Το Κόσοβο της Αφρικής

Η Ασμάρα, πρωτεύουσα της Ερυθραίας, βρίσκεται στα 8.000 πόδια στα ορεινά της

Ανατολικής Αφρικής. Το στυλ ιταλικό, με φοινικόδενδρα στους δρόμους και

διαφορετικές παραδόσεις να συνδέονται με κάθε είδος καφέ εσπρέσο και

καπουτσίνο. Στην Ασμάρα, οι άνθρωποι προσπαθούν να ντύνονται κομψά και

καθαρίζουν τα παπούτσια τους πριν μπουν στο παλιό ιταλικό μέγαρο της όπερας.

Γύρω από τον καθολικό καθεδρικό που ξυπνά μνήμες τής άλλοτε ιταλικής αποικίας,

τα καφέ και τα ζαχαροπλαστεία κάνουν καλές δουλειές τα πρωινά και τα

απογεύματα. Στους τοίχους του ναού, μεταξύ άλλων δωρητών, αναγράφεται και το

όνομα του Μπενίτο Μουσολίνι, όμως εκείνοι που κληρονόμησαν το κέντρο της πόλης

είναι Κόπτες Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, ενώ πολλοί ασπάζονται μια

ανατολικοαφρικανική στάση ζωής. Εκτός από αυτό, το γεγονός ότι εκλείπουν οι

εγκληματικές ενέργειες και οι επαίτες από τους δρόμους, δημιουργεί την

εντύπωση στον επισκέπτη ότι πιθανόν να βρίσκεται κάπου στη Νότια Ιταλία.

Όμως η Ασμάρα είναι μια πόλη που απειλείται σοβαρά. Η Ερυθραία έχει δεχθεί

εισβολή και οι αιθιοπικές γραμμές απέχουν λίγες ώρες δρόμο. Αν και στα τέλη

Ιουνίου υπεγράφη ειρηνευτική συμφωνία, οι Αιθίοπες παραμένουν στις θέσεις τους

και σχεδόν όλοι στην πόλη φοβούνται ότι μπορεί να σπάσουν την εκεχειρία πριν η

ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ και του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας πάρει

θέσεις, 25 χιλιόμετρα στο εσωτερικό της Ερυθραίας.

Φοβούνται

Κύριος στόχος της Αιθιοπίας δεν είναι η Ασμάρα. Ίσως ο στρατός της να

επιχειρήσει επίθεση στο λιμάνι Ασάμπ στην Ερυθρά Θάλασσα, το οποίο φαίνεται να

ορέγεται. Αν συμβεί αυτό, δεδομένου ότι ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα

για το μέλλον της Ερυθραίας, οι πολίτες της Ασμάρας γνωρίζουν ότι, με την κακή

τύχη με το μέρος τους, η πόλη τους θα γίνει συντρίμμια, η κουλτούρα τους θα

καταστραφεί. Έτσι, το να προσπαθεί κανείς να μαντέψει τις προθέσεις της

Αιθιοπίας είναι ένα από τα πιο σύγχρονα σπορ στο οποίο επιδίδονται πολλοί από

αυτούς που συνάντησα κατά τις προηγούμενες επισκέψεις μου στην περιοχή,

ανάμεσά τους και αντάρτες που αγωνίστηκαν στον πόλεμο της ανεξαρτησίας, ο

οποίος έληξε το 1991. Στις ομάδες εκείνες ανήκε και η Άσκαλου Μενκάριος,

υπουργός Εργασίας σήμερα. Την πρωτοσυνάντησα πριν από 13 χρόνια, στη διάρκεια

του μεγάλου «αγώνα», όταν το φορτηγό στο οποίο επέβαινα, χάλασε. Οι μαχόμενοι

της Ερυθραίας το κάλυψαν ­ θυμάμαι ­ με κλαδιά για να μην εντοπιστεί από τα

αιθιοπικά Μιγκ. Εκείνη, προσπαθούσε να προστατεύσει το παιδί της.

Πριν από λίγες εβδομάδες στην Ασμάρα μού έφερε να δω την κόρη της, 14 ετών

σήμερα. Αυτό το οστεώδες πλάσμα είναι ένα παιδί-σφραγίδα της μεσαίας τάξης και

πρέπει να ερωτηθεί για το αν θα μπορούσε να ζει σε τρύπες στα βουνά, όπως η

μητέρα του…

Η πρωτεύουσα Ασμάρα δεν είχε καταληφθεί έως το 1991. Όταν την είδα δύο χρόνια

αργότερα ήταν μια πόλη εκστατική που περίμενε το δημοψήφισμα για την

ανεξαρτησία, το οποίο θα διεξαγόταν υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών.

Οι άνδρες και οι γυναίκες που γνώρισα ως αντάρτες στα βουνά, φορούσαν

κοστούμια.

