Είναι προφανές ότι η αλλαγή χιλιετίας εξάπτει τη φαντασία, τροφοδοτεί τον
ουτοπισμό και συχνά οδηγεί σε έξαρση αθεμελίωτων ή μπερδεμένων θέσεων για τη
διεθνή πολιτική.
Ασφαλώς, το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης του καθενός είναι αδιαμφισβήτητο.
Αναμφίβολα, επίσης, μερικές αθυρόστομες και ουτοπικές θέσεις είναι συχνά
χαριτωμένες και διασκεδαστικές.
Όμως, επειδή η ορθότητα των εκτιμήσεων στις διεθνείς σχέσεις είναι αντιστρόφως
ανάλογη του ουτοπισμού, ίσως να δημιουργείται σοβαρό πρόβλημα όταν
φαντασιοκοπήματα επηρεάζουν δραστικά τη διπλωματία ενός κράτους.
Χαρακτηριστικά, την περασμένη Κυριακή, κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος, σε
άρθρο, σε εφημερίδα, στήριξε ανάλυσή του στην εξής καταπληκτική θέση:
«Βαδίζουμε προς την κατεύθυνση δημιουργίας παγκόσμιου πλανητικού χωριού» όπου
οι κρατικές, εθνικές και άλλες διαφορές και ταυτίσεις ή αντιλήψεις είναι
περίπου ασήμαντες λεπτομέρειες ή απόρροια παρωχημένου εθνικισμού. Η ειρήνη και
η συνεργασία θα διασφαλίζονται, πλέον, «από τη δύναμη των απλών πολιτών».
Η ανθρωπότητα, εισηγείται ο διακεκριμένος συμπολίτης μας, μπορεί να
πειραματιστεί και «με άλλες μορφές κρατικής οργάνωσης», αρχίζοντας από την
Κύπρο. Η ιδέα για συνομοσπονδία Ελλάδας – Τουρκίας πριν από τρεις περίπου
δεκαετίες, ωχριά μπροστά σ’ αυτή τη νέα μεγάλη ιδέα του Ελληνισμού: Για να
επιτύχει η ανθρωπότητα το όνειρο της πολιτειακής «πολυ-πολιτισμικής,
πολυ-θρησκευτικής και πολυ-εθνικής συνύπαρξης» δηλαδή, μια επιτυχία χωρίς
ιστορικό προηγούμενο ουσιαστικά, προτείνεται αποδοχή των τετελεσμένων της
εισβολής του 1974, συναίνεσή μας στην καταστρατήγηση θεμελιωδών αρχών της
δημοκρατίας και σύμπραξή μας στην εγκαθίδρυση τυραννίας της μειοψηφίας στη
Μεγαλόνησο. Επίσης, είναι καταπληκτική η ευκολία με την οποία πάγιες τουρκικές
θέσεις γίνονται δική μας σημαία: 1) Ισοτιμία μειοψηφίας και πλειοψηφίας «σε
όλα τα πεδία». 2) Στη νέα μορφή οργάνωσης του κυπριακού κράτους συνεκτιμούνται
οι γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές πραγματικότητες (δηλαδή, οι φασιστικές
τουρκικές αιτιάσεις για «ζωτικό χώρο» και η απαίτηση αποδοχής των
γεωστρατηγικών τετελεσμένων του 1974).
Εάν ερμηνεύω ορθά αυτούς τους ιδεολογικούς και πολιτικούς γρίφους, τα εθνικά
συμφέροντα των κρατών μπορούν να θυσιαστούν στον βωμό της ανάπτυξης του
«παγκόσμιου χωριού», αρχής γενομένης από τα δικά μας εθνικά συμφέροντα, με
την, σε πρώτη φάση, αναγνώριση των τετελεσμένων της τουρκικής εισβολής στην
Κύπρο, και τη δημιουργία ενός εκτρωματικού πειραματικού κράτους. Εν ολίγοις,
καλούμαστε για να μετατρέψουμε το ένα δέκατο του Ελληνισμού σε πειραματόζωα
της ιστορίας. Τα υπόλοιπα εννέα δέκατα έπονται και όποιος διαφωνεί ή
αντιστέκεται είναι «εθνικιστής» και «εχθρός της ειρήνης».
Η ιστορία διδάσκει πως κοινωνικά και πολιτικά πειράματα που αντιβαίνουν στις
ιστορικές νομοτέλειες οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερες συγκρούσεις. Πρωτίστως,
απαιτείται κατανόηση του γεγονότος πως τα διεθνή προβλήματα είναι «τραγικά»
και δυσεπίλυτα. Ως αποτέλεσμα της διεθνούς κοινωνικής και κανονιστικής
ετερότητας, κάθε κοινωνία αναπτύσσει διαφορετική νοηματοδότηση της «αλήθειας»,
του «δικαίου» και του (εθνικού) «συμφέροντος». Η ιστορία, εξάλλου,
επιβεβαιώνει τη Θουκυδίδεια ανάλυση. Μεταξύ άλλων ότι: 1) «Ο ισχυρός επιβάλλει
ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η
αδυναμία του». 2) «Όσοι διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή
τους». 3) Η άνιση ανάπτυξη και ο ηγεμονισμός είναι τα κυριότερα αίτια πολέμου.
4) Για όσους ουτοπικά πιστεύουν τα αντίθετα «μακαρίζουμε την αθωότητά τους
αλλά δεν ζηλεύουμε την αφροσύνη τους».
Το βάρος της απόδειξης πως η ανάλυση του Θουκυδίδη δεν ισχύει πλέον και πως ο
κόσμος άλλαξε και ενοποιείται ειρηνικά, ανήκει σ’ αυτόν που το υποστηρίζει.
Είναι τουλάχιστον πολιτική αφέλεια να υποστηρίζεται με ευκολία και ελαφρότητα
πως η διεθνής ετερότητα εξαλείφθηκε και πως το άμεσο πρόβλημα της ανθρωπότητας
(και πρωτίστως της ελληνικής διπλωματίας!) είναι η προσαρμογή – συμβιβασμός σε
κάποιον «παγκόσμιο τρόπο ζωής» και κάποιο παγκόσμιο «κοινωνείν και αληθεύειν»,
στο πλαίσιο ενός υποθετικού «παγκόσμιου πλανητικού χωριού», στον βωμό του
οποίου τα ζωτικά εθνικά μας συμφέροντα μπορούν να θυσιαστούν.
Η ιστορία διεθνών σχέσεων είναι νεκροταφείο θεωρητικών και πρακτικών
προσπαθειών διάψευσης της ανάλυσης του Θουκυδίδη. Ο διεθνής χώρος, επίσης,
είναι νεκροταφείο των κρατών των οποίων οι κοινωνίες και οι ηγέτες δεν
σεβάστηκαν τις νομοτέλειες που διέπουν τις διακρατικές σχέσεις από καταβολής
κόσμου.
Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών
Σπουδών & Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση
