Όταν αυτόκλητοι αντιπρόσωποι της «διεθνούς κοινότητας» επεμβαίνουν στο

εσωτερικό λιγότερο ισχυρών κρατών, με κύρια στηρίγματα ακραία νεωτερικά και

νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα διανθισμένα με προπαγάνδα που υποτιμά τη νοημοσύνη

ακόμη και ηλιθίων, πολλοί είναι αυτοί που τηρούν σιγή ιχθύος, ή χειρότερα,

έμμεσα ή και άμεσα, προπαγανδίζουν υπέρ των βομβιστών «απεμπλουτισμένου

ουρανίου».

Το έλλειμμα μνήμης για θέσεις και στάσεις του παρελθόντος προσφέρει τη

δυνατότητα διασκεδαστικών παλινδρομήσεων όταν όψιμα και απελπισμένα

αναζητούνται ερμηνείες περί ηθικής και «διεθνών» επεμβάσεων. Συχνά, πάντως, οι

παλινδρομήσεις οφείλονται σε γνωστική ανεπάρκεια που εύκολα θεραπεύεται με την

ανάγνωση αξιόπιστων εγχειριδίων. Ευτυχώς, το έλλειμμα εγχώριας καλλιέργειας

της γνώσης περί τα διεθνή καλύπτεται πλέον με μεταφράσεις σημαντικών κλασικών

έργων διεθνών σχέσεων. Τελευταία περίπτωση είναι το αριστούργημα του Hedley

Bull, «Η Άναρχη Κοινωνία, Μελέτη της Τάξης στην Παγκόσμια Πολιτική» (εκδ.

Ποιότητα, 410 σελίδες), που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες, ανάλυση άκρως

επίκαιρη, με κλασικές αξιόπιστες και αξιολογικά ελεύθερες ερμηνείες για την

παγκόσμια τάξη, τη δικαιοσύνη, το διεθνές δίκαιο, την επέμβαση, την ισχύ και

πολλά άλλα κρίσιμα ζητήματα της παγκόσμιας πολιτικής.

Το σύνηθες πρόβλημα κάθε θεώρησης της διεθνούς πολιτικής είναι η απουσία

διαυγούς και ακριβούς αντίληψης για όρους και έννοιες που αφορούν το διεθνές

σύστημα, όπως δικαιοσύνη και τάξη, ισχύς και κανονιστική ανάπτυξη, ηγεμονισμός

και τάξη, ισορροπία ισχύος και διεθνές δίκαιο, εθνική κυριαρχία και διεθνές

δίκαιο, διεθνές δίκαιο και διεθνής τάξη, διεθνές δίκαιο και επεμβάσεις,

μεγάλες δυνάμεις και διεθνείς θεσμοί, παγκόσμια κυβέρνηση και σύστημα

συλλογικής ασφάλειας, διεθνής ολοκλήρωση και παγκοσμιοποίηση, επανάσταση και

διεθνείς αλλαγές, διπλωματία και διεθνής τάξη, κ.τ.λ.

Ασφαλώς, όλοι, από τον απλό και καλόπιστο πολίτη μέχρι τον πρωθυπουργό, έχουν

υποκειμενική γνώμη – θέση για κάθε ένα από αυτά τα πολύπλοκα και εξ

αντικειμένου αξιολογικά φορτισμένα ζητήματα. Έχουν γνώμη – θέση, επίσης, για

τον τρόπο που αυτά διαπλέκονται ή συναρτώνται με τα δικά μας προβλήματα. Κάθε

ενδιαφερόμενος, όμως, καλό θα ήταν, αν κάποια στιγμή της ζωής του συμβουλευτεί

καλογραμμένα κείμενα υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών που εξετάζουν πολύπλευρα,

διλημματικά και αξιολογικά ελεύθερα τα ζητήματα των διεθνών σχέσεων που

ενδιαφέρουν όλους μας. Η σημασία της αξιολογικής ελευθερίας ενός κειμένου

διεθνών σχέσεων έγκειται στο γεγονός ότι γίνεται σεβαστός ο δεδομένος

υποκειμενισμός κάθε αναγνώστη, αφήνοντάς τον έτσι να αποφασίσει ανεπηρέαστα

και κυρίαρχα για τη γνώμη – θέση που ταιριάζει στα δικά του ηθικοκανονιστικά

πρότυπα και αξίες.

Ο Hedley Bull, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διεθνολόγους, στο

προαναφερθέν έργο, με δεξιοτεχνία, αξιοθαύμαστη ευρυμάθεια και ευαισθησία,

επεξεργάζεται, μεταξύ πολλών άλλων, τα διλήμματα και τα προβλήματα που θέτει η

αέναη αναζήτηση τάξης και δικαιοσύνης στη διεθνή πολιτική: Χομπεσιανή

κατάσταση της φύσης, διεθνής κανονιστική ετερότητα λόγω ύπαρξης των εθνών –

κρατών, διαρκής ένταση λόγω αναγκών για διεθνείς αλλαγές, διακρατικές διαφορές

ως προς τις οποίες το δίκαιο δύσκολα εξιχνιάζεται, ηγεμονικές ή ανατρεπτικές –

επαναστατικές προτάσεις και αενάως αναπάντητα ερωτήματα για τη φύση της τάξης

και της δικαιοσύνης σ’ ένα κοινωνικοπολιτικά κατατεμαχισμένο (διεθνή) χώρο.

Ο Bull, αν και διερευνά βαθυστόχαστα τις πολλές πιθανές ή υπό εκκόλαψη

εναλλακτικές προσεγγίσεις οργάνωσης του διεθνούς συστήματος, εστιάζει τη

συζήτηση στα επιτεύγματα της υπαρκτής «κοινωνίας κρατών» υπό συνθήκες διεθνούς

αναρχίας, δηλαδή υπό συνθήκες απουσίας μιας παγκόσμιας «κυβέρνησης των

κυβερνήσεων». Διερευνά τα επιτεύγματα στο επίπεδο διακρατικών νορμών, κωδίκων

συμπεριφοράς, διεθνών θεσμών και διεθνούς δικαίου, επεξεργάζεται δύσκολες

επιλογές στο τρίγωνο ισχύς – δικαιοσύνη – τάξη και στέκεται με δέος μπροστά

στα διλήμματα και τα προβλήματα δραστικών ανατροπών του συστήματος κρατών.

Σχοινοβατώντας πάνω στα δύσβατα και δυσδιάκριτα σύνορα των κοινωνικών,

πολιτειακών και άλλων συνομαδώσεων του παγκόσμιου χώρου, και φιλοσοφώντας

διλημματικά για τις εντάσεις αντιφατικών και ατελών εθνικών – κρατικών,

διεθνών, υπερεθνικών και άλλων κανονιστικών δομών, ο Hedley Bull προσέφερε

τελικά ένα απαράμιλλο στοχαστικό επίτευγμα, την «Άναρχη Κοινωνία». Η «Άναρχη

Κοινωνία», ήδη καθιερώθηκε διεθνώς ως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα διεθνών

σχέσεων όλων των εποχών, γεγονός που επιβάλλει να συγχαρούμε αυτούς που

εργάστηκαν για να το προσφέρουν στον ενδιαφερόμενο Έλληνα αναγνώστη.

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean

Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωσηστο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Τελευταία Νέα