Υπάρχει πιο μίζερη κατάσταση από το να βολεύεται κανείς με τους φόβους του; Κι όμως, το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις. Με την παραμικρή αφορμή γεννιούνται φοβίες που στη συνέχεια συντηρούνται από μόνες τους. Έγινε πια συνήθεια σε πολλούς να ζουν μ΄ ένα αγκάθι μπηγμένο στο μυαλό και να μη θέλουν να το αποχωριστούν ακόμη κι όταν τα πράγματα πάνε προς το καλύτερο.
Άνδρες και γυναίκες βασανίζουν το μυαλό τους με σκοπό να αποφύγουν τα λάθη που νομίζουν ότι παραμονεύουν παντού. Μια εσφαλμένη κρίση για τον χαρακτήρα ενός φίλου ή γνωστού θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές, το ίδιο και μια βεβιασμένη ενέργεια στην αρχή μιας ερωτικής ή επαγγελματικής σχέσης. Τα πάντα εκπέμπουν κινδύνους. Το να χάσει κάποιος, ακόμη και πολύ λίγο, σε οποιοδήποτε ζήτημα κατάντησε η πιο διαδεδομένη αιτία άγχους, αλλά ενός άγχους που πολύ πρόθυμα μεταφέρεται προς τα έξω και μάλιστα με αρκετή περηφάνια. Το επιδεικνύουν μερικοί ονομάζοντάς το οξυδέρκεια, διορατικότητα. Είναι αυτοί που προλαβαίνουν τους άλλους σε ζοφερές προφητείες. Βλέπουν κι άλλους διαρρήκτες, κι άλλους μαφιόζους και εμπόρους ναρκωτικών να αλωνίζουν στην πόλη κάτω από τη μύτη αστυνομικών μαθημένων να κάνουν τον ψόφιο κοριό. Ώστε η δειλία των φρουρών μας είναι μεγαλύτερη από τη δική μας!
Αλλά γιατί να ηχεί παράδοξο αυτό, αφού προεξοφλείται ότι δεν υπάρχει περίπτωση να σπάσει ο κανόνας της απάθειας. Από την τόση σιγουριά της πλειονότητας ότι είναι αδύνατο να τα βάλει κάποιος με το «κακό» αποθαρρύνονται και οι ελάχιστοι εκείνοι που θα ήταν έτοιμοι να αναλάβουν το ρίσκο. Πράγματι, χρειάζεται πολύ κουράγιο για να διαψεύσεις την κοινή γνώμη. Γι΄ αυτό και πολλές φορές συμβαίνει το αντίστροφο. Όταν υποπτεύονται
ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΟΛΟΙ
δυσπιστούν με όλους, επόμενο είναι να κλείνουν τα παντζούρια και να κλειδώνουν οι πόρτες σφιχτά όπως και τα στόματα
συνεχώς έναν άνθρωπο για ένα ελάττωμα που δεν έχει, στο τέλος αυτός μπορεί να το αποκτήσει και με το παραπάνω μόνο και μόνο για να ξεπεράσει προς το χειρότερο τους επικριτές του. Είναι ένα είδος θριάμβου κι αυτό. «Με νομίζατε απλώς διαβρωμένο. Σας αποδεικνύω ότι είμαι ένα τέρας. Μπορείτε να ανατριχιάσετε τώρα, όχι πια από την υποψία αλλά από τον τρόμο σας». Αυτή είναι η αρχή του τέλους. Από τη στιγμή που όλοι δυσπιστούν με όλους επόμενο είναι να κλείνουν τα παντζούρια και να κλειδώνουν οι πόρτες σφιχτά όπως και τα στόματα. Κουρνιάζοντας το βράδυ μπροστά στην τηλεόραση οι έγκλειστοι περιμένουν την επιβεβαίωση ότι ενήργησαν σωστά. Και η οθόνη θα συμφωνήσει μαζί τους. Όσα δείχνει είναι όσα οι θεατές ήταν βέβαιοι ότι συμβαίνουν έξω από την πόρτα τους. Φυγομαχίες, ξεγλιστρήματα από παγίδες, και πολύ ανασήκωμα των ώμων τάχα από άγνοια.
Είμαστε όλοι ίδιοι, μονολογούν οι θεατές παρακολουθώντας τα πασίγνωστα κόλπα. Πόσοι τρόποι να καλύπτονται τα νώτα! Πρώτοι και καλύτεροι οι πολιτικοί δίνουν καθημερινά μαθήματα πάνω σ΄ αυτό, ιδίως στο πώς ν΄ αποφεύγεται μια «άτυχη φράση». Η εικόνα είναι οικεία, αφόρητα οικεία. Μπροστά στα μικρόφωνα και τις κάμερες ο εκπρόσωπος ενός λαού λαλίστατου, τουλάχιστον ώς τώρα, μαζεύει ο ίδιος τόσο πολύ τα λόγια του, ώστε το πρόσωπό του ολόκληρο να γίνεται μάσκα, μια πέτρινη Σφίγγα ικανή να λέει μοναχά το «ουδέν σχόλιο» σε διάφορες αξιοθρήνητες παραλλαγές. Αυτοί λοιπόν που ξέρουν δεν μιλούν και οι θεατές, που δεν ξέρουν, θα τους μιμηθούν βγάζοντας το συμπέρασμα ότι η σιωπή παραμένει χρυσός. Αφού εφαρμόζουν τόσο σταθερά τη συνταγή οι έμπειροι επενδυτές πόσω μάλλον οι απλοί καταθέτες. Φαύλος κύκλος επομένως. Ταυτόχρονα όμως και μια αναμονή, μια προσδοκία ότι θα βρεθεί κάποτε μια διέξοδος. Γιατί, είναι αλήθεια, πως δεν φθάσαμε ακόμη στο σημείο να μην περιμένουμε και να μην απαιτούμε από τους δημόσιους άρχοντες κάτι που να ταιριάζει στη θέση τους- ή έστω στο ύφος τους. Ζητείται επειγόντως το πιο σπάνιο: μια δήλωση και μια πράξη τολμηρή, παραδειγματική. Είναι άραγε τόσο δύσκολο να βγει μια λέξη σθεναρή από τα επίσημα χείλη; Κι είναι τόσο αναχρονιστικό να φανταζόμαστε ότι ακούγοντας αυτή τη λέξη- μαστίγιο η Ανομία θα παγώσει για λίγο ώς το κόκαλο;
Ο Βασίλης Καραποστόλης είναι καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
