Είναι νωρίς να μιλάμε για διάσωση

Πώς θα πρέπει να αντιδράσει η ΕΕ απέναντι στην οικονομική κρίση που έχει ξεσπάσει στην Τουρκία; Οι ειδικοί του έγκυρου ινστιτούτου Bruegel συζητούν πιθανά σενάρια.

Ποιο είναι το πρόβλημα;

Η τουρκική λίρα έχει χάσει άνω του 30% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου από την αρχή του χρόνου. Μετά την πολιτική κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας και την αύξηση των δασμών σε τουρκικά προϊόντα την περασμένη εβδομάδα, η λίρα κατέρρευσε. Το τουρκικό νόμισμα φαίνεται να σταθεροποιείται προς το παρόν, όμως υπάρχουν μεγάλα ερωτήματα για την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Τουρκία έχει 23% βραχυπρόθεσμου εξωτερικού χρέους, δηλαδή περίπου 180 δισ. δολάρια, που χρειάζεται χρηματοδότηση. Το ΔΝΤ έχει προειδοποιήσει εδώ και καιρό για την πορεία της οικονομίας και ζητεί μεγαλύτερη προσοχή για τις χρηματοπιστωτικές εγγυήσεις στα δανειακά προγράμματα των τραπεζών. Το δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας περιορίζεται στο 28% και το έλλειμμα ξεπερνά το 5%. Οι αριθμοί δείχνουν πως χρειάζεται προσαρμογή της μακροοικονομικής πολιτικής. Είναι νωρίς ακόμα να φανεί εάν η Τουρκία θα χρειασθεί πρόγραμμα διάσωσης, όπως κάποιοι υποστηρίζουν. Ομως σίγουρα, εάν η πολιτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ κλιμακωθεί, η νευρικότητα στις αγορές θα αυξηθεί. Και βέβαια, η ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσει ποια στάση θα τηρήσει.

Γιατί πρέπει να νοιάζεται η ΕΕ;

Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι. Πρώτον, η κρίση σε μια γειτονική της χώρα μπορεί να έχει άμεση αρνητική επίπτωση στην οικονομία της ΕΕ, μέσω της έκθεσης των τραπεζών της που λειτουργούν στην Τουρκία (κυρίως από Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία) και στο εμπόριο. Σε σύγκριση με το μέγεθος της ευρωπαϊκής οικονομίας, αυτή η έκθεση είναι σχετικά μικρή και λογικά διαχειρίσιμη. Ομως, αν και η ανάκαμψη στην Ευρώπη ξεκίνησε το 2013, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες παραμένουν ευάλωτες – όπως φαίνεται από τις αντιδράσεις στις αγορές ομολόγων για την Ελλάδα και την Ιταλία.

Δεύτερον, οι πιθανές πολιτικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Τουρκία μπορεί να επηρεάσουν τη στάση της στο θέμα των σύρων προσφύγων. Τρίτον, σημαντικές είναι και οι γεωπολιτικές ανησυχίες. Ο πρόεδρος Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει ότι η χώρα του μπορεί να γυρίσει την πλάτη στη Δύση αναζητώντας νέους συμμάχους. Αρα, η ΕΕ θα πρέπει να εκτιμήσει τη γεωπολιτική απειλή που ενέχει κάτι τέτοιο.

Μπορεί να βοηθήσει η ΕΕ εάν το ζητήσει η Τουρκία;

Το ΔΝΤ είναι η προφανής υποψηφιότητα για να παράσχει βοήθεια σε χώρα με τέτοια χρηματοπιστωτικά ζητήματα, που έχει ανάγκη χρηματοδότησης σε δολάρια. Ομως, θα είναι δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ – κάτι που, λόγω της σημερινής κατάστασης, δεν θεωρείται πολύ εύκολο. Εάν δεν γίνει εφικτό πρόγραμμα του ΔΝΤ (ή εάν η Τουρκία δεν θέλει να συνεργασθεί με το ΔΝΤ) και οι χώρες της ΕΕ αποφασίσουν ότι είναι προς το συμφέρον τους να αποφευχθεί κλιμάκωση της κρίσης, μπορεί οι Ευρωπαίοι να αποφασίσουν ένα δικό τους πακέτο οικονομικής στήριξης, μέσω του προγράμματος Μακρο-Οικονομικής Βοήθειας (MFA), που αφορά χώρες – μη μέλη. Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί για την Τυνησία, την Ιορδανία, τη Μολδαβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία. Ομως αυτά τα κονδύλια είναι περιορισμένα.

Τελικά, τι θα πρέπει να κάνει η ΕΕ;

Καταρχήν, θα πρέπει η Τουρκία να ζητήσει βοήθεια. Ομως η απόφαση στήριξης της Αγκυρας αποτελεί ένα δύσκολο πολιτικό ζήτημα για την ΕΕ. Είναι ξεκάθαρο ότι οι χώρες της ΕΕ είναι πιο ευάλωτες στην τουρκική κρίση λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας. Ετσι, η ΕΕ θα πρέπει να καταλήξει γρήγορα σε κοινή στάση. Και εάν αποφασισθεί η χρήση του MFA, να προωθηθούν οι δημοκρατικές αξίες.