Πληρώνουμε σε ευρώ, σκεφτόμαστε σε δραχμές

Συναλλασσόμαστε σε ευρώ, αλλά σκεφτόμαστε ακόμα σε δραχμές. Τρία χρόνια μετά

την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, η δραχμή εξακολουθεί να είναι το μέτρο

της αξίας των συναλλαγών στο μυαλό των Ελλήνων και να επηρεάζει την

καταναλωτική τους συμπεριφορά. Από τη μία τα αλλεπάλληλα κύματα κερδοσκοπικών

ανατιμήσεων και στρογγυλοποιήσεων τιμών που σημειώθηκαν την τελευταία τριετία

με αφορμή την έλευση του ευρωπαϊκού νομίσματος και από την άλλη το γεγονός ότι

οι καταναλωτές δεν έχουν καταφέρει ακόμη να σκέφτονται και να υπολογίζουν σε

ευρώ, έχουν κάνει τους Έλληνες φτωχότερους σε σχέση με το παρελθόν.

Έρευνες, αλλά και η καθημερινή πρακτική στις συναλλαγές, δείχνουν ότι οι

Έλληνες καταναλωτές εξακολουθούν να ξοδεύουν το ευρώ όσο εύκολα ξόδευαν και τη

δραχμή. Με τη διαφορά, όμως, ότι η αξία των δύο νομισμάτων απέχει σημαντικά.

Ένα λεπτό του ευρώ θα αντιστοιχούσε σήμερα σε 3,4075 δραχμές. Και όμως, αυτή η

διαφορά ελάχιστα αποτυπώνεται στη συμπεριφορά των καταναλωτών. Κέρματα των 50

λεπτών και του ενός ευρώ ξοδεύονται σήμερα σχεδόν το ίδιο εύκολα όπως το κέρμα

των 100 δραχμών παλαιότερα, παρά το γεγονός ότι οι διαφορές στις αξίες τους

ανέρχονται σε 70% και 240%, αντίστοιχα.

Προβλήματα προσαρμογής

H απαξίωση των κερμάτων στο μυαλό των Ελλήνων, η έλλειψη εξοικείωσης με τα

δεκαδικά ψηφία στις καθημερινές συναλλαγές και η μικρή αγοραστική αξία της

δραχμής, που έκανε τους καταναλωτές να σκέφτονται σε… χιλιάδες αντί για

μονάδες, «στοιχειώνουν» ακόμα και σήμερα τις συναλλαγές, δημιουργώντας τις

κατάλληλες προϋποθέσεις για την άνθηση της κερδοσκοπίας που εκδηλώθηκε

ιδιαίτερα μετά το 2002. Τρία χρόνια μετά την έλευση του ευρώ, οι Έλληνες

αισθάνονται πιο φτωχοί και τα προβλήματα προσαρμογής με το νέο νόμισμα είναι

ένας από τους λόγους. Δεν είναι τυχαίο πως το 98% των Ελλήνων – αλλά και

πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι – πιστεύουν πως η ζωή έγινε πιο ακριβή λόγω του ευρώ,

όπως προκύπτει από αποτελέσματα πανευρωπαϊκής έρευνας με αφορμή τα τρία χρόνια

από την είσοδο του νέου νομίσματος στη ζωή μας.

Θα χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμη μέχρι οι καταναλωτές να προσαρμοστούν στη νέα

πραγματικότητα στις συναλλαγές και να ξεφύγουν από το «μπλακ άουτ» που έχει

προκαλέσει η αλλαγή του νομίσματος, λένε οι ψυχολόγοι. Ακόμη περισσότερα θα

είναι τα χρόνια που θα χρειαστούν για τους μεγαλύτερους σε ηλικία. «Μετατρέψτε

σε χαρτονόμισμα το κέρμα του ενός ευρώ, κατά το πρότυπο των ΗΠΑ», ζητούν οι

καταναλωτές και οι οργανώσεις τους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα,

αναγνωρίζοντας το πρόβλημα.

