«Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ένα λαμπρό παράδειγμα. Ούτε έχω υποστηρίξει ποτέ

ότι είμαι ένας υποδειγματικός πολίτης. Έχει δικαίωμα όμως κανείς να αλλάξει,

ιδιαίτερα σε μια εποχή που αλλάζει πολύ γρήγορα».

«Πόσο ακριβής είναι η παραπληροφόρησή μας;» (σκίτσο από τον Νιου Γιόρκερ)

Αυτά έλεγε πριν από λίγο καιρό ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι στον διευθυντή του

περιοδικού Νιου Γιόρκερ, τον Ντέηβιντ Ρέμνικ. Μόλις σαράντα ετών,

πλουσιότερος από οποιονδήποτε άλλο άνδρα ή γυναίκα στην Ευρώπη, ήταν ο

σημαντικότερος «ολιγάρχης» που απέμενε στη Ρωσία μετά την εξουδετέρωση του

Μπόρις Μπερεζόφσκι (που ζει στο Λονδίνο και προσπαθεί ανεπιτυχώς να

συγκροτήσει μια εξόριστη αντιπολίτευση) και του Βλαντίμιρ Γκουσίνσκι (που

επέστρεψε στο Ισραήλ μετά την περιπέτειά του στην Ελλάδα). Γνώριζε όμως ότι η

παραμονή του στη χώρα έχει ημερομηνία λήξεως: όλοι στη Μόσχα έβαζαν στοιχήματα

όχι για το αν, αλλά για το πότε θα αναγκαστεί κι αυτός να φύγει.

Μερικές εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Πούτιν κάλεσε τους

κυριότερους ολιγάρχες και τους απηύθυνε την εξής προειδοποίηση: «Στον βαθμό

που μένετε έξω από την πολιτική, θα σας επιτραπεί να διατηρήσετε τις

περιουσίες σας, ανεξάρτητα από τον τρόπο που τις αποκτήσατε». Όλοι γνώριζαν

βέβαια ότι ο τρόπος αυτός κάθε άλλο παρά έντιμος ήταν. Τη δεκαετία του ’90, οι

άνθρωποι αυτοί είχαν χρησιμοποιήσει τις πολιτικές τους διασυνδέσεις για να

αποκτήσουν με σκανδαλώδεις διαδικασίες τον έλεγχο της πετρελαϊκής βιομηχανίας,

της μεταλλουργίας, των τραπεζών, των χημικών εργοστασίων και των μέσων

ενημέρωσης. Το 1996, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να βοηθήσουν τον Γιέλτσιν να

νικήσει τον κομμουνιστή αντίπαλό του και να επανεκλεγεί. Αλλά οι καιροί

άλλαξαν. Ο κομμουνιστικός κίνδυνος έχει πια παρέλθει. Και ο νέος πρόεδρος

ελέγχει πολύ καλύτερα την κατάσταση από τον προκάτοχό του. Σε συνάντηση που

είχε πριν από λίγους μήνες με επιχειρηματίες της Μόσχας, ο Πούτιν επιτέθηκε με

σφοδρότητα στον Χοντορκόφσκι, κατηγορώντας τον για αδιαφάνεια (!) στη

συγχώνευση δύο πετρελαϊκών εταιρειών, της Yukos με τη Sibneft. Λίγο αργότερα

συνέλαβε το δεξί του χέρι, τον Πλάτον Λεμπέντεφ, με την κατηγορία της απάτης,

της φοροδιαφυγής, ακόμη και του φόνου. Όλοι ήξεραν ότι η σειρά τού

Χοντορκόσφκι δεν θα αργούσε. H υποστήριξη του νεαρού μεγιστάνα προς ορισμένα

κόμματα της αντιπολίτευσης δεν θα γινόταν άλλο ανεκτή από το Κρεμλίνο.

«Μέχρι τα 25 μου, με θητεία στην Κομμουνιστική Νεολαία, ήμουν πρότυπο

Σοβιετικού πολίτη», είχε πει ο Χοντορκόφσκι στον Ρέμνικ. «Πίστευα ότι δεν

υπήρχε άλλος τρόπος να ζει κανείς. Από τα 25 ώς τα 35, ήμουν πεισμένος ότι όλα

είχαν γίνει με λάθος τρόπο και ότι στο εξής όλα ήταν επιτρεπτά. Δεν παραβίαζα

τους νόμους γιατί δεν υπήρχαν νόμοι. Τώρα ζω μια τρίτη ζωή. Στη Δύση, τα

πράγματα εξελίχθηκαν πιο αργά. Εδώ αρχίσαμε από το μηδέν. Αλλά τουλάχιστον

έχουμε ένα μοντέλο να αντιγράψουμε. Είναι πιο εύκολο να κάνεις τα μαθήματά σου

όταν γνωρίζεις τις απαντήσεις». Μόνο που άμα αντιμιλήσεις στον δάσκαλο,

κινδυνεύεις να σε αποβάλει.