«Φρέναρουν» το Αλτσχάιμερ

Ενα σημαντικό βήμα στην πρώιμη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ έκαναν έλληνες επιστήμονες, συμβάλλοντας στην παγκόσμια προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας που στοχεύει στην έγκαιρη πρόληψη και αντιμετώπισή της.

Ειδικότερα, οι ερευνητές απέδειξαν ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται σε αρνητικά ερεθίσματα διαφέρουν μεταξύ των υγιών ατόμων και των ατόμων με Υποκειμενική Νοητική Διαταραχής (ΥΝΔ), καθώς και αυτών με Ηπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ) και Ανοια Τύπου Alzheimer (ΑΤΑ). Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας – καθηγήτρια Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μάγδα Τσολάκη, «η Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή δεν σημαίνει απαραίτητα νόσος Αλτσχάιμερ».

Παρ’ όλα αυτά έχει αρχίσει να μελετάται και να θεωρείται πολύ ενδιαφέρον θέμα στον χώρο των νευροεπιστημών. Και αυτό διότι η εμφάνιση της ανησυχίας που προκύπτει στους ηλικιωμένους όταν αρχίζουν να ξεχνούν, ενώ δεν υπάρχει καμία οργανική ή αντικειμενική αιτιολογία, έχει θεωρηθεί σύμπτωμα με υψηλή προγνωστική αξία για την άνοια.

Υπό τα δεδομένα αυτά, και όπως εξηγεί η ειδικός, «η επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως επικεντρώνει τις προσπάθειές της σε αυτό το πεδίο, ώστε να διαπιστωθεί με τη βοήθεια βιολογικών δεικτών – π.χ. μαγνητική τομογραφία, εγκεφαλογράφημα, εξετάσεις αίματος, εγκεφαλονωτιαίο υγρό – εάν στο πρώιμο αυτό στάδιο έχει ήδη ξεκινήσει η νευροεφκύλιση».

Πιο συγκεκριμένα, στη νευροφυσιολογική μελέτη – με επιστημονικό υπεύθυνο επίσης τον ερευνητή α’ του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (EKETA-IΠΤΗΛ), EKETA-IΠΤΗΛ δρα Ιωάννη Κομπατσιάρη – έλαβαν μέρος 57 ηλικιωμένοι.

Τέσσερις ομάδες. Οι ερευνητές αρχικά τους κατηγοριοποίησαν σε τέσσερις ομάδες: υγιείς, ΥΝΔ, ΗΝΔ και ασθενείς με ΑΤΑ. Επειτα οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε λεπτομερή κλινική και νευροψυχολογική εκτίμηση και στη συνέχεια παρακολούθησαν 34 εικόνες ανθρώπων που παρουσίαζαν αρνητικά συναισθήματα (δηλαδή, θυμό και φόβο). Ταυτόχρονα με την παρουσίαση των εικόνων γινόταν καταγραφή με τη χρήση υψηλής ποιότητας – πυκνότητας ηλεκτροεγκεφαλογράφου (χρησιμοποιήθηκαν 256 ηλεκτρόδια),  με στόχο την ανάλυση του σήματος του εγκεφάλου και τον εντοπισμό διαφορών ως προς τις περιοχές μέγιστης ενεργοποίησης μεταξύ των ομάδων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ως προς την απόκριση, αλλά και την ένταση της ενεργοποίησης συγκεκριμένων περιοχών μεταξύ των υγιών και των συμμετεχόντων με ΥΝΔ, καθώς επίσης και των συμμετεχόντων με ΗΝΔ κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Οπως αναμενόταν, στην περίπτωση της ομάδας ΑΤΑ οι ασθενείς παρουσίασαν την ελάχιστη ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών συγκριτικά με τις άλλες τρεις ομάδες. Παράλληλα, σημειώθηκαν αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις και στην τοπογραφική ανάλυση, καθώς όπως φάνηκε η βαρύτητα της νόσου επηρεάζει την ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αποκωδικοποίηση και συνεπώς στην αντίληψη των συναισθημάτων.