Δεν το καταλαβαίνουν

Στα περίπτερα, στη λαϊκή, στα φαστ φουντ, στα ψιλικατζήδικα και στις

καφετέριες, οι καταναλωτές χάνουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν, μέρος της

αγοραστικής τους δύναμης. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι η αγορά

εμφιαλωμένου νερού από το περίπτερο. Όταν, στα τέλη του 2001, το μπουκάλι του

μισού λίτρου κόστιζε 50 δραχμές, σήμερα κοστίζει 50 λεπτά. Ο αριθμός

παραμένει, οι καταναλωτές αγοράζουν το προϊόν με ένα κέρμα, όμως η ανατίμηση

ανέρχεται σε 240,75%. Κατά πόδας ακολουθεί η αγορά αναψυκτικών από περίπτερα

και καταστήματα ψιλικών. Από τις 200 δραχμές (0,59 ευρώ), το κόστος

εκτινάχθηκε στο 1 ευρώ. Ακόμα και το «εθνικό φαγητό» των Ελλήνων, το δημοφιλές

σουβλάκι, έπεσε θύμα των ανατιμήσεων λόγω ευρώ. Ένα σουβλάκι – καλαμάκι

κόστιζε 200 δραχμές και αγοραζόταν σχεδόν πάντα με κέρματα. Σήμερα, η ίδια

αγορά γίνεται πάλι με κέρματα, όμως το κόστος ανέρχεται σε 1 ευρώ, δηλαδή κατά

70% ακριβότερα.

Από τον χορό των ανατιμήσεων δεν ξέφυγε ούτε ο κλάδος της διασκέδασης, από τον

καθημερινό καφέ μέχρι το ποτό και το σινεμά. Για παράδειγμα, λίγο πριν από την

εισαγωγή του ευρώ, ένας καφές φραπέ σερβιρισμένος σε κεντρική καφετέρια των

Αθηνών κόστιζε 800 δραχμές ή 2,35 ευρώ. Σήμερα, η αντίστοιχη τιμή ανέρχεται σε

3,5 ευρώ, δηλαδή είναι αυξημένη κατά 49,08%. Μόνο που σήμερα, οι περισσότεροι

πληρώνουν τον καφέ με κέρματα του ενός ή των δύο ευρώ και δεν συνειδητοποιούν

την ανατίμηση.

Το φιλοδώρημα

Στρογγυλοποιήσεις, όμως, κάνουν συχνά και οι ίδιοι οι καταναλωτές, με δυσμενή

αποτελέσματα για την τσέπη τους. Τρία χρόνια πριν, το συνηθέστερο φιλοδώρημα

για υπηρεσίες (όπως ο καφές ή η παραλαβή φαγητού) ήταν 100 δραχμές, ενώ σήμερα

ανέρχεται συνήθως σε μισό ή ένα ευρώ, δηλαδή είναι αυξημένο κατά 70% ή 240%

αντίστοιχα. Ακόμα και η φράση των επαιτών «έχεις έναν κατοστάρικο;» έχει γίνει

πλέον «έχεις ένα ευρώ;». Πρόκειται για υπερδιπλασιασμό της αξίας, σε μόλις μία

τριετία.

Χαρτονόμισμα

Έχοντας συνειδητοποιήσει την κατάσταση, πληθαίνουν στην Ελλάδα οι φωνές που

ζητούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να κυκλοφορήσει χαρτονομίσματα του

ενός ευρώ, ακολουθώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου το χαρτονόμισμα του ενός

δολαρίου κυριαρχεί στις συναλλαγές. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το

67% των Ελλήνων υποστηρίζει την προοπτική αυτή.

Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο κ. Μανώλης Τσιφάκης, πρόεδρος της Ένωσης

Καταναλωτών Ελλάδος. «Μέχρι και σήμερα δεχόμαστε παράπονα από μεγάλη μερίδα

των καταναλωτών που ζητούν τη μετατροπή των κερμάτων του ενός και των δύο ευρώ

σε χαρτονομίσματα». Προσθέτει, μάλιστα, πως αρκετοί καταναλωτές δεν έχουν

συνειδητοποιήσει την αξία των κερμάτων, ούτε σε σχέση με το μηνιαίο εισόδημά

τους ούτε σε σύγκριση με τις δραχμές. «Το πρόβλημα εστιάζεται στο γεγονός ότι

ακόμα και σήμερα οι καταναλωτές κάνουν – λανθασμένα – τη νοερή σύγκριση

ανάμεσα στο ευρώ και τη δραχμή, απαξιώνοντας την αξία των κερμάτων».

