Ούτε μία εμπορική αποτυχία. Ούτε μία μέτρια ταινία. Ο Κρίστοφερ Νόλαν είναι ένας σκηνοθέτης με αποστολή: να επαναφέρει τη… νοημοσύνη στο εμπορικό αμερικανικό σινεμά. Ποιος θέλει να θυμάται τους κιτς και κακογυρισμένους Batman του Τζόελ Σουμάχερ μετά τον Σκοτεινό Ιππότη; Και γιατί να επιστρέψουμε στο «Περλ Χάρμπορ» του Μάικλ Μπέι όταν υπάρχει η εξαίσια «Δουνκέρκη»; Η ουσία λοιπόν είναι μία: μπαίνοντας σε μια κινηματογραφική αίθουσα για να δεις ένα πανάκριβο και πολυδιαφημισμένο blockbuster μπορείς να είσαι βέβαιος πως θα δεις μια καλή ταινία –αρκεί να φέρει την υπογραφή του. Οχι άσχημα για έναν αυτοδίδακτο!

Ο Κρίστοφερ Τζέιμς Νόλαν γεννήθηκε στις 30 Ιουλίου 1970 στο Λονδίνο (ναι, είναι Αγγλος) και πολύ γρήγορα ανακάλυψε την αγάπη του για το σινεμά –για την ακρίβεια από τα επτά του χρόνια. Είδε πρώτη φορά στη ζωή του τον «Πόλεμο των Αστρων» και έχασε τη μιλιά του. Και λίγους μήνες μετά, με μια μικρή κάμερα που του είχε κάνει δώρο ο πατέρας του, γύρισε τη δική του εκδοχή με τίτλο… «Ο Πόλεμος του Διαστήματος». Σημειώστε πως δεν καταγόταν, όπως πολλοί συνάδελφοί του, από «καλλιτεχνική» οικογένεια: ο πατέρας του ήταν κειμενογράφος διαφημίσεων, ενώ η μητέρα του αεροσυνοδός. Αφήνοντας, αργότερα, στην άκρη τις σπουδές του στην αγγλική φιλολογία, και έχοντας μετακομίσει με την οικογένειά του στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών, μάζεψε ένα μικρό ποσό (μόλις 3.000 δολάρια) και γύρισε την πρώτη του ταινία με τίτλο «Following» το 1998. Η ταινία έλαβε θετικές κριτικές και εμφανίστηκε σε διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, με πρώτο το φεστιβάλ του Σαν Φρανσίσκο –έκανε όμως την εμφάνισή της και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς. Η κριτική τον αποθέωσε, και έτσι μεταπήδησε στο «Memento» του 2000, μια, ξανά, ανεξάρτητη παραγωγή που όμως χάρισε στον Νόλαν την πρώτη του υποψηφιότητα για Οσκαρ στην κατηγορία Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου.

Το χατ-τρικ όμως εδώ δεν ήταν το σενάριο, αλλά το μοντάζ: η ιστορία του Γκάι Πιρς που, υποφέροντας από απώλεια «πρόσφατης» μνήμης (μια ιδιάζουσα μορφή αμνησίας) αναζητά τον δολοφόνο της γυναίκας του θα ήταν εντελώς μπανάλ σε φυσιολογική χρονική σειρά. Είναι η αντίστροφη αφήγηση όμως που ανέδειξε το μεγάλο σκηνοθετικό του ταλέντο –και έτσι, ο Στίβεν Σόντερμπεργκ τον «αγκαζάρει» για να γυρίσει το ριμέικ του νορβηγικού θρίλερ «Ινσόμνια» με δύο μεγάλους σταρ: τον Αλ Πατσίνο και τον Ρόμπιν Γουίλιαμς. Ο Πατσίνο δηλώνει ενθουσιασμένος («Το σενάριο δεν με ενδιέφερε, αλλά είδα το «Memento» και ήθελα να δουλέψω μαζί του, είναι προορισμένος για μεγάλα πράγματα»). Οι εισπράξεις ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια δολάρια και ο Πατσίνο είχε δίκιο: η επόμενη ταινία του ήταν το «Batman Begins» που επανέφερε ξανά (καλώς ή κακώς) τα κόμικς στη μόδα και τα μεγάλα νούμερα στα ταμεία του έδωσαν την ευκαιρία να φιλμάρει ένα πιο προσωπικό project, το «The Prestige» που απέσπασε 3 υποψηφιότητες για Οσκαρ.

Εκεί τον συνάντησα για πρώτη φορά και, αντί να μιλήσουμε για το φιλμ, «φάγαμε» όλο τον χρόνο της συνέντευξης μιλώντας για –τι άλλο; –το σινεμά, τους αγαπημένους μας σκηνοθέτες, τις ταινίες που μας σημάδεψαν. Κάπου εκεί μου είπε, «ετοιμάζω νέο Μπάτμαν τώρα, και θέλω να κάνω κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ σε ταινία του είδους». Δεν κατάλαβα τι εννοούσε ακριβώς, μέχρι που είδα τον «Σκοτεινό Ιππότη»: το φιλμικό σύμπαν συνταράσσεται από την ερμηνεία του Χιθ Λέτζερ ως Τζόκερ και ο Κρίστοφερ Νόλαν φροντίζει όχι μόνο να σκιαγραφήσει έναν άκρως πειστικό και τρομακτικό «κακό», αλλά να τον τοποθετήσει στο πλαίσιο μιας προβληματικής πλήρως ανθρωπιστικής. «Ο Σκοτεινός Ιππότης» κέρδισε 2 βραβεία Οσκαρ, ένα στην κατηγορία Καλύτερου ήχου και ένα στην κατηγορία Β’ ανδρικού ρόλου, για τον πρόσφατα τότε αποθανόντα Χιθ Λέτζερ.

Υπάρχει μια σκηνή όμως στον «Σκοτεινό Ιππότη», που στέκει στη μνήμη πιο βαθιά από τον Τζόκερ. Ο οποίος, αφού στήνει μια κατάμαυρη φάρσα, παγιδεύοντας δυο πλοία με εκρηκτικά, και προσφέροντας στους επιβάτες και των δύο την ικανότητα να ανατινάξουν τους «απέναντι» για να σώσουν τα τομάρια τους, περιμένει χαιρέκακα να δει ποιο πλοίο θα εκραγεί πρώτο. Ε, λοιπόν, κανείς δεν παίρνει την απόφαση να σκοτώσει τους συνανθρώπους του, κι ας κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους μια χρονική διορία, μέχρι τον υποτιθέμενο χαμό όλων. Ο Μπάτμαν αυτός βλέπετε, είναι πάνω απ’ όλα, ο Μπάτμαν του Κρίστοφερ Νόλαν. Και ο Κρίστοφερ Νόλαν είναι ένας δημιουργός βαθιά ανθρωπιστής. Και ανθρωπιστής παρέμεινε στο τρίτο φιλμ της σειράς με τίτλο «Ο Σκοτεινός Ιππότης επιστρέφει».

Στο «Inception» ανέβασε τον πήχη, σκηνοθετώντας ένα επικών διαστάσεων blockbuster που δεν περνά τον θεατή για βλαμμένο, στο «Ιnterstellar» γύρισε, επιτέλους, μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, και στη «Δουνκέρκη» έπαιξε το μεγάλο στοίχημα: εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες των Βρετανών και των Συμμάχων είναι περικυκλωμένοι από δυνάμεις του εχθρού, αλλά η ιστορία ξεδιπλώνεται στη στεριά, στη θάλασσα και στον αέρα, σε τρεις παράλληλες ιστορίες που διαδραματίζονται επίσης και σε διαφορετικούς χρόνους: μία εβδομάδα για τη ξηρά, μια μέρα για το ναυτικό, μια ώρα για την αεροπορία. Και ούτε στιγμή δεν αισθάνεσαι το «ξεχείλωμα» του χρόνου. Μόνο στο πειραματικό σινεμά επιχειρεί κανείς σήμερα τέτοια κόλπα. Είτε κερδίσει Οσκαρ τώρα, είτε όχι, το μέλλον τού ανήκει.

Τελευταία Νέα