Πιο αναλυτικά και σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση «Journal o Alzheimer’s disease», παρατηρήθηκε μικρότερη ενεργοποίηση και δραστηριότητα στον μετωπιαίο και το κροταφικό λοβό των συμμετεχόντων με ΥΝΔ σε σχέση με τους υγιείς.

Η διαταραχή. «Η μαγνητική τομογραφία δείχνει τις δομικές βλάβες, ενώ το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα βοηθά να καταλάβουμε τη λειτουργική διαταραχή των ασθενών. Στόχος μας είναι να εντοπίσουμε και να ορίσουμε τα κριτήρια για πρώιμη διάγνωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά και η θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών, καθώς προς το παρόν τα διαθέσιμα σκευάσματα προορίζονται για πάσχοντες σε προχωρημένο στάδιο». Συνεπώς το επιστημονικό «στοίχημα» είναι μέσω προηγμένων μεθόδων νευροαπεικόνισης η ιατρική κοινότητα να μπορεί να προβλέπει τα πρώιμα στάδια που μπορεί να εξελιχθούν σε νόσο Αλτσχάιμερ με σκοπό την αναχαίτιση της πορείας της. Σημειώνεται ότι οι επιστημονικές αυτές ανακαλύψεις συνέπεσαν με την Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Αλτσχάιμερ που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου.

Οι αριθμοί

«Χτυπούν» την άνοια με ένζυμο

Τα γηράσκοντα κύτταρα φαίνεται να παίζουν ρόλο-κλειδί στη νευροεκφύλιση του εγκεφάλου, όπως προκύπτει από μία ακόμη νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature», ανοίγοντας στην επιστημονική κοινότητα νέους δρόμους στη διάγνωση, την πρόληψη και την αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ.

Οι ερευνητές με επικεφαλής τον μοριακό βιολόγο Darren Baker, της Mayo Clinic στη Μινεσότα, μελέτησαν ποντίκια τα οποία έφεραν μια γενετική μορφή άνοιας, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μάθουν και να συγκρατήσουν νέες πληροφορίες. Ειδικότερα, η αδυναμία τους αυτή οφειλόταν σε έναν μεγάλο αριθμό γερασμένων κυττάρων σε περιοχές του εγκεφάλους τους που αποτελούν σημαντικά κέντρα για τη μνήμη και τη νόηση.

Οι επιστήμονες με τη βοήθεια ενός γενετικά τροποποιημένου ενζύμου επιχείρησαν να απομακρύνουν τα γηρασμένα κύτταρα, και μαζί με αυτά, όπως διαπιστώθηκε, εξαφανίστηκαν και τα συμπτώματα της άνοιας.

«Πυξίδα». Οι παρατηρήσεις αυτές αναμένεται να διευρύνουν τους ορίζοντες της ερευνητικής «πυξίδας», δεδομένου ότι όπως φάνηκε η απομάκρυνση των άχρηστων κυττάρων πιθανόν να βάζει φρένο στις βλάβες που οδηγούν στην άνοια και το Αλτσχάιμερ. Εντούτοις, οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν πρόωρες οποιοσδήποτε εκτιμήσεις, καθώς είναι αμφίβολο εάν ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα αντιδράσει κατά τον ίδιο τρόπο με αυτόν των τρωκτικών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα γηράσκοντα κύτταρα οι επιστήμονες τα αποκαλούν και «ζόμπι», καθώς υπάρχουν μεν στον οργανισμό, αλλά σε ημιζωντανή κατάσταση. Η αιτία; Οπως εξηγούν οι επιστήμονες, ο μετασχηματισμός τους σε γηράσκοντα είναι μια φυσική άμυνα του σώματος ενάντια στην ανάπτυξη του καρκίνου, διακόπτοντας τη συνεχή μετάλλαξή τους.

Παρ’ όλα αυτά, και ενώ αρχικά θεωρούνταν αβλαβή, ολοένα και περισσότερες μελέτες συσχετίζουν τα γηράσκοντα κύτταρα με παθήσεις όπως το Πάρκινσον, ο διαβήτης και οι καρδιοπάθειες.