Τα δεκαδικά

Όμως, τα προβλήματα με την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα δεν σταματούν στα

κέρματα, αλλά καλύπτουν όλο το φάσμα των συναλλαγών, ακόμα και αυτών που

πραγματοποιούνται με χαρτονομίσματα. Και αυτό γιατί, σε αντίθεση με αρκετούς

Ευρωπαίους, των οποίων τα εθνικά νομίσματα είχαν μεγάλη αγοραστική δύναμη και

κατά συνέπεια οι υποδιαιρέσεις τους ήταν μέρος των καθημερινών συναλλαγών, οι

Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη δραχμή μόνο σε πολλαπλάσια. H είσοδος του ευρώ

άλλαξε άρδην την κατάσταση. Τα κέρματα απέκτησαν αξία εν μία νυκτί, οι

υποδιαιρέσεις του νομίσματος έγιναν καθημερινό κομμάτι των συναλλαγών, ενώ

αρκετοί εργαζόμενοι πήραν μόλις ένα χαρτονόμισμα των 500 ευρώ ως ανταμοιβή για

τους κόπους ενός ολόκληρου μήνα. Ακόμα και σήμερα, πολλοί εργαζόμενοι

υπολογίζουν και διαπραγματεύονται την αμοιβή τους σε δραχμές, καθώς δεν έχουν

εξοικειωθεί απόλυτα με το νέο νόμισμα.

Πριν από τρία χρόνια, ένα χαρτονόμισμα των 10.000 δραχμών εθεωρείτο αρκετό για

μια αξιοπρεπή έξοδο. Σήμερα, για την ίδια περίσταση, με ένα χαρτονόμισμα των

50 ευρώ αρκετοί αισθάνονται «φτωχοί». Και όμως, η ονομαστική αξία του δεύτερου

είναι κατά 70% υψηλότερη.

«Αξέχαστη» η δραχμή

Σχεδόν ένας στους τρεις Έλληνες αγοράζει περισσότερα, επειδή δεν έχει

συναίσθηση της αξίας του νομίσματος, ενώ το 37% των Ελλήνων – σύμφωνα με

στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – υπολογίζουν ακόμα και σήμερα τις καθημερινές

τους μικροσυναλλαγές είτε μόνο σε δραχμές είτε και στα δύο νομίσματα. Ακόμα

πιο ισχυρή είναι η εικόνα της δραχμής σε συναλλαγές μεγάλης αξίας, καθώς το

72% των καταναλωτών κάνει υπολογισμούς στο πάλαι ποτέ εθνικό νόμισμα ή και στα

δύο νομίσματα.

Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι στον κλάδο της κτηματαγοράς συναλλάσσονται ακόμα

σε δραχμές, υπολογίζοντας με το παλιό νόμισμα τις αξίες των ακινήτων και τις

τιμές ανά τετραγωνικό, με το τίμημα σε ευρώ να αναγράφεται μόνο στα συμβόλαια.

Ακόμα και στις αγγελίες, αρκετά συχνά οι τιμές των ακινήτων αναφέρονται μόνο

σε δραχμές ή και στα δύο νομίσματα.

Στρογγυλοποιήσεις

Χαμένοι βγαίνουν, όμως, και όσοι μετατρέπουν νοερά το ευρώ σε δραχμές,

υιοθετώντας τις πιο προσφιλείς στρογγυλοποιήσεις. H αντίληψη ότι 3 ευρώ

ισούνται με 1.000 δραχμές απέχει κατά 22,55 δραχμές ή 6,5 ευρωλεπτά από την

πραγματικότητα. Αντίστοιχα, η αναλογία των 15 ευρώ με τις 5.000 δραχμές

μεταφράζεται σε «απώλεια» 111,15 δραχμών ή 32,6 ευρωλεπτών ανά συναλλαγή.

Πιο δύσκολη η προσαρμογή για τους ηλικιωμένους

Εξαιρετικά δύσκολη είναι η προσαρμογή στην πραγματικότητα του ευρώ για τους

ηλικιωμένους, οι οποίοι στις καθημερινές τους συναλλαγές βρίσκονται μεταξύ

σφύρας και άκμονος. Έχοντας μειωμένη προσαρμοστική ικανότητα, είναι ­ σύμφωνα

με τους ψυχολόγους ­ εξαιρετικά αμφίβολο αν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν

απόλυτα στα νέα δεδομένα που έφερε το ευρώ στη ζωή τους.

Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι συνταξιούχων του ΟΓΑ που λαμβάνει την κατώτατη

σύνταξη, όχι μόνο θα πρέπει να «βγάλει τον μήνα» με ένα χαρτονόμισμα των 500

ευρώ, αλλά θα πρέπει να… δώσει και ρέστα στην Τράπεζα, ενώ τρία χρόνια πριν

είχε την αίσθηση ότι γέμιζε το πορτοφόλι του με χαρτονομίσματα.

Από την άλλη, είναι εξίσου δύσκολο γι’ αυτούς να πραγματοποιήσουν τους

περίπλοκους υπολογισμούς που απαιτούνται για να μετατρέψουν τις τιμές σε ευρώ

στις γνώριμες σε αυτούς δραχμές. Έτσι, αρκετά συχνά, ηλικιωμένοι καταναλωτές

πραγματοποιούν συναλλαγές χωρίς να συνειδητοποιούν τι πραγματικά πληρώνουν,

«στρώνοντας το χαλί» στην κερδοσκοπία.

Δεν μπορούν να… ξεχάσουν τη δραχμή

Αδαμαντία Βολίκα, 24 ετών, φοιτήτρια

Δεν έχω πρόβλημα να υπολογίσω τις τιμές σε ευρώ, όμως η δραχμή ακόμα βρίσκεται

στο μυαλό μου. Όταν συζητάμε με φίλους για μισθούς ή για τιμές αυτοκινήτων,

μιλάμε ακόμα σε δραχμές, ενώ συχνά πρέπει να κάνω μετατροπές για να καταλάβω

αν κάτι είναι ακριβό ή φθηνό.

Φρίντα Μποζώρη, 40 ετών, ιδιωτική υπάλληλος

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα κέρματα. Παίρνω συχνά ρέστα σε κέρματα και

νομίζω ότι δεν έχουν αξία. Και όμως, αυτό δεν ισχύει. Αν υπήρχαν

χαρτονομίσματα του ενός ή των δύο ευρώ, νομίζω πως το χρήμα θα αποκτούσε

μεγαλύτερη αξία.

Ρουμπίνα Κοντού, 58 ετών, συνταξιούχος

Πριν από το ευρώ, όταν έπαιρνα τη σύνταξή μου είχα την αίσθηση ότι στο

πορτοφόλι μου έμπαιναν περισσότερα χρήματα. Σήμερα, τα χαρτονομίσματα είναι

λιγότερα και τα προϊόντα ακριβότερα, ενώ συχνά κάνω αγορές χωρίς να

συνειδητοποιώ την αξία των χρημάτων.

Στο μυαλό των Ελλήνων, τα κέρματα δεν έχουν αξία

Παύλος Σακκάς Αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου ΑθηνώνΗ

σύνδεση των κερμάτων με κάτι το ευτελές στο μυαλό των Ελλήνων, που

δημιουργήθηκε λόγω της μικρής αξίας της δραχμής, είναι ο κυριότερος λόγος για

τον οποίο υπάρχουν ακόμη προβλήματα στις συναλλαγές με ευρώ. Τα κέρματα ήταν

απαξιωμένα σε όλα τα επίπεδα και ένα παράδειγμα που το αποδεικνύει είναι πως –

προ ευρώ – τα περισσότερα πορτοφόλια δεν διέθεταν θήκες για κέρματα. Το

γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι είναι δύσκολο να αλλάξει κανείς θεώρηση,

σημαίνει πως θα χρειαστεί αρκετός καιρός ακόμα μέχρις ότου προσαρμοστούμε

απόλυτα στο νέο νόμισμα.

Ακόμα πιο δύσκολη είναι η προσαρμογή για τους ηλικιωμένους, καθώς είναι

επιστημονικά αποδεδειγμένο πως, όσο μεγαλώνει η ηλικία, τόσο μειώνονται οι

προσαρμοστικές ικανότητες του εγκεφάλου. Ταυτόχρονα, υπάρχει επιπλέον δυσκολία

και σε γνωσιακό επίπεδο, αφού – όντας μη εξοικειωμένοι με το ευρώ – οι

ηλικιωμένοι καλούνται να πραγματοποιούν πολύπλοκες μαθηματικές πράξεις που

συμπεριλαμβάνουν δεκαδικά ψηφία. Αυτό είναι συχνά ανέφικτο και ως αποτέλεσμα

συχνά πέφτουν θύματα κερδοσκοπίας στις καθημερινές τους συναλλαγές.

Κατά την άποψή μου, καλό θα είναι να γίνουν ειδικές καμπάνιες προς αυτή την

κατεύθυνση, ώστε οι καταναλωτές να συνειδητοποιήσουν την αξία των κερμάτων και

να εξοικειωθούν ολοκληρωτικά με το νέο νόμισμα.