Παρωπίδα το Σύμφωνο Σταθερότητας

Στα μέσα Ιουλίου οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης συγκεντρώθηκαν,

προκειμένου να συζητήσουν τις συνθήκες που επικρατούν στην ευρωπαϊκή

οικονομία. Βασικό θέμα συζήτησης ήταν η πρόσφατη οικονομική πρόβλεψη για

αύξηση, φέτος, του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος με τον αναιμικό ρυθμό τού

0,7%.

Στη συνέχεια, όλοι τους κατέληξαν στην άποψη ότι οι οικονομίες τους θα

παρουσιάσουν χαμηλή ανάπτυξη.

Παράλληλα, επανέλαβαν την αφοσίωσή τους στο Σύμφωνο Σταθερότητας και

Ανάπτυξης, το οποίο απαιτεί από τις χώρες της ευρωζώνης να αυξάνουν τους

φόρους και να περικόπτουν τις δαπάνες, πιέζοντας ακόμη περισσότερο τις

ασθμαίνουσες οικονομίες τους. Το Σύμφωνο, ήδη σπρώχνει τη γερμανική οικονομία

στην ύφεση, ενώ η ιταλική κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μείωση του

Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της οικονομίας. Ωστόσο, καμιά από τις παραπάνω

εξελίξεις δεν είναι ικανή να πείσει τους ιθύνοντες της ευρωπαϊκής οικονομικής

πολιτικής για την ανάγκη επανεξέτασης των προτεραιοτήτων τους.

Ορισμένοι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολουθούν να βλέπουν

το Σύμφωνο Σταθερότητας ως τον «ακρογωνιαίο λίθο» της Οικονομικής και

Νομισματικής Ενοποίησης. Άλλοι μιλούν για τη σημασία της συμμόρφωσης με τους

«κανόνες του παιχνιδιού». Άλλοι υποστηρίζουν ότι, ενώ είναι αναγκαία η

αποκατάσταση της ανάπτυξης, η ανάκαμψη πρέπει να συμβεί «σύμφωνα με το πνεύμα

του Συμφώνου».

Από την αμερικανική πλευρά του Ατλαντικού όλη αυτή η ευρωπαϊκή λογική φαντάζει

παράξενη. Την τελευταία φορά που μια αμερικανική κυβέρνηση προσπάθησε να

εξασφαλίσει έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, ενώ ήταν αντιμέτωπη με την

ύφεση, ήταν πριν από περίπου 70 χρόνια, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του

Χέρμπερτ Χούβερ. Ήταν η εποχή που σήμανε την έναρξη της μεγάλης οικονομικής

κρίσης του Μεσοπολέμου.

Το φάρμακο

Από τότε, όλοι στην Αμερική συμφωνούν ότι η αντιμετώπιση των καθοδικών κύκλων

της οικονομίας απαιτεί τη χρήση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων για την

ενίσχυση της ζήτησης και για το κέντρισμα της ανάκαμψης. Οι οικονομολόγοι

αποκαλούν αυτά τα κυκλικά δημοσιονομικά μέσα «αυτόματους σταθεροποιητές». Όταν

τα ιδιωτικά εισοδήματα μειώνονται, πέφτουν και τα δημόσια έσοδα. H μείωση της

φορολογίας μπορεί να αυξήσει το διαθέσιμο εισόδημα. Επιπλέον, όταν τα ιδιωτικά

εισοδήματα πέφτουν, οι κρατικές δαπάνες πρόνοιας αυξάνονται, προκαλώντας την

ανάκαμψη της ζήτησης, της παραγωγής, των επενδύσεων και της απασχόλησης. H

μείωση των φορολογικών εσόδων και η αύξηση των δαπανών προκαλούν, πράγματι,

την αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, αλλά με έναν υγιή και χρήσιμο

τρόπο.

Γνωρίζουμε την προέλευση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Οι χώρες της

Βόρειας Ευρώπης – ειδικότερα η Γερμανία και η Ολλανδία – υπερηφανεύονταν ότι

διατηρούν χαμηλό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος

και σχετικά χαμηλά επιτόκια. Αυτές οι χώρες είδαν ότι οι χώρες της Νότιας

Ευρώπης – όπως η Ιταλία και η Ελλάδα – είχαν παραδοσιακά υψηλό δημόσιο χρέος

και σχετικά υψηλότερα ονομαστικά επιτόκια, λόγω της ροπής τους προς υψηλά

επίπεδα πληθωρισμού. Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης φοβούνταν ότι η αύξηση των

δημοσιονομικών δαπανών θα οδηγούσε σε πληθωρισμό και υψηλότερα επιτόκια.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης είχε στόχο να διατηρήσει το δημόσιο

χρέος, στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, σε χαμηλά επίπεδα και – κατά συνέπεια –

τα επιτόκια. Αν, όμως, εξετάσει κάποιος τα σημερινά οικονομικά προβλήματα της

ευρωζώνης, ο κίνδυνος της αύξησης των ονομαστικών μακροπρόθεσμων επιτοκίων δεν

βρίσκεται ούτε καν στη δέκατη θέση του καταλόγου των κινδύνων που διαπιστώνουν

οι οικονομικοί αναλυτές. Είναι ξεκάθαρο ότι οι επενδυτές δεν διαπιστώνουν

κίνδυνο αύξησης του χρέους που θα οδηγήσει τις κυβερνήσεις στην αύξηση της

κυκλοφορίας χρήματος και του πληθωρισμού.

Τα πραγματικά προβλήματα

Τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η οικονομική στασιμότητα, η υψηλή

διαρθρωτική ανεργία, η χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας, η δαπανηρή και άδικη

Κοινή Αγροτική Πολιτική και οι επικείμενες διαρθρωτικές προσαρμογές εν όψει

της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Από μια άποψη είναι καλό που οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης μάχονται να

διατηρήσουν χαμηλά το δημόσιο χρέος σε μακροπρόθεσμη βάση. Ωστόσο, είναι

επικίνδυνη η ψύχωση με το παρελθόν. Δεν υπάρχει πιο σίγουρος δρόμος για την

οικονομική καταστροφή από την τοποθέτηση ιστορικών παρωπίδων. Όπως θα έλεγε

και ο Χέρμπερτ Χούβερ, όταν βλέπουμε τα προβλήματα της οικονομικής πολιτικής

μιας συγκεκριμένης περιόδου, κινδυνεύουμε να μη δούμε τους κινδύνους που

βρίσκονται μπροστά στα μάτια μας.

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Σπύρος Δημητρέλης