Τα Μάταλα, η Φαιστός, η Γόρτυνα: ό,τι γνωρίζεις για τον Νότο του Νομού Ηρακλείου συνήθως περιορίζεται σ΄ αυτές τις λέξεις. Μακριά από τα πούλμαν με τους τουρίστες, εκεί όπου η αγριάδα των Αστερουσίων κοντράρει με τη ραθυμία του Λιβυκού, ανοίγεις τον χάρτη, βάζεις μπροστά τη μηχανή και ξεκινάς.
Ηράκλειο-Πύργος-Χάρακας. Η πρώτη στάση θα γίνει στον πέτρινο λόφο του μικρού χωριού του Χάρακα, που οι υπώρειές του κάθε άνοιξη στολίζονται από αγριολούλουδα. Ανεβαίνοντας εκεί θα βρεις ερείπια φρουρίου και την εκκλησία του Χριστού, ενώ χαζεύοντας τη θέα από ψηλά θα διακρίνεις στα νοτιοδυτικά έναν από τους πιο καλά διατηρημένους ανεμόμυλους της περιοχής. Η συνέχεια του δρόμου προς τους Παρανύμφους είναι μια έκπληξη: ένα τοπίο φιλικό και αφιλόξενο μαζί, τα Αστερούσια, σε υποδέχεται με συστάδες που βράχων που- δεν κάνεις λάθος- θυμίζουν Μετέωρα: μόνο που έχουν γύρω τους καταπράσινα λιβαδάκια που μοιάζουν φροντισμένα από έναν αόρατο, πανταχού παρόντα κηπουρό!

Πριν από το χωριό των Παρανύμφων θα κάνεις παράκαμψη στον χωματόδρομο αριστερά και θα ακολουθήσεις την πινακίδα προς το σημείο θέας για το φαράγγι του Αμπά. Φτάνοντας στην άκρη του επίπεδου βράχου που προεξέχει πάνω από τα κάθετα τοιχώματα, θα απολαύσεις την πανοραματική άποψη του Λιβυκού και του παραθαλάσσιου οικισμού Τρεις Εκκλησιές, ενώ δεξιά σου ο μεγάλος καταρράκτης του φαραγγιού θα εξατμίζεται καθώς πέφτει από τα βράχια προς τη μικρή λίμνη, στη βάση του. Το ίδιο το χωριό, με τα ασπρισμένα σπίτια του και το περιποιημένο λαογραφικό μουσείο θα σου κλέψει την καρδιά. Ρωτώντας τις γυναίκες θα μάθεις για την αρχαϊκή τελετουργία που ακόμη επιβιώνει στους Παρανύμφους και τις κάνει να κυκλώνουν με μακριά νήματα το χωριό τους κάθε φορά που απειλείται από τα στοιχεία της φύσης, τις αρρώστιες, το Κακό…

Στο τέλος του χωριού μπαίνεις στον χωματόδρομο προς τον Κόφινα και τα Καπετανιανά μέσα σε πετρώδες τοπίο. Σε περίπου 4,5 χιλιόμετρα θα στρίψεις δεξιά, αφού πρώτα κάνεις μια μικρή στάση για να γνωρίσεις τους δύο και μοναδικούς κατοίκους του ερειπωμένου χωριού Πλατανιάς. Σε άλλα 3 χιλιόμετρα από τη στιγμή που έστριψες, θα δεις μπροστά σου τον Κόφινα και θα υποκλιθείς στο μεγαλείο του. Στην κορυφή αυτή των Αστερουσίων βρίσκεται ένα από τα ψηλότερα ιερά της Μινωικής Κρήτης και οι άνθρωποι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τον επιλέγουν για να κάνουν τις μυστηριακές τελετές τους. Μία από αυτές αφορά τις «μηλίτσες του Κόφινα», όπως τις λένε: τρία υπεραιωνόβια δέντρα της σορβιάς αυτής φυτρώνουν ακόμη στο βουνό και οι νέοι της περιοχής τα κόβουν την παραμονή της γιορτής του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου. Οι άνθρωποι που έχουν σκαρφαλώσει τις απότομες πλαγιές μαζί με τον παπά θα κάνουν την τελετή της ύψωσης του Σταυρού και θα φάνε τα φρούτα αυτά σαν «αντίδωρο» ή θα τα πάρουν για να τα βάλουν στα εικονίσματα- επαναλαμβάνοντας, όπως οι πρόγονοί τους, μια αρχαιότατη τελετή δενδρολατρείας!

Αν ο καιρός δεν επιτρέπει την ανάβαση στον Κόφινα, η επιλογή από τη διακλάδωση όπου βρίσκεσαι αντικρύζοντας το βουνό είναι αριστερά προς τη Μονή Κουδουμά – μια εξαιρετική διαδρομή 17 χλμ. προς το παραλιακό μοναστήρι με πεύκα που έχει σμιλέψει ο άνεμος. Διαφορετικά θα στρίψεις δεξιά προς τα Καπετανιανά . Φτάνοντας στο χωριό θα εντυπωσιαστείς από τη θέση όπου είναι κτισμένες οι δυο γειτονιές του στα πλατώματα του βουνού, έχοντας θέα στον Κόφινα και στον Αϊ-Γιάννη, τον παράλιο οικισμό που απέχει 8 χιλιόμετρα από τα Καπετανιανά: αν κατέβεις προς τα εκεί (είναι κακοτράχαλος ο δρόμος, αλλά αξίζει τον κόπο) θα απολαύσεις μεγαλειώδη θέα προς τα δυο φαράγγια της περιοχής και λίγο έξω από τον παράλιο οικισμό θα βρεις το παλιό μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη κτισμένο σε σπηλιές, με εξωτερικές και εσωτερικές αγιογραφίες.

Στα Κάτω Καπετανιανά θα περιηγηθείς ανάμεσα σε ερειπωμένα και υπό αναστήλωση σπίτια και θα ξεκουραστείς στο προαύλιο της παλιάς εκκλησίας της Παναγίας- ή Κύριε Ελέησον- με τις υπέροχες τοιχογραφίες, πάνω από την οποία υπάρχει κάθετος βράχος που χρησιμοποιούν και ως μικρή πίστα αναρρίχησης. Στα Πάνω Καπετανιανά αξίζει να γνωρίσεις τον Gunnar Schuschnigg, Αυστριακό που έχει εγκατασταθεί πριν από πολλά χρόνια στην περιοχή και γνωρίζει τα πάντα για το αναρριχητικό πεδίο των Καπετανιανών- έχει μάλιστα εκδώσει και βιβλίο.