Τη Δευτέρα συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από μαχαίρι φασίστα. Εργατόπαιδο, ράπερ, παιδί της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης και της Β’ Πειραιά, ο Παύλος υπήρξε ένας νέος του καιρού του, πέραν κομμάτων αλλά εντός μιας σοφής ταξικής οπτικής που τον οδήγησε και στην πιο θαρραλέα δημόσια τοποθέτηση. Κάτι που προφανώς έβλεπαν και οι αντίπαλοί του. Που παρεμπιπτόντως ήταν και αντίπαλοι της δημοκρατίας.

Ο Παύλος υπήρξε ο μάρτυρας μιας εποχής κατά την οποία το ναζιστικό φίδι είχε ξεμυτίσει με θράσος από το αβγό του και διεκδικούσε κάτι ποιοτικά καινούργιο: την οργανωμένη παρουσία του σε όλες τις λαϊκές γειτονιές με δόσεις τιμωρητισμού, αντιπολιτικής, αυτοδικίας. Εξάλλου, δεν ήταν μόνον ο Φύσσας στο στόχαστρο, αλλά και το ΚΚΕ, οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ, οι ακροαριστεροί και κάθε υπερασπιστής των μεταναστών. Απλώς το σχέδιο ανακόπηκε με το αίμα του Παύλου. Που με τη σειρά του οδήγησε σε έναν νέο ριζοσπαστισμό με έντονο το αντιναζιστικό στοιχείο.

Εδώ, και με αφορμή τη δολοφονία, επίσης μπήκε ένα ακόμη βαθύτερο ζήτημα: Το κίνημα κατά του φασισμού θα έμενε σε ζητήματα δημοκρατίας ή θα μιλούσε και για τις δομικές ευθύνες ενός συστήματος που ενίοτε οπλίζει τάγματα για να κάνουν τη βρώμικη δουλειά και να χτυπούν αριστερούς και ξένους;

Τέσσερα χρόνια μετά, το ζήτημα μένει άλυτο. Από την άλλη, το πολιτικό περιβάλλον έχει αλλάξει εντελώς. Για να ξεκαθαρίσουμε: όχι απαραίτητα προς το καλύτερο. Οι εμπλεκόμενοι με τη δίκη και το θέμα δεν είναι τόσο αισιόδοξοι, για παράδειγμα, παρά το γεγονός πως η οργάνωση έχει παγώσει τους μαύρους ακτιβισμούς της. Η δίκη θα ολοκληρωθεί τέλη 2018. Η ηρωική μάνα του Παύλου τραβάει τον δικό της Γολγοθά. Τι μένει για τους γύρω, εκτός των διαφόρων επετειακών εκδηλώσεων και συγκεντρώσεων που θα έχουμε αυτές τις μέρες;

Για όσους δεν τολμούν να δουν τις ρίζες του φασισμού και την κοινωνική του αναφορά, το όλο έγκλημα ήταν μεμονωμένο και αποσπασμένο από την κανονικότητα της πολιτικής ζωής. Για όσους μπορούν να δουν πίσω από τις γραμμές, το μαχαίρι αποκάλυψε έναν κόσμο που συχνά δεν καταγράφεται στα ΜΜΕ αλλά βρίσκει τον τρόπο για να επιδείξει την ένοπλη ετοιμότητά του κατά μεταναστών ή αγωνιστών. Ακόμη περισσότερο, η δολοφονία Φύσσα έθεσε ένα ακόμη βαθύτερο ζήτημα: αν ο φασισμός αντιμετωπίζεται μόνο δικαστικά ή ένα ευρύ κίνημα είναι απαραίτητο για τη διεύρυνση και υπεράσπιση της δημοκρατίας. Αυτό το δεύτερο μάλλον είναι υποχρεωτικό.