HΛIAΣ ΠETPΟΠΟYΛΟΣ Ο «εθνολόγος του περιθωρίου» έγραψε το φινάλε

«Αισθάνομαι φιλοξενούμενος αυτής της κοινωνίας» είχε πει κάποτε ο Ηλίας

Πετρόπουλος. Ο μαχητικός συγγραφέας έφυγε από τη ζωή προχθές αργά το βράδυ, σε

ηλικία 75 ετών. Άφησε την τελευταία του πνοή σε κλινική του Παρισιού όπου

νοσηλεύθηκε επί δίμηνο, δίνοντας την τελευταία του μάχη με τον καρκίνο.

Ο «λαογράφος του άστεως», όπως έχει χαρακτηριστεί, ο δοκιμιογράφος και ποιητής

που κατέγραψε με ευρηματικότητα και πολύ κόπο συνήθειες και πτυχές του λαϊκού

πολιτισμού που σπάνια καταγράφουν η επίσημη λαογραφία και ιστορία, ο

συγγραφέας των πενήντα σχεδόν βιβλίων που με την ελευθερία και τη γλώσσα τους

σκανδάλισαν τα λεγόμενα «χρηστά ήθη», ξεκίνησε να δημοσιεύει κείμενα τη

δεκαετία του ’60. Ήταν οκτασέλιδες μονογραφίες με αναλύσεις για εικαστικούς

καλλιτέχνες (τους Μοσχίδη, Πεντζίκη, Παραλή, Τέτση, Σικελιώτη αλλά και για

τους σκιτσογράφους Μποστ και Καναβάκη). Το βιβλίο του «Ελύτης, Μόραλης,

Τσαρούχης» που σήμερα κυκλοφορεί από τον «Πατάκη», είχε τότε εκδοθεί ιδίοις

αναλώμασι (ως εκδόσεις «Δίγαμμα») και αργότερα στον εκδοτικό οίκο «Πλειάς» που

έκλεισε γρήγορα. Ο τότε συνεταίρος τού Μιχάλη Μεϊμάρη στην «Πλειάδα», ο επίσης

πρόσφατα αποθανών Γιάννης Δουβίτσας, τον πήρε στη «Νεφέλη» όπου ο Ηλίας

Πετρόπουλος βρήκε φιλόξενη στέγη για κοντά είκοσι χρόνια. Αυτοέκδοση ήταν

πάντως το 1968 και τα θρυλικά «Ρεμπέτικα τραγούδια» που, όπως και η κατοπινή

«Ρεμπετολογία» του, κυκλοφόρησαν μετά το 1979 από τον «Κέδρο».

«H απόφασή μου να τυπώσω, με έξοδά μου, το καταραμένο αυτό βιβλίο»,

έγραψε κάποτε ο Ηλίας Πετρόπουλος για τα «Ρεμπέτικα τραγούδια» του, «μού

κόστισε μια πεντάμηνη φυλάκιση κι ένα ωραίο διαζύγιο. H φυλακή και το διαζύγιο

μού χάρισαν την ελευθερία μου».

Είναι γνωστές άλλωστε οι περιπέτειές του με τη λογοκρισία και τον νόμο, ιδίως

επί χούντας. Σε πεντάμηνη φυλάκιση επί πορνογραφία καταδικάστηκε και για τα

«Καλιαρντά» (ιδίωμα των ομοφυλοφίλων), το 1972 ενώ την ίδια χρονιά

καταδικάστηκε και σε επτάμηνη φυλάκιση για το ποιητικό του κείμενο με τίτλο

«Σώμα», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Τραμ».

Από το 1973 και μετά εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, αυτοεξόριστος. Από τη «Νεφέλη»,

όπου και ο κύριος όγκος του έργου του (περισσότερα από 30 βιβλία), κυκλοφορούν

μεταξύ άλλων το – επίσης θρυλικό – «Εγχειρίδιο του Καλού Κλέφτη», τα

«Καλιαρντά», «Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι», «Το μπουρδέλο», «Ελληνικές

Σιδεριές», «Ιστορία της καπότας», «Υπόκοσμος και Καραγκιόζης», «Καπανταήδες

και μαχαιροβγάλτες» και τα πρόσφατα «Κουραδοκόφτης» και «Παροιμίες του

υπόκοσμου». Από τον «Πατάκη» κυκλοφορεί και η «Ονοματοθεσία οδών και

πλατειών».

Ως «εθνολόγο του περιθωρίου, γλωσσολόγο των υπογείων γλωσσών, συλλέκτη

του περιφρονημένου, ξεχασμένου φολκλόρ, ζωγράφο των περιφερειών του

πολιτισμού» χαρακτήρισε κάποτε τον Πετρόπουλο ο Ζακ Λακαριέρ. Που είπε επίσης

ότι δεν τον θεωρεί προκλητικό: «Προκλητικός είναι εκείνος που έχει ανάγκη την

απόρριψη και την έχθρα των άλλων για να ζει ή να γράφει, και αυτή δεν είναι η

περίπτωση του Πετρόπουλου. Ενδιαφέρεται πάντοτε για την ανάποδη όψη του

κοινωνικού σκηνικού, για τις σκοτεινές ζώνες της χώρας του».

Μέχρι χθες βράδυ οι οικείοι τού Ηλία Πετρόπουλου δεν είχαν ανακοινώσει

την ημέρα της κηδείας του. H σορός του θα αποτεφρωθεί, σύμφωνα με τη δική του

επιθυμία.

Ο υπουργός Πολιτισμού κ. Ευάγγελος Βενιζέλος μόλις πληροφορήθηκε τον θάνατο

του Ηλία Πετρόπουλου, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Ο Ηλίας Πετρόπουλος με την

πρωτοτυπία των θεμάτων του και με την ελευθεριότητα του ύφους του διαμόρφωσε

τον δικό του χώρο μέσα στην ελληνική γραμματεία και αφήνει έτσι το εμφανές

αποτύπωμά του. Εκφράζω τη λύπη μου για τον θάνατό του».

«Το μέλλον έφτασε…»

Ως οπαδός της «ανάποδης όψης του κοινωνικού σκηνικού», χαιρέτιζε τις

προσπάθειες των σπάνιων εκείνων κριτικών λογοτεχνίας που προσπαθούσαν να

ταράξουν τα νερά και να ανοίξουν δρόμους στους νέους. Ακόμη και όταν ο ίδιος

δεν ήταν πια. «Όσο για τη δική μου γενιά», είπε κάποτε στον Φίλιππο Φιλίππου,

«θα πρέπει να καταλάβουμε ότι το μέλλον έφτασε. Στο μέλλον συμπεριλαμβάνεται

και ο θάνατος».