Ο κόσμος ήταν καλοκάγαθος. Ο δικτάτορας της Αιθιοπίας, Μεγκίστου, είχε

καταφύγει στη Ζιμπάμπουε. Την εξουσία είχαν οι αντάρτες της Βόρειας Αιθιοπίας,

σύμμαχοι της Ερυθραίας. Ο νέος πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Μέλες Ζενάουι, είχε

εγκατασταθεί στο ίδιο ξενοδοχείο με μένα και τη γυναίκα μου για να

παρακολουθήσει το δημοψήφισμα. Ο κόσμος χόρευε μπροστά από τα εκλογικά

παραβάν… Η ανεξαρτησία θα έπαιρνε σάρκα και οστά μέσω δημοψηφίσματος υπό τον

ΟΗΕ, δεν ήταν όμως μόνον αυτό.

Ταυτόχρονα θα έληγε η περίοδος του θανάτου… Σήμερα, δεν υπάρχει χαρά σ’

αυτήν την πόλη.

Πριν από λίγες εβδομάδες, γύρω από την Ντέμπορβα, 40 χιλιόμετρα από την πόλη,

100.000 άνθρωποι που γλίτωσαν από τον αιθιοπικό στρατό ζούσαν ανά 15 σε μια

σκηνή. Πολλοί, κάτω από τα δένδρα.

Περισσότεροι από 1 1/2 εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπίστηκαν ­ ο μισός πληθυσμός.

«Πείτε το στον κόσμο», με παρότρυνε στα αγγλικά ένα αγόρι από την ­ υπό

αιθιοπικό έλεγχο ­ πόλη Σενάφε. Γιατί, παρά την προσπάθεια που καταβάλλουν οι

πολίτες της Ερυθραίας για να διασφαλίσουν ότι δεν ταιριάζουν με το πρότυπο του

Αφρικανού πρόσφυγα, τεράστια προβλήματα τούς απειλούν με αφανισμό. Βροχές,

κουνούπια, ελονοσία, διάρροια…

Ο πόλεμος ανάμεσα στα δύο έθνη άρχισε ως συνοριακή διαμάχη πριν από περίπου

τρία χρόνια και εξελίχθηκε σε ολομέτωπη εισβολή. Με την πολυτέλεια που τους

διέκρινε, τον πολύτιμο καφέ τους, οι πρώην αντάρτες λένε ότι αυτό που τους

έλαχε είναι ανάλογο με αυτό που έπαθε το Βέλγιο το 1914 και το Κουβέιτ το

1991. Ακόμη κι έτσι όμως, είναι οι αμυνόμενοι που τιμωρούνται, ίσως με

μεγαλύτερη σφοδρότητα απ’ ό,τι οι εισβολείς. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των

Ηνωμένων Εθνών επέβαλε κυρώσεις και στις δύο πλευρές.

Με πάθος

Ο πρόεδρος Ισάιας Αφουέρκι ήταν πάντα παθιασμένος με την αφρικανική αυτάρκεια.

Σήμερα λέει ότι «η εξάρτηση πλήττει ολόκληρη τη χώρα». Η Ερυθραία είχε πετύχει

αυτάρκεια τροφίμων έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Οι οργανισμοί αρωγής την εγκατέλειψαν, όμως τώρα χρειάζεται να επιστρέψουν.

«Γιατί», ρωτά ο κόσμος στα καφέ της Ασμάρας, «ήταν τόσο αποδυναμωμένη η

διεθνής αντίδραση για την εισβολή;

Γιατί το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών άργησε τόσο να αντιδράσει και γιατί

ο Καναδάς συμπεριφέρθηκε τόσο σκληρά;». To 75% της βοήθειας έρχεται από την

Ευρώπη. Για μια σαφέστερη δήλωση πρέπει κανείς να ανατρέξει σε έναν άνθρωπο με

τον δυναμισμό της Λέα Μπριλμάγιερ, καθηγήτρια του Δδιεθνούς Δικαίου στο Γέιλ,

που περνάει όμως 6 μήνες τον χρόνο στην Ερυθραία, ως σύμβουλος του προέδρου

Αφουέρκι.

«Ο πόλεμος αυτός είναι μια απάτη», υποστηρίζει. «Είναι απάτη, εξηγεί, διότι

δεν υπήρχαν οι αιτιάσεις για τη συνοριακή διαμάχη. Τα σύνορα της Ερυθραίας

ρυθμίστηκαν με μια συνθήκη το 1908 ανάμεσα στην Ιταλία και την τότε Αβησσυνία

και εμφανίστηκαν στους χάρτες της Αιθιοπίας πριν από λίγα χρόνια.

Η Ερυθραία μετατρέπεται σε Κοσσυφοπέδιο, με τη διαφορά ότι ο πληθυσμός του

Κοσσυφοπεδίου έχει πιστωτικές κάρτες, έτσι αξίζει να σωθεί».