Μπλουζ

Το σημείο καμπής ήταν εκείνη η ημέρα του Φεβρουαρίου του 1989 που ο Σαλμάν Ρούσντι ζήτησε καταφύγιο στο σπίτι του. Οι αγιατολάδες του Ιράν είχαν μόλις εκδώσει φετφά εναντίον του. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ το επόμενο πρωί που ξυπνήσαμε», θα έλεγε είκοσι χρόνια αργότερα ο Ιαν ΜακΓιούαν στο New Yorker. «Ηταν τρομερές στιγμές γι’ αυτόν. Στεκόμασταν στον πάγκο της κουζίνας, ετοιμάζαμε τοστ και καφέ κι ακούγαμε στο BBC το δελτίο των οκτώ. Ο Ρούσντι ήταν πρώτη είδηση. Η Χεζμπολάχ είχε ρίξει όλο της το βάρος πίσω από το σχέδιο δολοφονίας του».

Εως τότε ο «εθνικός συγγραφέας της Αγγλίας» φλέρταρε λίγο με τον πνευματισμό. Ο πρόωρα χαμένος Κρίστοφερ Χίτσενς μίλησε στο περιοδικό για την εποχή που τον πείραζαν επειδή είχε μια κάπως μυστικιστική άποψη για τα πράγματα, ενώ ο Μάρτιν Εϊμις θυμήθηκε ένα ταξίδι που είχαν κάνει το 1972 στο Κάιμπερ Πας: «Εγώ ήμουν οπορτουνιστής χίπι, με λουλουδάτα πουκάμισα και τέτοια, ενώ εκείνος ήταν αληθινός, με καφτάνια και χάντρες».

Η υπόθεση των Σατανικών Στίχων και οι ακρότητες που διαπράχθηκαν στη συνέχεια στο όνομα του Ισλάμ άλλαξαν τελείως τον ΜακΓιούαν. «Στην καλύτερη περίπτωση», θα έλεγε, «η πίστη είναι ηθικά ουδέτερη και, στη χειρότερη, μια απεχθής πνευματική παραμόρφωση». Κι όταν τον κατηγόρησαν ότι υποστηρίζει τη θεωρία της σύγκρουσης των πολιτισμών, απάντησε ότι ο εχθρός του δεν είναι το Ισλάμ, αλλά οι κάθε είδους μεσσιανισμοί και φονταμενταλισμοί.

Τον Ιούνιο του 2007, ο συγγραφέας του Αμστερνταμ και του Σαββάτου εκφώνησε στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ μια ομιλία με τίτλο «Μπλουζ για το τέλος του κόσμου». Οι πιστοί, είπε, «θα πρέπει να γνωρίζουν πια βαθιά μέσα τους πως ακόμη κι αν έχουν δίκιο και υπάρχει ένας ευγενικός και άγρυπνος προσωπικός θεός, είναι σίγουρα απρόθυμος να παρέμβει όπως δείχνουν οι καθημερινές τραγωδίες και όλα αυτά τα νεκρά παιδιά. Εμείς οι υπόλοιποι γνωρίζουμε πως είναι εξαιρετικά απίθανο να υπάρχει κάποιος εκεί πάνω. Ετσι κι αλλιώς ελάχιστη σημασία έχει ποιος έχει δίκιο, αφού δεν υπάρχει κανείς για να μας σώσει εκτός από εμάς».

Το τέλος του κόσμου δεν έχει έρθει ακόμη. Αλλά ο Ιαν ΜακΓιούαν δεν μπορεί παρά να παραμένει απαισιόδοξος, όλοι οι διανοούμενοι έχουν την τάση να απολαμβάνουν τη μιζέρια τους όπως παρατηρεί το έμβρυό του στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Καρυδότσουφλο (εκδ. Πατάκη). Στην αποψινή του διάλεξη όμως στο Μέγαρο Μουσικής, και στη συνομιλία του με τον Χάρη Βλαβιανό, θα θίξει ένα άλλο θέμα: τον τρόπο με τον οποίο ένας μυθιστοριογράφος επινοεί τον εαυτό του κατά τη διαδικασία της συγγραφής του έργου του.

Και οι τυχεροί που θα τον παρακολουθήσουν θα σκεφτούν χωρίς άλλο τον τρόπο με τον οποίο ταυτίζονται με τον ήρωα κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης.