Η Αφρική είναι η τρίτη σε έκταση ήπειρος. Βρίσκεται στο ανατολικό ημισφαίριο, νότια της Ευρώπης και δυτικά της Ασίας. Η ήπειρος περιβάλλεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα βόρεια, τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα στα βορειοανατολικά, τον Ινδικό Ωκεανό στα νοτιοανατολικά και τον Ατλαντικό Ωκεανό στα δυτικά. Ο πληθυσμός της είναι 900 εκατομμύρια (υπολογ. 2005) και αποτελεί περίπου το 14% του πληθυσμού της Γης.
Γεωγραφικά η Αφρική ορίζεται: στα βόρεια βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα ενώ από την Ασία τη χωρίζουν η Ερυθρά θάλασσα και ο κόλπος του Άντεν. Επίσης, στα ανατολικά βρέχεται και από τον Ινδικό ωκεανό. Μεταξύ του κόλπου του Άντεν και της Ερυθράς θάλασσας μεσολαβεί το στενό του Μπαμπ- ελ Μαντέμπ, που έχει πλάτος περίπου 70 χιλιόμετρα.
Στα νότια βρέχεται και πάλι από τον Ινδικό ωκεανό καθώς και από τον Ατλαντικό ωκεανό. Στα δυτικά και πάλι βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, ενώ το στενό του Γιβραλτάρ τη χωρίζει από την Ευρώπη. Στο σημείο αυτό η απόσταση της Αφρικής από την Ευρώπη είναι η ελάχιστη και φτάνει μόλις τα 14 χιλιόμετρα.
Έχει συμπαγή μορφή, με το βόρειο τμήμα της να εκτείνεται προς τα δυτικά και το νότιο σε τριγωνικό σχήμα με την κορυφή προς τα κάτω. Οι ακτές της, που εκτείνονται για περίπου 30.000 χλμ., είναι γενικά επίπεδες και χαμηλές στον Βορρά, ψηλές και απόκρημνες στον Νότο με ελάχιστες πτυχώσεις. Αρκετά νησιά ανήκουν στην Αφρική, μεταξύ των οποίων Μαδαγασκάρη, Κομόρο, Σεϋχέλες, Σοκότρα στον Ινδικό Ωκεανό. Μαδέρα, Κανάριοι, Αγία Ελένη, τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, Μπιόκο, Άγιος Θωμάς στον Ατλαντικό. Η Αφρική καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη των 30 εκατ. χλμ. και ισοδυναμεί με το ένα πέμπτο της ορατής ξηράς της Γης.
Παρ΄ ότι η Αφρική ως ήπειρος μπορεί να χαρακτηριστεί σχετικά επίπεδη, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει και αρκετά βουνά από τα οποία μερικά είναι πολύ ψηλά. Στα βόρεια της ηπείρου υπάρχει η οροσειρά του Άτλαντα, που αρχίζει από την Τυνησία και καταλήγει στο Μαρόκο αφού διασχίσει και την Αλγερία. Η υψηλότερη κορυφή της οροσειράς αυτής είναι στο Μαρόκο και φτάνει τα 4.716 μέτρα. Στο βορειοδυτικό τμήμα της ηπείρου, αλλά στο νότιο τμήμα της Σαχάρας, υπάρχουν τα όρη Αχάγκαρ, που η υψηλότερη κορυφή τους φτάνει τα 2.918 μέτρα. Στο ίδιο περίπου βόρειο πλάτος, στο Τσαντ, υπάρχει η οροσειρά Τιμπέστι που η ψηλότερη κορυφή της φτάνει τα 3.415 μέτρα. Στη νοτιοδυτική ακτή υπάρχουν τα όρη του Καμερούν που φτάνουν τα 4.070 μέτρα. Στα νότια, στη Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία υπάρχουν τα όρη των Δρακόντων που έχουν ύψος 3.482
μέτρα. Στα ανατολικά, στην περιοχή της Τανζανίας και της Κένυας, υπάρχει το όρος Κιλιμάντζαρο που είναι και το ψηλότερο στην Αφρική. Οι κορυφές του Κιλιμάντζαρο, παρ΄ ότι βρίσκεται πάνω στον Ισημερινό, είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου σκεπασμένες με χιόνι. Το όρος του Κιλιμάντζαρο στην Τανζανία φτάνει το ύψος των 5.895 μέτρων. Το όρος Κένυα στην ομώνυμη χώρα φτάνει τα 5.194 και στην περιοχή της Ουγκάντας τα όρη Ρουβενζόρι φτάνουν τα 5.119 μέτρα. Ακόμη στην ανατολική Αφρική, στην περιοχή της Αιθιοπίας, υπάρχουν τα υψίπεδα της Αβησσυνίας, που το ύψος τους φτάνει μέχρι και τα 2.500 μέτρα με κάποιες κορυφές όμως να ξεπερνούν τα 4.000 μέτρα.
Κλιματολογικές συνθήκες
Κομμένη στη μέση από τον Ισημερινό και ανήκοντας περίπου κατά τα 4/5 στη ζώνη των τροπικών, η Αφρική παρουσιάζει αρκετά διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες από περιοχή σε περιοχή. Μπορούμε παρ΄ όλα αυτά συνθετικά να διακρίνουμε μια ισημερινή ζώνη με υψηλές θερμοκρασίες, σπάνιες εποχιακές διαφορές θερμοκρασίας, άφθονες βροχές όλο τον χρόνο, με μεγάλα ηλιοστάσια. Βόρεια και νότια του ισημερινού εκτείνονται δύο ζώνες με τροπικό κλίμα, με υψηλές θερμοκρασίες πάντα, πιο αισθητές ετήσιες διακυμάνσεις θερμοκρασίας και βροχές περιοδικές, που εναλλάσσονται με μια ή δύο περιόδους ξηρασίας. Οι περιοχές της Σαχάρας, του Καλαχάρι και της Ναμίμπια χαρακτηρίζονται από κλίμα ερήμου, με υψηλότατες θερμοκρασίες το καλοκαίρι, αξιοσημείωτες ετήσιες θερμικές διαφορές και σπανιότατες ή καθόλου βροχοπτώσεις. Τέλος, οι άκρες βόρειες και νότιες περιοχές έχουν μεσογειακό κλίμα, με όχι υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι και ήπιο χειμώνα. Οι βροχές είναι χειμερινές στον βορρά και καλοκαιρινές στην περιοχή του Κέιπ Τάουν.
Η έρημος της Σαχάρας (9.100.000 τ. χλμ) καταλαμβάνει μια εξαιρετικά εκτεταμένη περιοχή του βόρειου τμήματος της Αφρικής. Στα εδάφη της περιλαμβάνονται στα κράτη της Αλγερίας, του Μαρόκου (μαζί με τη Δυτική Σαχάρα), της Μαυριτανίας, του Μάλι, της Δημοκρατίας του Νίγηρα, του Τσαντ, του Σουδάν, της Αιγύπτου, της Λιβύης και της Τυνησίας. Μεταξύ των μεγάλων ποταμών, που αποτελούν τους συλλέκτες αυτών των λεκανών, την πρώτη θέση κατέχει ο Νείλος (6.695 χλμ). Ακολουθούν ο Κόνγκο, ο Ζαμβέζης και ο Λίμποπο και τέλος, ο Νίγηρας και ο Οράγγης μέσω των οποίων καταλήγουν, αντίστοιχα, τα νερά των δυτικοκεντρικών και νότιων περιοχών στον Ατλαντικό.
Ευρύτατες είναι οι υδρογραφικές λεκάνες (λεκάνες των λιμνών Τσαντ και Γκάμι), όπως και οι ξηρές ζώνες (Σαχάρα και Καλαχάρι). Η λίμνη Βικτώρια (69.490 τ. χλμ), η μεγαλύτερη της ηπείρου (τροφοδοτεί τον Νείλο) και δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, αποτελεί φυσικό σύνορο μεταξύ Ουγκάντας, Κένυας και Τανζανίας.
Μεγαλύτεροι και κυριότεροι κόλποι της αφρικανικής ηπείρου είναι: ο Λευκός κόλπος της Νέας Γουινέας, στη βόρεια Αφρική ο κόλπος της Σίντρας ή Μεγάλη Σύρτις όπως αλλιώς λέγεται και, τέλος, στην ανατολική Αφρική ο κόλπος του Άντεν. Η μεγαλύτερη χερσόνησος είναι η Σομαλία.
Τα σημαντικότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη νότια Αφρική, το ακρωτήριο Αγκούλιας, που είναι και το νοτιότερο σημείο της ηπείρου, στα ανατολικά το ακρωτήριο Ντελγάντο, που είναι στα σύνορα της Τανζανίας με τη Μοζαμβίκη και το ακρωτήριο Γκουαρνταφούιτ, που βρίσκεται στη χερσόνησο της Σομαλίας.
Στα δυτικά υπάρχει το ακρωτήριο Μπον στην Τύνιδα, που είναι το δυτικότερο άκρο της αφρικανικής ηπείρου. Ακόμη υπάρχει το Λευκό Ακρωτήριο στα σύνορα της πρώην Ισπανικής Σαχάρας με τη Μαυριτανία και το Πράσινο ακρωτήριο στη Σενεγάλη που είναι και το δυτικότερο άκρο της Αφρικής. Υπάρχει ακόμη το ακρωτήριο Πάλμας που βρίσκεται στα σύνορα της Λιβερίας και της Ακτής του Ελεφαντοστού. Ο πληθυσμός
Η Αφρική, με περίπου 910 εκατομμύρια κατοίκους και πυκνότητα 30 ατόμων ανά τετρ. χλμ. (2006) είναι από τις λιγότερο κατοικημένες περιοχές του κόσμου. Η κατανομή του πληθυσμού είναι πολύ ανομοιόμορφη. Στις περιοχές της ερήμου και του Ισημερινού οι κάτοικοι είναι ελάχιστοι ή… ανύπαρκτοι, ενώ σε άλλες περιοχές, όπως στον Νείλο, η πυκνότητα μεγιστοποιείται με έναν μέσον όρο 700 κατοίκων ανά τετρ. χλμ.
Τα μεγαλύτερα σε πληθυσμό κράτη είναι: Η Νιγηρία (132 εκατ.), η Αίγυπτος (79 εκατ.), η Αιθιοπία (75 εκατ.), το Κονγκό (63 εκατ.) η Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία (44 εκατ.) και το Σουδάν (41 εκατ.). Έκταση πάνω από 1 εκατ. τετρ. χλμ. κατέχουν το Σουδάν (2,5 εκατ. τετρ. χλμ), το Κονγκό (2,3 εκατ. τετρ. χλμ), η Λιβύη (1,7 εκατ. τετρ. χλμ), το Τσαντ, η Αγκόλα, η Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία, η Δημοκρατία του Νίγηρα και το Μάλι (1,2 εκατ. τετρ. χλμ), η Αιθιοπία (1,1 εκατ. τετρ. χλμ.) και η Αίγυπτος και η Μαυριτανία (1 εκατ. τετρ. χλμ), Σημαντικές πόλεις με πάνω από ένα εκατομμύριο κατοίκους είναι:. Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Γιοχάνεσμπουργκ, Καζαμπλάνκα, Κινσάσα, Αντίς Αμπέμπα, Λάγκος, Αμπιτζάν, Ναϊρόμπι, Ανταναναρίβο, Ντακάρ, Κέιπ Τάουν, Ελ-Τζίζα, Αλγέρι, Ιμπαντάν, Λουάντα. Πάνω από 400.000 κατοίκους έχουν οι πόλεις: Τύνιδα, Φες, Μαρακές, Ραμπάτ, Τρίπολη, Πρετόρια, Άκρα, Μπαμάκο, Ντουρμπάν, Νταρ-ες Σαλάμ, Λουζάκα, Αζμάρα, Μαπούτο, Ογκμπομόσο, Πορτ Ελίζαμπεθ, Χαρτούμ, Ομντουρμάν, Λουλουμπάσι, Γιαουντέ, Καμπάλα, Μογκαντίσου, Μπραζαβίλ.
