Αναζήτηση
Για κύτταξε τούτον τον έρημο εμπρός σου ναό, που βεβήλωσαν χέρια φριχτά.
Και μέτρησε πόσα αχ πόσα του μένουν ακόμα απ’ τα αρχαία τα ερείπια πια…*
Αυτά τα λόγια της οδύνης δεν τα απευθύνει η θεά Αθηνά μόνο στον Λόρδο Βύρωνα,
που νιώθει ενοχές από τη βέβηλη πράξη του συμπατριώτη του Έλγιν. Τα ψιθυρίζει
σε κάθε επισκέπτη του Παρθενώνα, του ιερού ναού της. Ανεβαίνοντας τον Ιερό
Βράχο της Ακρόπολης νιώθεις ότι το κλασικό μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού
συμπυκνώνεται και εκφράζεται στον απλό και επιβλητικό ναό του Παρθενώνα. Και
αν ο Παρθενώνας αποτελεί το σύμβολο όλου του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι
γιατί συνοδοιπορεί με τις μεγάλες δεσμεύσεις της ιστορίας. Υπάρχουν σύμβολα
που υπερβαίνουν τόπους και χρόνους, που γεννιούνται και νοηματοδοτούν την
περιπέτεια του ανθρώπου, που προσπαθούν να μετουσιώσουν το ανθρώπινο σύμπαν σε
θεϊκό. Και είναι ο Παρθενώνας τέτοιο σύμβολο, κοινό κτήμα όλων των ανθρώπων.
Γι’ αυτό η UNESCO έχει υιοθετήσει την πρόσοψή του ως λογότυπό της, για να
τιμήσει το μεγαλύτερο έργο τέχνης στον κόσμο, για να εκφράσει την κοινή ρίζα
των αναζητήσεων όλων των ανθρώπων. Γι’ αυτό εμείς οι Έλληνες με δέος
προσβλέπουμε σε κάθε ίχνος, σε κάθε μαρτυρία αυτού του πανανθρώπινου μνημείου.
Ζητάμε με πάθος και επιμονή να επιστραφούν τα γλυπτά του Παρθενώνα στον φυσικό
και πολιτιστικό τους χώρο, όπου αποκτούν το πραγματικό τους περιεχόμενο, την
ενότητά τους με τον Παρθενώνα. Τα ίδια τα αγάλματα, ο Διόνυσος, η Αφροδίτη, η
Ήβη, τα άλογα του μύθου και του λόγου «νοσταλγούν» τα ριζώματά τους. Και η
νοσταλγία για την «εστία» είναι το πρώτιστο θέμα, που έχουν υμνήσει όλοι οι
λαοί της Γης.
Υπάρχει ένα ρεύμα υποστήριξης του αιτήματος. Πολλοί Βρετανοί βουλευτές,
διεθνείς προσωπικότητες, άνθρωποι των γραμμάτων της Τέχνης, πολιτικοί από
αρκετές χώρες ενώνουν τη φωνή τους για να ευοδωθεί αυτή η προσπάθεια. Υπάρχει
ο πόθος ενός λαού που θέλει να κλείσει τις πολύχρονες χαίνουσες πληγές του
Παρθενώνα. Φέτος κλείνουν 21 χρόνια από τότε που η Μελίνα Μερκούρη ως υπουργός
Πολιτισμού έθετε επίσημα το 1982 για πρώτη φορά στην UNESCO το θέμα της
επιστροφής των Γλυπτών. Και τι πιο όμορφη εξέλιξη για τη χώρα μας, τώρα που τα
βλέμματα όλου του Κόσμου στρέφονται πάνω της εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του
2004, αν το Βρετανικό Μουσείο και η βρετανική κυβέρνηση προχωρήσουν στην
επιστροφή των γλυπτών. Γιατί τα γλυπτά αυτά θέλουν το αττικό φως. Το δικό τους
εσωτερικό φως, που έκλεισε μέσα τους ο Φειδίας, δεν μπορεί να ακτινοβολήσει
παρά μόνο εκεί που γεννήθηκαν, εκεί που υπάρχει ο Παρθενώνας της δικής του
έκφρασης. Γιατί, όπως πολύ σωστά έγραψε ο Καβάφης: «Δεν είναι αγάλματα. Είναι
μέρη μοναδικού μνημείου…». Και θα δώσει με απλό τρόπο την ανάγκη επιστροφής
τους: «Χρειάζεται νομίζω μια πίστη σε αυτά τα σημάδια μέσα στο τοπίο τους: η
πίστη πως έχουν δική τους ψυχή». Αυτή η ψυχή δεν μπορεί να κομματιαστεί από
μια άνομη πράξη, δεν μπορεί να τριγυρνάει μακριά απ’ εκεί που γεννήθηκε, απ’
εκεί που μετουσιώνεται στο αριστούργημα του Παρθενώνα.
Στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 όταν οι Έλληνες πολιορκούσαν
την Ακρόπολη των Αθηνών για να την απελευθερώσουν από τους Τούρκους,
πληροφορήθηκαν πως οι Τούρκοι κατέστρεφαν τα αρχαία κτίρια για να βγάλουν το
μολύβι που υπήρχε στους συνδέσμους, γιατί τους είχαν τελειώσει τα πολεμοφόδια.
Για να σωθούν τα αρχαία κτίρια, οι Έλληνες έστειλαν βόλια και εφόδια στους
εχθρούς τους! Έστειλαν σφαίρες, που θα τους αφαιρούσαν τη ζωής τους!! Αυτό
είναι το ιερό πάθος για τα απαράμιλλα μνημεία του Παρθενώνα. Αυτό το πάθος
είναι που διατηρεί τη δική μας ελπίδα, τη δική μας ευθύνη για την επιστροφή
των Γλυπτών. Άλλωστε ο ίδιος ο Λόρδος Βύρωνας θα δείξει την αρχή της
κάθαρσης…
Κόρη του Δία, στ’ όνομα της Βρεττανίας που υβρίσθη.
Άγγλος αληθινός κι εγώ αποκηρύσσω ευθύς την πράξιν, όπου εσύ γι’ αυτήν,
τόσο κατηγορείς μας.*
* Λόρδος Βύρων: «H κατάρα της Αθηνάς»
Ο Νίκος Τσούλιας είναι πρόεδρος της ΟΛΜΕ
