Ο 20ός αιώνας ήταν ο αιώνας των αντιθέσεων (πρωτόγνωρες καταστροφές αλλά
και πρόοδος, σκληρές μαζικές εκτελέσεις αλλά και σημαντικές ανακαλύψεις προς
όφελος του ανθρώπου, τελειοποίηση των όπλων αλλά και βήματα εξερεύνησης του Διαστήματος…).
Στον 21ο αιώνα η ανθρωπότητα βρίσκεται στην αρχή της μετάβασης προς μια
οικουμενική κοινωνία και ο άνθρωπος ελπίζει… Αν η διεθνής κοινότητα θέλει οι
ελπίδες των απλών ανθρώπων να μη σβήσουν στις διαμάχες και στο χάος, πρέπει να
ενστερνιστεί την ανάγκη οικοδόμησης ενός πολιτισμού σύγκλισης, αλληλεγγύης και
συνεργασίας. Αν και η τεχνολογική ανάπτυξη και οι επιστημονικές ανακαλύψεις
δημιουργούν περιβάλλον υπέρβασης πολλών δυσκολιών, το μεγάλο έλλειμμα είναι η
σύνεση και το μοντέλο σκέψης που απαιτούν οι σύγχρονες ανάγκες επιβίωσης,
κατανόησης και ευημερίας του ανθρώπου.
Η γνώση αυξάνει, αλλά για να προσεγγίσει τη σοφία πρέπει να είναι συνυφασμένη
με ένα σύστημα από οικουμενικές αξίες. Στις μέρες μας, το δυναμικό των μέσων
επικοινωνίας σπάνια χρησιμοποιείται προς όφελος της διάδοσης των οικουμενικών
αξιών και της παγκοσμιοποίησης της ευθύνης, ενώ αντίθετα γίνεται ευρύτατη
χρήση του για προβολή της βίας, του τρόμου, της σκληρότητας, του άκρατου
καταναλωτισμού, της διαστρέβλωσης της αλήθειας, της συναισθηματικής
προετοιμασίας για αποδοχή επικείμενων στρατιωτικοπολιτικών δράσεων και τελικά
την άμβλυνση της ευαισθησίας των νέων για την πορεία προς το μέλλον.
Είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια δημιουργική
επανάσταση στον χώρο της εκπαιδευτικής και επικοινωνιακής πολιτικής. Οι
δυνάμεις του φονταμενταλισμού, του φανατισμού, του εκφοβισμού και της
εκμετάλλευσης συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο και ο πολίτης του κόσμου
προσπαθεί με αγωνία να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο.
Το σημερινό διεθνές περιβάλλον, προϊόν εκφυλισμού, δημιουργεί στον πολίτη την
απόγνωση για το παρόν και την αφαίρεση κάθε προοπτικής για το μέλλον. Η
τρομοκρατία φαίνεται ότι έχει επιβάλει τη φιλοσοφία της, δηλαδή, την καχυποψία
για το διπλανό μας, την ανασφάλεια για την ύπαρξή μας και την αβεβαιότητα για
το μέλλον της κοινωνίας μας, την αμφισβήτηση των δικαιωμάτων του πολίτη και τη
λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Ο συνασπισμός ενάντια στην τρομοκρατία,
που πρέπει να γίνει και συνασπισμός ειρήνης και ευημερίας, πρέπει να
προβληματιστεί σοβαρά για το μέλλον των κοινωνιών, στοχεύοντας στη δημιουργία
εκείνης της κουλτούρας που θα βασίζεται στον διάλογο, την αλληλεγγύη, την
ανεκτικότητα και τις αρχές της δημοκρατίας. Άλλωστε, η δημοκρατία έχει
ταυτόχρονα ανάγκη από συγκρούσεις ιδεών και απόψεων, υπό την προϋπόθεση του
σεβασμού στους κανόνες της που ρυθμίζουν τους ανταγωνισμούς, αντικαθιστώντας
τις φυσικές συγκρούσεις με τις συγκρούσεις ιδεών.
Είναι ίσως η κατάλληλη περίοδος ο πολίτης της Γης να αναλάβει εκστρατεία ώστε:
1) οι μεγάλες θρησκείες να σταματήσουν την αναζήτηση της υπεροχής,
συμβάλλοντας, με συνεχή και δημιουργικό διάλογο, στην αλληλοκατανόηση των λαών
και μαζί απορρίπτοντας τα δόγματα που τις διαιρούν, 2) να δημιουργηθεί
περιβάλλον αλληλοκατανόησης με τον Άλλο, τον αλλόφυλο, τον αλλόθρησκο, τον
αλλοεθνή, 3) ο συνασπισμός ενάντια στην τρομοκρατία να κατανοήσει και να
συμβάλει στην ελάττωση των προβλημάτων του Τρίτου Κόσμου, 4) να δημιουργηθούν
συνθήκες προβολής και προώθησης των οικουμενικών αξιών, και 5) να δημιουργηθεί
εκείνο το περιβάλλον εκπαίδευσης που θα προωθεί τη φυσική, διανοητική,
αισθητική, συναισθηματική και πνευματική πλευρά της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Ο 21ος αιώνας δεν άργησε να δείξει τις προθέσεις του για τον άνθρωπο. Τα
εγκλήματα των τρομοκρατών και η εξαφάνιση κρατών δεν είναι στοιχεία του
ζητούμενου πολιτισμού. Ο νέος πολιτισμός δεν πρέπει να βασίζεται στον θάνατο,
αλλά στην ελπίδα και το όραμα για έναν κόσμο που θα κυριαρχεί η αρμονία και το
χαμόγελο. Η γνώση υπάρχει, η σοφία είναι το ζητούμενο… για να δούμε τον
κόσμο με μια ματιά…
«ματιά πλατειά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται όμορφος από την αρχή στα μέτρα της
καρδιάς… Ο. Ελύτης, Ήλιος ο Πρώτος».
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων
