Οπως προκύπτει από πρόσφατη καναδική μελέτη, σχεδόν 15% των μαθητών είχε υποστεί σοβαρό και επαναλαμβανόμενο εκφοβισμό και βία (bullying) και η ψυχική τους υγεία είχε επηρεαστεί μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Πιο συγκεκριμένα είχαν 2,5, 3,3 και 3,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν αργότερα συμπτώματα κατάθλιψης ή δυσθυμίας, γενικευμένου άγχους και αυτοκτονικότητας, αντίστοιχα, συγκριτικά με τους μαθητές που είχαν εκφοβιστεί λιγότερο.

Αν και τα ποσοστά bullying ποικίλλουν μεταξύ χωρών (9%-54%, 10%-15% στην Ελλάδα), σχεδόν όλες οι σχετικές μακροχρόνιες μελέτες ανά την υφήλιο συμφωνούν ως προς τις επιπτώσεις της σχολικής θυματοποίησης. Σε θύματα bullying είναι κοινωνικές δυσκολίες, ψυχοσωματικά συμπτώματα, άγχος, κατάθλιψη, αυτοκτονικός ιδεασμός (όπως και σε θύματα/θύτες), ψυχωσικές εμπειρίες και προβλήματα υγείας (μέσω μηχανισμών στρες και γενετικής ευαλωτότητας). Οι θύτες είναι σε μεγάλο κίνδυνο να απομακρυνθούν ή να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν σε ενηλίκους με αντικοινωνική, εγκληματική συμπεριφορά και κατάχρηση ουσιών.

Σύμφωνα με τον καθηγητή D. Wolke του Πανεπιστημίου Warwick (ΗΒ), συχνά το bullying ξεκινά από το σπίτι μεταξύ των αδελφών. Αν ένα παιδί εκφοβίζει τον/την αδελφό/ή του, έχει τριπλάσιες πιθανότητες να εκφοβίζει και άλλα παιδιά στο σχολείο. Στο βιβλίο τους «Fifteen Thousand Hours» (1982), ο πατέρας της σύγχρονης παιδοψυχιατρικής M. Rutter και οι συνεργάτες του αναφέρονται στις 15.000 ώρες που περνούν τα παιδιά στο σχολείο και συνεπώς στη σημαντική επίδραση του εκπαιδευτικού συστήματος. «Στην ηλικία των 18 ετών οι νέοι μας έχουν υποστεί τουλάχιστον τόσες επιδράσεις από το σχολείο και τους συνομηλίκους όσες και από τους γονείς τους».

Το bullying συνήθως συμβαίνει μπροστά σε άλλους. Αν οι παρατηρητές δείξουν δυσαρέσκεια, σε 75% των περιπτώσεων, σταματάει ο εκφοβισμός. Σε 54% των επεισοδίων ενισχύουν τον εκφοβισμό με το να παρακολουθούν παθητικά, σε 21% οι θεατές ενισχύουν ενεργητικά τον θύτη και σε 25% παρεμβαίνουν για βοήθεια του θύματος («International Network for a Better School Climate», 2010).

Καταλήγοντας, το bullying δεν είναι κάτι φυσιολογικό, μπορεί να βλάψει έως και σοβαρά την υγεία και ψυχική υγεία των νέων, ακόμα και μακροπρόθεσμα, οι παρεμβάσεις πρέπει να αρχίζουν νωρίς στο σχολείο (και στο σπίτι) με στόχο, μεταξύ άλλων, καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις, μείωση της επιθετικότητας και των μακιαβελικών στάσεων, και φυσικά ανίχνευση, διάγνωση και θεραπεία των εμπλεκομένων σε bullying με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Ο Γεράσιμος Κολαΐτης είναι αναπληρωτής καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων Η Αγία Σοφία, διευθυντής ΠΜΣ Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων