραπεία σε ασθενή του οποίου η καρδία έχει σταματήσει.

© Τhe Τimes, 2008

Τελευταία Νέα